کم خونی در سالمندان موضوعی است که در این مقاله از سایت مرکز مهرپرور به بررسی آن، علائم کم خونی، علت ها و روش های درمان آن می پردازیم. آنمی یا کم خونی یک اختلال خونی بسیار شایع است. کم خونی به معنای کاهش حجم خون در افراد نیست، بلکه علت کم خونی پایین بودن هموگلوبین خون در سالمندان و یا کاهش مقدار گلبول های قرمز خون می باشد. معمولا تغییرات هموگلوبین نرمال در سالمندان به علت بیماری خاص یا جراحت ایجاد می‌شود. خستگی، ضعف، درد قفسه سینه و تنگی‌نفس از علائم آن است. برای درمان پزشک دارو تجویز کرده و باید سبک زندگی تغییر کند. در ادامه به موارد زیر می پردازیم :

• آنمی (کم خونی) چیست ؟
• کم خونی فقر آهن در سالمندان
• علائم کم خونی در سالمندان
• علت کم خونی شدید در سالمندان
• علت کم خونی در مردان سالمند
• روش های تشخیص کم خونی
• عوامل افزایش دهنده جذب آهن
• راه های پیشگیری از ایجاد کم خونی در سالمندان
• درمان کم خونی شدید در سالمندان

آنمی (کم‌ خونی) چیست؟

هنگامی که به‌ اندازه کافی گلبول ‌های قرمز در خون نداریم، وضعیتی بنام کم‌ خونی (آنمی) بوجود می‌آید؛ آنمی به این معنی است که خون، هموگلوبین (Hgb) که بخشی از سلول ‌های قرمز خون (RBC) است و اکسیژن را به تمام سلول‌ ها منتقل می‌کند، کم دارد. وظیفه هموگلوبین این است که اکسیژن را به گلبول های قرمز می چسباند و سپس این اکسیژن را توسط مویرگ ها به بافت های بدن می رساند. هموگلوبین پروتئین گویچه های سرخ خون است که اکسیژن را از ریه ها به تمام نقاط بدن حمل می کند. رنگ قرمز خون به دلیل وجود هموگلوبین است و خون در مغز استخوان های بزرگ بدن مانند استخوان لگن تولید می شود.

هموگلوبین نرمال در سالمندان

هموگلوبین نرمال در میانسالی نقش مهمی در حفظ شکل گلبول‌های قرمز در شکل طبیعی خود دارد. بنابراین خارج شدن آن از حالت و سطح طبیعی می‌تواند فرآیند کاری گلبول‌های قرمز را مختل کند و مانع از عملکرد و جریان آن‌ها در رگ‌های خونی شود. به طور کلی هموگلوبین مردان در دوران میانسالی باید چیزی بین ۱۲.۴ تا ۱۴.۹ گرم در دسی‌لیتر باشد و هموگلوبین نرمال خانم‌ها در این دوره سنی نیز چیزی حدود ۱۱.۷ تا ۱۳.۸ گرم در دسی‌لیتر محاسبه می‌شود. به خاطر داشته باشید که این مقادیر می‌توانند گاهی متفاوت‌تر باشند.

‏علائم تغییرات هموگلوبین نرمال در میانسالی

علائم تغییرات هموگلوبین نرمال در میانسالی بسته به شدت و علت تغییرات می‌تواند تا حدودی متفاوت باشد، با این حال اگر بخواهیم علائم و نشانه‌های کلی این تغییرات را مطرح کنیم می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم:

• ضعف
• سردرد
• تنگی نفس
• احساس خستگی
• درد در قفسه سینه
• سردی دست و پا
• ضربان قلب نامنظم
• رنگ‌پریدگی در پوست
• تمایل پوست به رنگ زرد
• احساس سرگیجه و سبکی سر

به خاطر داشته باشید که در ابتدای خارج‌شدن هموگلوبین از حالت نرمال در میانسالی، امکان آن وجود دارد که علائم، آنقدر خفیف باشند که اصلا متوجه آن‌ها نشوید، اما با افزایش میزان و شدت علائم می‌توانید افزایش یا کاهش شدیدتر هموگلوبین خون خود را متوجه شوید.

