تنگی نفس در سالمندان

در این مقاله به بررسی تنگی نفس در سالمندان می پردازیم. در افراد هیچ احساسی ترسناک ‌تر از این نیست که قادر به تنفس هوای کافی نباشد. ممکن است شما تنگی نفس را فقط یک بار تجربه کنید، یا اینکه ممکن است نفس تنگی به صورت دوره‌های متناوب باشد و کم کم حالت ثابت و همیشگی به خود بگیرد. تنگی نفس می‌تواند با علائم درد قفسه سینه، احساس درد هنگام دمیدن، سرگیجه، غش، سرفه، خس‌خس سینه، خلط خونی، درد گردن و آسیب و جراحت قفسه سینه همراه باشد. سالمندان ممکن است دچار یک حمله قلبی خاموش شوند، بدون آنکه علائم آشکاری، مانند درد قفسه سینه و اضطراب شدید را تجربه کنند. در این موارد، تنگی نفس ممکن است تنها علامت هشدار دهنده بروز حمله قلبی باشد.

در این مقاله تنگی نفس را تحت عناوین زیر بررسی می کنیم :

• • تنگی نفس چیست ؟
  • تشخیص تنگی نفس در بزرگسالان
  • علت تنگی نفس در سالمندان
  • علائم تنگی نفس در بزرگسالان
  • درمان دارویی تنگی نفس در سالمندان
  • 6 درمان فوری تنگی نفس در خانه
  • پیشگیری از تنگی نفس در بزرگسالان

تنگی نفس چیست ؟

تنگی نفس ، دیس پنه (dyspnea / shortness of breath) ، تنفس دشوار یا پرزحمت و کوتاه را می گویند.در این حالت فرد احساس ناخوشایند دشواری و سختی و سطحی شدن تنفس را دارد (کوتاه و سطحی بودن تنفس). این مشکل در بسیاری از بیماری‌ها مشاهده می‌شود و می‌تواند علل قلبی مانند نارسایی قلب، ریوی مانند آسم و عصبی مانند اضطراب داشته باشد. علل ریوی می‌تواند به دلیل انقباض نایژه‌ها و انسداد نسبی آنها مانند آسم یا افزایش التهاب و ترشحات مجاری مانند سینه‌پهلو باشد.

تفاوت دیس پنه ، تاکی پنه و هایپر پنه در بزرگسالان

تند نفسی یا تاکی پنه به شمار تنفس بیش از ۳۵ بار در دقیقه گفته می‌شود. برای افراد بزرگسال، تنفس نرمال بین ۱۲ تا ۲۰ بار در دقیقه تعریف شده و بیشتر از آن به معنی رفتن به سمت تاکی پنه است. تفاوت تاکی پنه با هایپر پنه در این است که در تاکی پنه تنفس‌های سریع و سطحی داریم ولی در هایپرپنه تنفس‌ها سریع و عمیق هستند.

تشخیص تنگی نفس در بزرگسالان

تنگی نفس را بیمار بیان می‌کند و مشکلی که پزشک می‌تواند مشاهده کند نیست. تند بودن تنفس یا دشوار بودن دم و بازدم (استفاده از عضلات فرعی تنفسی) چیزی است که پزشک ممکن است مشاهده کند. همچنین پزشک متخصص میتواند از طریق گوشی، صدای تنفس و خس خس را متوجه شود و یا با اسپیرومتری تشخیص دهد.

علت تنگی نفس در سالمندان

نارسایی قلبی نیز می‌تواند باعث مشکلات تنفسی در سالمندان شود. این بیماری مهلک به این دلیل است  که قلب برای پمپاژ خون  به بدن را  در حد کافی و به خوبی انجام نمی دهد و با مشکل مواجه است. علت این مشکل معمولاً این است که عضله قلب بیش از حد ضعیف و یا سفت شده و قادر به عملکرد صحیح نیست. نهایتاً تجمع آب در داخل ریه‌ها، باعث دشوارتر شدن تنفس  در افراد و سالمندان می‌شود. و اینکه تنگی نفس می‌تواند با اختلالات سرعت ضربان قلب و یا ریتم آن مربوط باشد، مانند ضربان قلب بالا و نامنظم، تاکی کاردی فوق بطنی یا ضربان قلب بالا و منظم. تنگی نفس می تواند دلایل فراوانی داشته باشد. اما در اینجا به چند موردی که از همه شایع تر است اشاره می کنیم.

• مشکلات ریوی مانند عفونت، آسم ، بیماری انسدادی مزمن ریوی
• سرطان ریه و سایر تومورها و لخته شدن خون در گردش خون ریوی.
• بیماری‌های سیستمیک مانند کم خونی، بیماری مزمن کلیوی و یا کبدی.
• مشکلات سیستم عصبی مانند اختلالات عصب و عضله و اختلال اضطراب.

