نشانه های پوکی استخوان در سالمندان و راههای درمان آن
پوکی استخوان در سالمندان در مراحل اولیه بهترین راه برای جلوگیری از عواقب جدی تر بعدیست با شناخت علائم خطر می توان از آن پیشگیری کرد. پوکی استخوان در سالمندان پیامدهای ناگواری دارد. بسیاری از سالمندان دچار کاهش قد و یا ترک خوردن و شکستگی استخوان‌ها می شوند، با این حال پوکی استخوان فقط این ناهنجاری‌ها را شامل نمی شود و نتایج این بیماری بسیار پیچیده‌تر و مشکل‌سازتر می باشد.
استئوپروز یا پوکی استخوان چیست؟
بدن سلول‌های قدیمی استخوان را به صورت مدام با سلول‌های جدید جایگزین میکند. در اواسط 30 سالگی، اکثر افراد کاهش تدریجی قدرت بدن در این جایگزینی را تجربه می‌کنند. در نتیجه، ساختار استخوان‌ها نازک‌تر و ضعیف‌تر شده و زمینه کاهش تراکم استخوان مهیا می‌شود. این مشکل در زنان در زمان یائسگی تسریع می‌شود. در بیشتر مردان کاهش تراکم استخوان معمولا در حدود 70 سالگی به یک مشکل تبدیل می‌شود.
علل پوکی استخوان در سالمندان
از جمله دلایل پوکی استخوان در سالمندان عدم دریافت نور خورشید به میزان کافی، رژیم غذایی نامناسب در سالمندان، افزایش سن و کاهش ویتامین دی در بدن سالمندان از جمله عوامل تاثیرگذار در ایجاد پوکی استخوان به حساب می آیند. در این مقاله با روش های درمانی موثر برای مقابله با بیماری پوکی استخوان آشنا خواهیم شد. پوکی استخوان در سالمندان یک ناهنجاری در سیستم استخوان‌های بدن می باشد که می‌تواند سبب افزایش ترک‌برداری و شکستگی استخوان بدن سالمند می شود و انسان را در سطوح مختلف از حرکت نگه می دارد.
رابطه سن سالمند و جنسیت سالمند و پوکی استخوان
بعد از چهل سالگی، تراکم استخوانی در خانم‌های مسن سالانه یک تا ۵ درصد کم می شود، در حالی‌که این کاهش در آقایان کمتر از یک درصد می باشد. استخوان‌ها به طور دائم در حال تغییر و تحول می باشند، استخوان‌های کهنه از بین می‌روند و استخوان‌های جدید جایگزین آنها می‌شود. پوکی استخوان زمانی بوجود می‌آید که میزان استخوان‌های جدید کمتر از استخوان‌های از بین رفته باشد و یا میزان از دست دادن استخوان‌ها از حد نرمال بیشتر باشد. ۳۵ سالگی سن مناسبی برای شروع ارزیابی سلامت و مواظبت از استخوان‌ها می باشد.
مشخصه هایی که شروع پوکی استخوان را تا حدودی پیش‌بینی کند، شامل این موارد است :
- ارث
- تغذیه
- رژیم غذایی
- مصرف الکل و سیگار
- میزان تمرینات ورزشی و نرمشی
بیماری های زمینه ساز پوکی استخوان در سالمندان
بیماریهای مزمن مانند بیماریهای کبدی و کلیوی، مصرف طولانی مدت داروهای مخصوص صرع، تیروئید و داروهای معده، مشکل جذب و گوارش غذا به علت بیماریهای معده و روده، مشکل هورمونی مانند کاهش استروژن و تستوسترون، مصرف الکل و دخانیات، وزن پایین بدن، بی‌حرکتی‌های بلندمدت به علت بیماری و یا تنبلی و یا شرایط خاص کاری و مصرف غذاهای آماده و بی توجهی به تغذیه مناسب شرایط ابتلا به پوکی استخوان را فراهم میکند. علی‌رغم عوامل ژنتیکی در تعیین مقاومت و چگالی استخوان‌ها، عوامل محیطی نیز نقش بسزایی در این زمینه دارند.