کم خونی فقر آهن در سالمندان

در سالمندان فقر آهن و بیماری کم خونی شیوع ندارند اما علت کم خونی در افراد مسن، اکثرا بیماری ها و خونریزی هایی است که ممکن است در اثر برخی بیماری ها ایجاد شود. کم خونی فقر آهن شایع ترین کم خونی است. از علائم کمبود آهن در سالمندان فقط نمی توان به احساس خستگی مزمن اشاره کرد بلکه علاوه بر آن می تواند در عملکرد یکی از مهم ترین اعضای بدن در دوران سالمندی اختلال ایجاد کند.بالا بودن میزان آهن خون باعث محافظت و تقویت قلب می شود و از ابتلا به برخی بیماری های قلبی و عروقی در سالمندان جلوگیری می کند.

تاثیر کم خونی فقر آهن بر سکته قلبی

کارشناسان دریافته اند بیمارانی که سکته قلبی کرده، میزان آهن خون آنها کم می باشد و علائم کم خونی در آنها دیده می شود، در صورتی که از مکمل آهن و یا خوراکی های حاوی این ماده ضروری استفاده کنند تا حد زیادی می تواند به بازسازی عضله قلب کمک کند و از بازگشت بیماری قلبی و عروقی در آنها جلوگیری کند. در واقع می توان گفت که درمان کم خونی، به درمان بیماران سکته قلبی کمک می کند.

علائم کم خونی در سالمندان

به خاطر داشته باشید که در ابتدای خارج‌شدن هموگلوبین از حالت نرمال در میانسالی، امکان آن وجود دارد که علائم، آنقدر خفیف باشند که اصلا متوجه آن‌ها نشوید، اما با افزایش میزان و شدت علائم می‌توانید افزایش یا کاهش شدیدتر هموگلوبین خون خود را متوجه شوید.

1. دشوار شدن بلع
2. ضربان قلب تند
3. عفونت‌های مکرر
4. ناخن های شکننده
5. کاهش اشتها در سالمندان
6. التهاب و دردناک شدن زبان
7. خستگی، ضعف و بی خوابی
8. احساس درد در قفسه سینه
9. وزوز گوش و صدای زنگ در گوش
10. کم خونی می تواند بدون علامت باشد
11. سردرد، سرگیجه، احساس سبک شدن سر
12. رنگ پریدگی پوست، لثه ها و بستر ناخن ها
13. ویار نامتعارف به مواد غیر غذایی مانند یخ، نشاسته و یا خاک
14. تنگی نفس غیر معمول در سالمندان به هنگام فعالیت فیزیکی
15. تحریک پذیری، خواب آلودگی، کاهش توان یادگیری، کاهش تمرکز
16. سردی دست و پاها در سالمندان کی دیگر از عوارض کم خونی در افراد مسن است

6 علت کم خونی شدید در سالمندان

علت پایین بودن هموگلوبین در سالمندان: در سالمندان، کم‌خونی مشکل شايعی است و عواقبی جدی در پی دارد. با وجود انبوهی از شواهد که نشان می دهند که سطح پايين هموگلوبين در سالمندان نشانگر مهمی برای افت فيزيولوژيک است، کم‌خونی در اين گروه سنی معمولا مورد غفلت قرار می‌گيرد. حال به 6 علت کم خونی شدید در سالمندان توجه کنید :

1. فقدان آهن کافی در رژیم غذایی

یک دلیل عمده کم خونی در افراد سالمند و جوان عدم رعایت غذایی و مصرف بهترین غذاها برای کم خونی در تغذیه سالمندان است. حتی می توان گفت درمان کم خونی با داروهای گیاهی نیز امکان پذیر است.

2. از دست رفتن خون در قاعدگی ماهانه در خانم ها

این عامل، عامل مهمی است که باعث ایجاد علائم کم خونی در زنان می شود. یکی از زمان های دیگر می تواند کم خونی اتفاق بیفتد کم خونی در بارداری است.

3. از دست رفتن خون با اهدای خون

اهدای خون امری خداپسندانه و امری لازم در برخی افراد است. اما می تواند باعث کم خونی در افراد مسن شود. به همین دلیل از این قشر کمتر خون گرفته می شود.