از علائم آنژین صدری پایدار احساس دردی به صورت فشار و تنگی در مرکز قفسه سینه که این درد مثل این است که وسیله ای سنگین روی سینه گذاشتند و یا مانند فشار روی قفسه سینه در سالمند احساس شود و درد ممکن است از سینه به سمت گردن، دست‌ها و شانه‌ها کشیده شود.

علائم مهم در تنگی نفس

 اگر تنگی نفس در سالمندان همراه با علائم زیر همراه باشد به پزشک کنید:

• خس خس سینه
• تورم در پا و مچ پا
• تب بالا، لرز و سرفه
• بدتر شدن نفس تنگی موجود
• کبودی لب‌ها و یا نوک انگشتان
• مشکل در تنفس هنگام دراز کشیدن
• استریدور: خشونت صدا که با تنفس رخ می‌دهد.

علائم تنگی نفس در بزرگسالان

این علائم برای تنگی نفس در سالمندان بسیار اهمیت دارد:

• عرق کردن در شب
• کاهش وزن در سالمندان
• تنگی نفس در حالت استراحت
• کاهش سطح هوشیاری ، اضطراب، یا گیجی ( لتارژی)
  
• ناراحتی قفسه سینه و یا تپش قلب (ضربان بالا یا احساس پرش با ضربه)

اگر تنگی نفس در افراد همراه با درد قفسه سینه، غش، یا تهوع باشد، ممکن است نشانه بروز حمله قلبی یا آمبولی ریوی باشد، پس بلافاصله، از مراقبت‌های پزشکی اورژانس کمک بگیرید.

درمان دارویی تنگی نفس در سالمندان

درمان تنگی نفس در سالمندان بستگی به عامل زمینه ساز آن دارد. اگر تشخیص پزشکی شما نارسایی قلبی باشد، ممکن است داروهایی مانند قرص‌ های ادرارآور (دیورتیک)، مهارکننده‌های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین، دیگوکسین، و بتا بلوکرها برای شما تجویز شود. اگر نفس تنگی شما ناشی از آسم یا بیماری ریوی مزمن باشد، ممکن است داروهایی که اسپاسم یا التهاب مجاری هوایی یا اکسیژن را کاهش می‌ دهد معمولا با داروهایی نظیر استروئیدها و برونکودیلاتورها برطرف می‌شود. اما اگر به دلیل عفونت باشد ممکن است آنتی بیوتیک تجویز شود.

6 درمان فوری تنگی نفس در خانه

در این بخش از مقاله راهکارهای خانگی و اورژانسی برای درمان تنگی نفس را بیان می کنیم . توجه کنید که اگر مطمئن هستید که دلیل تنگی نفس‌تان، مشکل حاد و بیماری خاصی نیست می‌توانید با راهکارهای خانگی زیر آن را کنترل کنید.

1- تنفس عمیق

نفس عمیق کشیدن یا تنفس شکمی به برطرف شدن تنگی نفس در سالمندان کمک می‌کند. این تمرین می‌تواند چند بار در روز انجام شود یا هر زمانی که دچار تنگی نفس می شوند. طی مراحل زیر تنفس عمیق شکمی است.

1. ابتدا از وی بخواهید دراز بکشد و دستها را روی شکم بگذارد.
2. با بینی دم عمیق بگیرد، شکم را باد کند و اجازه دهد ریه‌ها از هوا پُر شوند.
3. نفس‌ را چند ثانیه نگه دارد.
4. نفس را به آرامی با دهان بیرون بدهد و ریه‌ها را کاملا خالی کند.
5. این تمرین را 5 تا 10 دقیقه تکرار کند.

2- تنفس با لبهای بهم فشرده

تمرین دیگری که کمک‌ کننده است ، نفس کشیدن با لبهای بهم فشرده است. این تنفس می‌تواند با کاستن از سرعت تنفس‌، کمک زیادی به شما بکند. مخصوصا اگر تنگی نفس به دلیل اضطراب باشد.

1. روی صندلی نشسته و شانه‌ها را رها کنید.
2. لبها را بهم فشرده و در میان آنها، فاصله‌ی کوچکی باقی بگذارید.
3. با بینی چند ثانیه دم بگیرید.
4. با 4 شماره هوا را از لبهای بهم فشرده‌تان بیرون بدهید.
5. ده دقیقه به این مدل دم و بازدم ادامه دهید.

