درمان بی اختیاری ادرار با فیزیوتراپی و ورزش در منزل و کلینیک
اگر چه زنان بخش اعظم مبتلایان به بیاختیاری ادرار را تشکیل میدهند (۸۵%) با این حال بعضی از مردان نیز از این مشکل رنج میبرند. ممکن است گمان کنید که بیاختیاری ادرار عارضه شایعی نباشد، اما چنین نیست. سالمندان در زمانیکه سرفه می کنند، عطسه می کنند و یا حتی می خندند ریزش ادرار به شکل بی اختیار دارند که موضوع بسیار ناراحت کننده ای برایشان است. بر خلاف تصور عمومی، روش های متعدد برای کنترل، بهبود، و در بسیاری از موارد درمان بی اختیاری ادرار با فیزیوتراپی وجود دارد. لازم است بدانید تا دو سوم افرادی که دچار مشکلات دستگاه ادراری و بی اختیاری ادرار هستند را می توان با فیزیوتراپی عضلات کف لگن درمان کرد. با ادامه این مقاله با ما همراه باشید.
بی اختیاری ادرار یعنی چه ؟
ریزش غیر ارادی ادرار که می تواند در هنگام ورزش کردن، سرفه کردن، عطسه کردن، یا حتی خندیدن به وجود آید را بی اختیاری ادرار گفته میشود. افراد و سالمندان به این دلیل در این شرایط دچار ریزش و سوزش ادرار می شوند که وضعیت سفتی عضلات در ناحیه شکم بیشتر از سفتی عضلات کنترل کننده ادرار است. در این حالت ادرار معمولاً با مقدار خیلی کم و ناچیز خارج می شود، اما این شرایط امکان دارد به صورت یک جریان مداوم یا یک ریزش کامل نیز در افراد مختلف دیده شود.
5 نوع بی اختیاری ادرار
چهار نوع اصلی از بی اختیاری ادرار را در افراد مختلف :
۱-بی اختیاری ادرار تحت فشار
معمولا در این نوع مشکل رایج ترین نوع بی اختیاری ادرار است. به این ترتیب یک مقدار کم تا متوسط از ادرار با اعمال فشار در نتیجه فعالیت هایی مثل خندیدن، عطسه کردن، پریدن، دویدن، سرفه کردن، تغییر در وضعیت بدن و موارد مانند آن از بدن خارج می شود. علت تکرر ادرار به خاطر ضعف عضلات کف لگن ایجاد می شود و بیشتر در بین زنان پس از به دنیا آوردن کودک یا پس از یائسگی ودر دوران سالمندی هم امکان دارد بیشتر شود و در مردان بطور معمول پس از عمل جراحی پروستات دیده می شود.
۲-بی اختیاری فوریتی
این مشکل به ریزش ادرار گاهی اوقات به مقدار زیاد که باعث میشود نیاز فوری به ادرار کردن ایجاد شود. این حالت می تواند بسیار قوی باشد و نمی توان آن را به هیچ عنوان نادیده گرفت . کسانی که دچار این مشکل هستند مجبور می شوند که زود به زود و به تعداد زیاد در روز و یا حتی در شب دستشویی بروند.. این افراد همچنین زمان زیادی را در هنگام خروج از خانه به دنبال یافتن دستشویی صرف می کنند.
۳-بی اختیاری سرریزی ادرار
دراین مورد به دلیل پر شدن بیش از حد مثانه و خالی نشدن مناسب آن می تواند باعث به وجود آمدن این مشکل شود. در این حالت مثانه امکان دارد به خاطر گرفتگی و انسداد برای مثال بزرگ شدن پروستات، زخم شدن بافت، و خشکی، یا به خاطر عملکرد غیر موثر عضله مثانه به مقدار کافی برای تخلیه ادرار جمع نشود. در این رابطه امکان دارد فرد با ایجاد مشکل در زمان شروع ادرار، جریان ضعیف ادرار، مشکل در خالی شدن ادرار، یا پا به پا شدن مداوم در هنگام ادرار مواجه شود.