4. از دست رفتن خون به علت خونریزی های داخلی

زخم معده در سالمندان، سرطان در سالمندان و تومورهای کلیه و مثانه، مصرف زیاد داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند آسپرین و ایبوپروفن (باعث خونریزی از معده و روده ها می شوند)، هموروئید (بواسیر)، پولیپ روده بزرگ، فیبروئید رحم، فتق هیاتال و سرطان روده بزرگ می تواند باعث خونریزی داخلی و فقر آهن در سالمندان گردند. خونریزی داخلی، به صورت حضور خون در ادرار و مدفوع (مدفوع سیاه رنگ) دیده می شود.

5. ناتوانی در جذب آهن

آهن از طریق روده کوچک جذب می شود. در برخی اختلالات روده ای در سالمندان مانند بیماری کرون جذب مواد غذایی در روده ها دچار اختلال می شود و باعث فقر آهن می شود. همچنین برداشتن بخشی از روده توسط عمل جراحی نیز جذب آهن را کم می کند.

6. تداخل در جذب آهن

مصرف همزمان برخی مواد غذایی با منابع غذایی آهن جذب آهن را کم می کند. علت کم خونی در مردان سالم و همچنین زنانی که دوره یائسگی را پشت سر گذاشته اند به احتمال زیاد خونریزی داخلی می باشد. در برنامه غذایی برای جلوگیری از کم خونی در افراد مسن از غلات، حبوبات جوانه‌زده، تا حد امکان گوشت و سایر منابع غذایی حاوی آهن استفاده کنید. مصرف غلات و حبوبات جوانه‌زده باعث افزایش جذب آهن به میزان حداقل دو برابر می‌شود. از انواع مغزها مانند پسته، بادام، گردو و فندق که منابع خوب آهن هستند به عنوان میان‌ وعده برای سالمندان استفاده کنید.

علت کم خونی در مردان سالمند

کم خونی یکی از مهمترین دلایل خستگی است، ولی این امر در مردان نسبتا غیر معمول است. پس در صورت کم خونی و خستگی مداوم مراجعه به پزشک ضروری است. زیرا شیوع سرطان روده بزرگ (کولون) چهارمین سرطان شایع در مردان ایرانی است و مراحل اولیه این سرطان با علایمی از جمله کم خونی و خستگی همراه است که با دانستن آنها می توان این بیماری را شکست داد.

علت کم خونی در زنان سالمند

فاکتورهای مشخصی احتمال بروز این بیماری را افزایش می‌دهد. به عنوان مثال کم خونی در زنان باردار و کم خونی در زنان یائسه از جمله شرایطی هستند که فرد را در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهند. مواردی که در ادامه نام می‌بریم همگی احتمال پیدایش بیماری را بیشتر می‌کنند:

1. بارداری
2. یائسگی
3. زنان بالای 65 سال
4. رژیم غذایی که آهن، ویتامین B12 و فولات کافی ندارد
5. برخی اختلالات گوارشی از جمله بیماری کرون یا بیماری سلیاک
6. مصرف بیش از اندازه الکل و قرار گرفتن در معرض سموم شیمیایی
7. سابقه خانوادگی و ژنتیکی کم خونی که یکی از شایع‌ترین دلایل این موضوع است.

علائم کم خونی شدید در بانوان

در این قسمت قصد داریم نشانه‌ها و علائم رایج این بیماری در زنان را بررسی کنیم:

• سردرد
• ضعف
• خستگی
• تنگی نفس
• غش کردن
• درد قفسه سینه
• دست و پاهای سرد
• ترک در کناره‌های دهان
• غدد لنفاوی بزرگ شده
• ضربان قلب بسیار سریع یا نامنظم
• رنگ پریدگی پوست، لثه‌ها و ناخن‌ها
• سبکی سر و سرگیجه به ویژه حین فعالیت
• هوس‌های غیر معمول مانند تمایل به خوردن یخ یا خاک

روش های تشخیص کم خونی

• آزمایش سطح آهن خون
• اندازه گیری سطح فریتین، پروتئین ذخیره کننده آهن
• اندازه گیری سطح پروتئین ترنسفرین پروتئین حامل آهن از روده ها
• آندوسکوپی و کولونوسکوپی (دیدن درون روده بزرگ با دستگاه مخصوص)
• اندازه گیری میزان هماتوکریت درصد حجم خون که توسط سلولهای قرمز و هموگلوبین اشغال شده است و یا حجم گلبولهای قرمز به کل خون

نکته : سطح فریتین می تواند گمراه کننده باشد، چرا که صدمه به کبد، التهاب، عفونت و سرطان سطح فریتین را بطور کاذب افزایش می دهند.