3- قرار گرفتن در وضعیت راحت و مطمئن

قرار گرفتن در یک جای راحت یا دراز کشیدن به کاسته شدن تنگی نفس در سالمندان کمک می‌کند ، بدن رها شود و بهتر نفس بکشید. اگر علت تنگی نفس‌، اضطراب یا تقلای زیاد باشد، این راهکار مفید خواهد بود. وضعیت های زیر فشار وارد بر راههای هوایی را کم می کند و تنفس را بهتر می کند:

1. نشستن روی یک صندلی یا مبل راحت که از سر هم حمایت کند.
2. تکیه دادن به دیوار جوری که کمر تکیه گاه داشته باشد.
3. ایستادن کنار یک میز و گذاشتن دستها روی میز جوری که از وزن وارد بر پاها کاسته شود.
4. دراز کشیدن و حمایت از سر و زانوها با بالش.

4- بخار گرفتن

استنشاق بخار می‌تواند کمک کند راه های بینی‌ را تمیز کند که در نهایت برای تنفس راحت‌تر مفید است. گرما و رطوبت ناشی از بخار ، ترشحات ریه را رقیق کرده و از این طریق نیز تنگی نفس کم  می شود.

1. کاسه‌ای را از آب داغ پُر کنید.
2. چند قطره عصار‌ه‌ی نعنا فلفلی یا اوکالیپتوس به آن اضافه کنید.
3. صورت را روی کاسه بگیرید و حوله‌ای روی سرتان بیندازید.
4. نفس‌های عمیق بکشید و بخار را به ریه‌ها وارد کنید.
5. اگر آب تازه جوشیده است مراقب بخار آن باشید تا صورت‌تان نسوزد.

5- مصرف قهوه برای درمان خانگی تنگی نفس در سالمندان

نوشیدن قهوه به کاهش تنگی نفس کمک میکند، علت آن کافئین موجود در قهوه است که از احساس خستگی عضلات در راههای هوایی‌کم می‌کند. فراموش نکنید که نوشیدن قهوه‌ی زیاد می‌تواند ضربان قلب را بالا ببرد. بهتر است مصرف کافئین‌ را کنترل کنید.

6- خوردن زنجبیل تازه برای درمان تنگی نفس در سالمندان

خوردن زنجبیل تازه یا افزودن آن به آب جوش به عنوان یک نوشیدنی برای درمان تنگی نفس در سالمندان استفاده شود. زنجبیل تنگی نفس ناشی از عفونت دستگاه تنفسی را کم می کند. مطالعه‌ای دریافته زنجبیل می‌تواند در مبارزه با ویروس‌های عفونت دستگاه تنفسی مفید باشد.

پیشگیری از تنگی نفس در بزرگسالان

برای جلوگیری از پیشرفت و بروز تنگی نفس در سالمندان باید اقداماتی انجام داد. با توجه به حساس بودن سن این افراد اگر به این نکات توجه نشود خطر های احتمالی بیشتر خواهد شد. در ادامه به توصیف برخی از این موارد می پردازیم.

راهکار های جلوگیری از بدتر شدن تنگی نفس مزمن :

• کاهش وزن اضافی
• ترک کردن سیگار بعد از سالیان دراز
  
• خودداری از انجام فعالیت شدید مخصوصا در ارتفاعات بالا
• مراقبت از خود اگر دچار یک بیماری زمینه‌ ای هستید، آن را درمان کنید.
• تهیه برنامه عملی از پزشک خود بپرسید چه اقداماتی را باید در صورت بدتر شدن علائم بیماری خود انجام دهید.
• اجتناب از قرار گرفتن در معرض آلاینده‌ها. تا حد امکان از استنشاق مواد آلرژی‌زا‌‌ و سموم محیطی جلوگیری کنید.
• اگر از اکسیژن کمکی ‌استفاده می‌ کنید، مطمئن شوید که ذخیره مخزن آن کافی است و تجهیزات آن به درستی کار می‌کند.

خلاصه تنگی نفس در سالمندان

بعضی افراد مرتبا دچار تنگی نفس خفیف می‌شوند و علت آن نیز توسط پزشک تشخیص داده می‌شود. اگر پزشک دلیل تنگی نفس‌تان را تشخیص داده، بکار بردن راهکارهای بالا برای بدن ضرری ندارند. اما اگر کسی برای اولین بار دچار تنگی نفس شود بدون اینکه علت آن را بداند، باید به پزشک مراجعه کند، چون تنها پزشک می‌تواند علت را تشخیص بدهد. اگر ناگهان دچار تنگی نفس شدیدی شدید و در قفسه سینه احساس درد یا گرفتگی داشتید. حتما به سرعت به پزشک مراجعه کنید.

مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور با تجربه ای که در زمینه پرستاری از بیمار در منزل و حتی به صورت خاص و حرفه ای، پرستاری از سالمندان بیمار و غیر بیمار می تواند به شما کمک کند تا بیمار شما در آسایش و آرامش به ادامه زندگی امیدوار شود. با این مورد علاوه بر برداشتن باری از دوش خانواده به تحکم آن نیز کمک میکنیم. لازم است بدانید که هدف ما آرامش و راحتی شماست.