۴-بی اختیاری عملکردی
در این مورد که بی اختیاری ادرار به خاطر مشکلات فیزیکی باعث می شود فرد نتواند خود را تا رسیدن به دستشویی کنترل نماید و این شرایط باعث ریزش ادرار می شود.
۵-بی اختیاری ترکیبی
این حالت ترکیبی از بی اختیار ناشی از فشار و بی اختیاری فوریتی است.
علائم بی اختیاری ادرار
فرد امکان دارد در زمان به وجودآمدن بی اختیاری ادرار به یک یا چند مورد از این علائم رو به رو شود:
- گاهی اوقات فرد احساس میکند مثانه کامل تخلیه نشده است.
- فرد برای رسیدن به دستشویی عجله دارد.
- فرد به صورت مکرر به دلیل اینکه این تصور را میکند که امکان دارد کنترل ادرار خود را از دست بدهد، عصبی می شود.
- فرد دو بار یا بیشتر در طول شب برای رفتن به دستشویی از خواب بیدار می شود.
- فرد کنترل ادرار خود را قبل از رسیدن به دستشویی از دست می دهد که در سالمندان و کودکان امکان دارد بیشتر اتفاق بیفتد.
- فرد کنترل ادرار خود را زمانیکه میخواهد چیزی سنگین را بلند کند از دست می دهد.
- گاهی اوقات در هنگام سرفه کردن، عطسه کردن، انجام فعالیت های ورزشی یا بازی های حرکتی فرد دچار ریزش ادرار می شود.
دلایل بی اختیاری ادرار
رایج ترین دلیل به وجود آمدن بی اختیاری ادرار مربوط به ضعیف شدن عضلات کف لگن است. سایر فاکتورهایی که می تواند با بی اختیاری ادرار ارتباط داشته باشد، به شرح زیر هستند:
- آسیب یا بیماری عصبی
- بالا رفتن سن
- یائسگی می تواند باعث بی اختیاری ادرار در زنان یا تشدید آن شود. به همین دلیل کم شدن سطح استروژن می تواند عضلات و بافت های ناحیه کف لگن که وظیفه کنترل مثانه و نگه داشتن ادرار را بر عهده دارند، ضعیف نماید و نیاز به درمان بی اختیاری ادرار در زنان میباشد.
- عمل جراحی پروستات
- مصرف داروهای خاص مثل دیورتیک ها
- جمع شدن مدفوع در روده ها که باعث پری می شود و امکان دارد باعث بی اختیاری ادرار شود
- عفونت مجاری ادراری مثانه که تکرر ادرار یا بی اختیاری ادرار را می تواند به دنبال داشته باشد
- سیگار کشیدن
- شرایط فیزیکی تاثیرگذار بر وضعیت حرکتی فرد برای مثال ابتلا به بیمار ام اس و آرتروز
- چاقی که میتواند در این مشکل تاثیرگذار باشد
- مصرف کافئین و مایعات
- انجام فعالیت های ورزشی شدید
- انجام فعالیت هایی که نیازمند بلند کردن اجسام سنگین و زور زدن است.