عوامل افزایش دهنده جذب آهن

12 روش پیشگیری از ایجاد کم خونی در سالمندان

کم خونی یکی از عوارضی است که با رعایت نکات کوچک می‌توان از آن پیشگیری کرد. از جمله راه های پیشگیری از کم خونی در سالمندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1.  استفاده از نان های با خمیر ورآمده
2.  استفاده از غذاهای دارای آهن فراوان
3.  استفاده از غلات و حبوبات جوانه زده
4.  برطرف کردن مشکلات گوارشی و یبوست
5.  شست و شو و ضدعفونی کردن سبزی ها
6.  گنجاندن گوشت قرمز، ماهی یا مرغ در برنامه غذایی
7.  پرهیز از مصرف چای یا قهوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا
8. شستن کامل دست ها قبل از تهیه و مصرف غذا و پس از هر بار اجابت مزاج.
9.  تصحیح عادت های غذایی نادرست که خود از علایم کم خونی فقر آهن است.
10.  مشاوره با پزشک یا متخصص تغذیه برای پیشگیری به موقع یا بهبود کم خونی.
11.  استفاده از منابع غذایی دارای ویتامین «ث»، در هر وعده غذایی برای جذب بهتر آهن.
12.  استفاده از خشکبار مثل توت خشک، برگه آلو، انجیر خشک و کشمش که منابع خوبی از آهن است.

درمان کم خونی در سالمندان

در ادامه این مقاله قصد داریم گیاه و جوانه های گیاهی را به شما معرفی کنیم که به ندرت پرستار سالمند به آن توجه نشان می دهد، اما بی تردید این گیاهان یکی از اعجاز طبیعت در درمان کم خونی و پلاکت پایین در سالمندان می باشد، البته فراموش نکنید که خواص درمانی این گیاهان در نوع خود بی نظیر هستند و حتی می توانند جایگزین مناسبی برای مکمل های غذایی گران قیمت شوند.

این گیاهان شامل جوانه های گیاه شبدر و به زبان ساده همان یونجه می شود، این گیاه که در گذشته یکی از پرکاربردترین گیاهان دارویی در طب سنتی بوده، امروزه نیز جایگاهی به مراتب بالاتر از گذشته را کسب کرده و همچنان پیشتاز میدان رقابت در مقابل مکمل های غذایی مصنوعی و غیر طبیعی است که برای درمان کم خونی مورد استفاده قرار می گیرند.

برخی افراد حس خوبی به این جوانه ندارند و حتی از اسم آن هم احساس ناخوشایندی می گیرند، اما در ادامه این مقاله سعی داریم به طرز تهیه، خواص درمانی و شیوه مصرف این جوانه اشاره کنیم. این شیوه می تواند مورد استفاده پرستار سالمند و یا پرستارانی که وظیفه مراقبت از مادران باردار یا شیرده را دارند نیز قرار بگیرد.

خواص درمانی جوانه یونجه برای درمان کم خونی در سالمندان

• جوانه یونجه آرامبخش اعصاب است
• جوانه یونجه آنتی اکسیدان قوی(ضد سرطان) می باشد
• جوانه یونجه مانع بروز چین و چروک زودرس در پوست می شود
• جوانه یونجه بهترین نوع جوانه در درمان کم خونی و پلاکت پایین می باشد.
• جوانه یونجه مفید در درمان افسردگی در سالمندان مبتلا به افسردگی می باشد.
• جوانه یونجه تصفیه کننده ی خون است و توانایی تنظیم فعالیت های کبدی را دارد.
• جوانه یونجه پیشگیری از پوکی استخوان و بیماری های قلبی در سالمندان می شود.
• جوانه یونجه برای سالمندان خانمی که یائسه شده اند قادر است گرگرفتگی و بدخلقی ناشی را کاهش دهد.
• کالری این نوع جوانه اندک است و در عوض حاوی ویتامین‌های A  C، تیامین، ریبوفلاوین و نیاسین می باشد

طرز تهیه جوانه یونجه چیست ؟

مراقب سالمند برای تهیه جوانه یونجه ۱۰۰ تا ۲۵۰ گرم دانه شبدر را پاکسازی و شستشو می کند و در ظرف آبی خیس می کند و در جای خنک و دور از نور زیاد می گذارد و روزانه یک تا دو بار آب آن را عوض می کند، پس از حدود ۲ روز خیس بودن، آنها را داخل آبکش می ریزد و دستمالی مرطوب روی آنها قرار می دهد و سطح دستمال را مرطوب نگه می دارد و این عمل را تا تا زمانی که جوانه سر از پوسته دانه بیرون بزند ادامه می دهد، اگر مراقبت های لازم به درستی انجام شود ظرف ۳ الی ۵ روز با توجه به نوع دانه جوانه ها آماده می شوند. جوانه ها را بعد از آماده سازی در یک ظرف در بسته در یخچال نگهداری کنید.

روش مصرف جوانه یونجه برای درمان کم خونی شدید در بانوان:

• روش اول: می توانید هر زمان سالاد تهیه می کنید مقداری از جوانه یونجه را به سالاد اضافه کنید.
• روش دوم: بانوان یا مادر شیرده می تواند بعد از اینکه جوانه آماده شد در هر وعده یک قاشق مرباخوری را خوب بجوید و میل کنید.
• روش سوم: می توانید جوانه یونجه را پس از خشک کردن آسیاب کنید و از آن به همراه سبزیجات و سایر جوانه ها سوپ جوانه تهیه کنید که فوق العاده پر خاصیت است.

غذاهای خون ساز برای سالمندان

اگر چه مصرف قرص اهن می‌تواند تا حدی به درمان کم خونی کمک کند، اما یک رژیم غذایی سالم غنی از آهن می‌تواند خطرات کم خونی ناشی از فقر آهن را کاهش دهد. بنابراین بهتر از غذا‌های زیر را در برنامه رژیمی سالم آن قرار دهید:

• انبه، گلابی، ریواس و…
• غلات غنی شده با آهن
• نخود فرنگی و لوبیا سبز
• حبوبات مانند لوبیا و عدس
• انواع غذا‌های دریایی مانند ماهی، میگو و…
• میوه‌های خشک مانند کشمش، زردآلو خشک و…
• سبزیجات با برگ سبز تیره مانند اسفناج و بروکلی
• گوشت سفید مانند گوشت مرغ، بوقلمون و شتر مرغ
• گوشت قرمز (در صورت عدم ممنوعیت از طرف پزشک)

بهترین مکمل های کم خونی و قرص کم خونی برای سالمندان

در ادامه به برخی از بهترین مکمل های مناسب جبران کمبود آهن و درمان کم خونی اشاره کرده ایم:

• قرص فرورال گلدن لایف
• کپسول ویتاگلوبین ویتان
• کپسول فرودین هولیستیکا
• قرص گلوبیفر پلاس کریوگارد
• شربت آیزن سافت آپوویتال
• شربت فروگلوبین پلاس ویتابیوتیکس
• قرص جوشان فروگلوبین ویتابیوتیکس
• قرص جوشان آهن و ویتامین ث سان لایف

خلاصه مطلب کم خونی در سالمندان

کم خونی به معنای کاهش حجم خون در افراد نیست، بلکه علت کم خونی پایین بودن هموگلوبین خون در سالمندان و یا کاهش مقدار گلبول های قرمز خون می باشد. علائم و علت کم خونی در هر فرد متفاوت است. با شناخت راه های پیشگیری و درمان آن می توانیم به این بیماری غلبه کنیم. جهت مشاوره رایگان و استفاده از خدمات مرکز مهرپرور (خدمات پرستاری در منزل–خدمات فیزیوتراپی در منزل–خدمات پزشکی در منزل– پرستار بیمار در بیمارستان و منزل–پرستار کودک و نوزاد در منزل–پرستار و مراقب سالمند در منزل) می توانید با ما تماس بگیرید. همچنین اگر تجربه ای در این خصوص دارید لطفا با ما در میان بگذارید.