درمان بی اختیاری با فیزیوتراپی و ورزش
در حقیقت فیزیوتراپی اولین اقدام درمانی برای برخی از شرایط اورولوژی مانند بی اختیاری ادرار و افتادگی (پرولاپس) اندام های لگن را بر عهده دارد. درمان بی اختیاری ادرار با فیزیوتراپی بی خطر و غیر تهاجمی است و لازم است قبل از عمل جراحی ابتدا از این درمان ها استفاده شود. درمان بی اختیاری ادرار با فیزیوتراپی می تواند به رفع این مشکلات کمک کند:
- علائم پرولاپس
- بی اختیاری مدفوع
- بی اختیاری فوریتی
- بی اختیاری ادرار تحت فشار
- درد مربوط به عضلات کف لگن
روش های درمان بی اختیاری ادرار با فیزیوتراپی
انواع روش های درمان بی اختیاری ادرار با فیزیوتراپی عبارتند از:
1- درمان بی اختیاری ادرار با فیزیوتراپی : تحریک الکتریکی
برای درمان مثانه پرکار (OAB) و رفع نیاز شدید به ادرار کردن از جریان الکتریکی ضعیفی استفاده میشود. تحریک الکتریکی کنترل بیمار را بر روی عضلات مثانه افزایش میدهد، مثانه اندامی کیسه مانند است که ادرار را نگه میدارد. چنانچه درمان دارویی، ورزشهای لگن و دیگر تغییرات سبک زندگی موثر نباشد، پزشک تحریک الکتریکی را برای درمان بی اختیاری ادرار با فیزیوتراپی توصیه میکند. سه روش برای اعمال تحریک الکتریکی وجود دارد که یکی از آنها نیاز به جراحی دارد.
2- درمان بی اختیاری ادرار با فیزیوتراپی : تحریک عصب خاجی (SNS )
پزشک دستگاهی مانند باطری قلب را پشت پایهی ستون فقرات قرار میدهد، عصب خاجی که تبادل سیگنالهای بین مثانه، نخاع و مغز را به عهده دارد و زمان نیاز به تخلیهی ادرار را اعلام میکند، در این محل قرار دارد. تحریک عصب خاجی انتقال این پیامها را مختل میکند. ابتدا لازم است که تست انجام شود تا پزشک از موثر بودن درمان اطمینان حاصل کند. پزشک برش کوچکی را پایین کمر ایجاد میکند و سیم باریکی را نزدیک به عصب خاجی قرار میدهد. این سیم به دستگاه باطریداری به نام تحریک کننده متصل است که بیرون بدن بیمار گذاشته میشود. تست سه هفته ادامه دارد، اگر علائم بهتر شود، عمل جراحی برای جایگذاری دائمی دستگاه انجام میشود. این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام میشود. بیماران بعد از عمل میتوانند سطح تحریک را با برنامهریز دستی کنترل کنند.
3- درمان بی اختیاری ادرار با فیزیوتراپی : تحریک جلدی عصب تیبیال (PTNS)
تحریک عصب تیبیال یک درمان بی اختیاری ادرار با فیزیوتراپی و غیرجراحی است. پزشک سوزن باریکی را زیر پوست مچ پا، نزدیک عصب تیبیال فرو میکند. تحریک کنندهای که خارج بدن قرار دارد، تکانههای الکتریکی را از راه این سوزن به عصب تیبیال و عصبهای دیگر ستون فقرات منتقل میکند که مثانه را کنترل می کنند. هر جلسه درمان PTNS تقریباً سی دقیقه طول میکشد. معمولاً لازم است که ۱۲ جلسه درمان هفتگی انجام شود. البته گاهی اوقات لازم برای حفظ نتایج به دست آمده لازم است که درمان دفعات بیشتری تکرار شود.
4- تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)
این روش عضلات کنترل کنندهی ادرار را تقویت میکند. پزشک سیمهای باریکی را داخل واژن زنان یا داخل مقعد مردان قرار میدهد. بیمار پالسهای جریان برق را دریافت میکند که عضلات مثانه را تحریک و آنها را قویتر میکند.
5- درمان بی اختیاری ادرار با فیزیوتراپی : بیوفیدبک
بیوفیدبک برای درمان بسیاری از عارضهها، از جمله بیاختیاری ادرار کاربرد دارد. بیوفیدبک به بیمار آموزش میدهد که چگونه میتواند عملکردهای خاص بدن را کنترل کند. اطلاعات از طریق رایانهای در اختیار بیمار قرار داده میشود که عملکردهای بدن را به تصاویر یا اعداد تبدیل میکند تا بیمار با توجه به آنها شیوهی کنترل کردن عضلات را یاد بگیرد.
درمان بی اختیاری ادرار با فیزیوتراپی : تمرینات یا ورزشهای کگل
ورزشهایی برای تقویت عضلات حمایتکننده مجرای ادراری، مثانه، رحم ، راست روده (رکتوم)، مقعد و واژن در کف لگن هستند. تمرینهای کگل به مجموعه حرکات تقویتی گفته میشود که انجام دادن آنها هم به مردان و هم به زنان توصیه میشود. این تمرینها با هدف تقویت عضلات کف لگن طراحی شده است.
1- منقبض کردن عضلات و نگه داشتن آنها در حالت منقبض
به بیماران توضیح داده میشود که مدتی طول میکشد تا از این تمرینها نتیجه بگیرند، اما بعد از آن که در انجام این تمرینها مهارت پیدا کردند، ظرف چند هفته متوجه مزایای آنها میشوند. در مرحلهی اول باید محل عضلاتی را پیدا کنید که باید روی آنها کار کنید. جریان ادرار را در میانهی راه متوقف کنید، عضلاتی که برای متوقف کردن جریان ادرار به کار بردهاید، همان عضلاتی هستند که باید آنها را تمرین بدهید. بعد از آن که عضلات مورد نظر را پیدا کردید، باید در انجام تمرینها مهارت پیدا کنید تا به نتیجهی مطلوب برسید.
- برای شروع عضلات را منقبض کنید و آنها را ۵ ثانیه منقبض نگه دارید.
- سپس آنها را ۵ ثانیه شل کنید.
- این تمرین را چند بار انجام دهید.
- زمان انقباض و رها کردن عضلات را به تدریج بیشتر کنید و به ده ثانیه برسانید.
- این تمرینها را حداقل سه بار در روز، هر بار ده مرتبه تکرار کنید.
- لازم است که روی منقبض و شل کردن عضلات کف لگن تمرکز کنید.
- سعی کنید از عضلات باسن، شکم و ران استفاده نکنید.
- هنگام انجام این تمرینها نیازی به حبس کردن نفس نیست و میتوانید به طور عادی نفس بکشید.
2- درمان بی اختیاری ادرار با فیزیوتراپی : حرکت پل
به پشت دراز بکشید، بازوها را کنار بدن دراز کنید، کف دستها و کف پاها را روی زمین بگذارید و هر دو زانو را خم کنید. همان طور که عمل دم را انجام میدهید، مفصلهای ران را به آهستگی از روی زمین بلند کنید و لگن را رو به بالا فشار دهید. عضلات سرینی را منقبض کنید و عضلات کف لگن را به سمت ناف بکشید. با هر نفسی که میکشید، لگن را رو به بالا باز کنید و کتفها را به هم فشار دهید تا بدن را نگه دارد. هنگامی که نفس را بیرون میدهید، عضلات را شل کنید. این حرکت را ۵ بار انجام دهید.
3 – درمان بی اختیاری ادرار با فیزیوتراپی : حرکت ملخ
روی شکم دراز بکشید و چانه را روی زمین بگذارید. هر دو دست را مشت کنید و آنها را روی مفصل ران و بالای ران بگذارید. همان طور که زانوها را صاف و عضلات سرینی را منقبض نگه داشتهاید، پاها را از روی زمین بلند کنید و دستها را نیز بالا ببرید.
مزایای تقویت عضلات کف لگن
- آسان کردن امر زایمان و کاهش درد زایمان در زنان حامله
- از افتادگی رحم بخصوص به دنبال زایمان و نیز در زنان یائسه جلوگیری میکند.
- به رفع اختلالات جنسی در آقایان مثل انزال زودرس و کمر درد بعد انزال کمک میکند.
- کمک به کم شدن مواردی مثل بی اختیاری ادرار و مدفوع بخصوص پس از جراحی پروستات , زایمان و دردوران یائسگی یا شکستگی لگن