نقش کلیدی مصرف ویتامین D در سالمندان
سالمندانی که در آپارتمان زندگی می‌کنند کمتر در معرض نور خورشید قرار دارند و میزان دریافت ویتامین D در بدن آنان کم می شود، کودکان و سالمندان امروزی کم تحرک شده‌اند و مدت بیشتری در مقابل تلویزیون بی‌حرکت قرار دارند، سالمندان به جای شیر، نوشابه مصرف می‌کنند که دشمن استخوان‌ها می باشد. تعداد مصرف کنندگان دخانیات در همه مقاطع سنی بالا است و این عادت نادرست در کاهش چگالی استخوان‌ها تأثیر می گذارد، افراد در سنین مختلف برای حفظ تناسب اندام به جای ورزش و تمرین منظم، با رعایت رژیم‌های غذایی نامناسب، خود را دچار سوء تغذیه کرده و از همان زمان بیماری پوکی استخوان را در خود پرورش می‌دهند.
علائم و نشانه های پوکی استخوان در سالمندان
اصولاً این بیماری خاموش و بدون علامت می باشد به همین دلیل تا زمانی که پیشرفت نکند ممکن است متوجه آن نباشید. این در حالی است که بهترین زمان برای درمان این بیماری در مرحله خاموشی می باشد! و بهتر است تا قبل از آشکار شدن علائم آن درمان شود. به همین دلیل پیشگیری بهتر است تا درمان این بیماری و لازم است افراد و سالمندان در رژیم غذایی خود و سبک زندگی خود تغییراتی داشته باشند. برخلاف بسیاری از بیماریهای مزمن دیگر که علائم و نشانه‌های متعددی دارند، استئوپروز یک بیماری خاموش و بدون علامت است تا زمانی که یک شکستگی ایجاد شود. ستون فقرات، استخوان ران، لگن، مچ دست و انتهای ساعد به ترتیب شایع‌ترین محل‌هایی هستند که در اثر پوکی استخوان دچار شکستگی می‌شوند.
عوامل ایجاد کننده پوکی استخوان در سالمندان
سن
با بالا رفتن سن، تراکم استخوان در هر دو جنس زن و مرد به تدریج کاهش می‌یابد؛ می توان گفت که از حدود ۴۰ سالگی نیم تا یک درصد در سال کاهش می‌یابد.
جنس
پوکی استخوان در زنان به خاطر کم بودن توده استخوان و پدیده یائسگی شایع‌تر از مردان می باشد. زنان در هر سنی ۴ تا ۵ برابر مردان دچار شکستگی استخوان می‌شوند.
سابقه فامیلی
در صورت سابقه شکستگی به دلیل پوکی استخوان در بستگان نزدیک (پدر، مادر، خواهر و برادر)، احتمال ابتلا به شکستگی تا دو برابر افزایش می‌یابد.
جثه بدنی
استخوان بندی ظریف و جثه کوچک موجب افزایش احتمال پوکی استخوان می‌شود.
یائسگی و کاهش هورمون‌های جنسی
هورمون‌های جنسی نقش مهمی در استحکام استخوان‌ها دارند. بنابراین هر عاملی از جمله یائسگی که باعث کم شدن این هورمون‌ها شود پوکی استخوان را تسریع میکند.
نژاد و عوامل ارثی
نژاد آسیایی و افرادی که پوست و موی روشن دارند بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند.
بیماریهای همراه
برخی بیماریها مانند بیماریهای مزمن کبد و کلیه، دیابت نوع ۱، افزایش هورمون تیروئید و پاراتیروئید، اختلالات هورمون‌های جنسی، اسهال مزمن و اختلالات سوء جذب، بی‌اشتهایی عصبی، پیوند اعضا و برخی سرطان‌ها باعث افزایش احتمال ابتلا به پوکی استخوان می‌شوند.
رژیم غذایی
کلسیم باعث قوی شدن استخوان‌ها می‌شود. ویتامین «د» نیز مانند کلیدی است که باعث ورود کلسیم به استخوان‌ها و استحکام آنها می‌شود. مصرف این دو ماده در رژیم غذایی به پیشگیری از پوکی استخوان و پرستاری از سالمند به بهترین نحو کمک میکند.
مصرف داروها
مصرف طولانی مدت داروهای حاوی کورتون، داروهای ضد صرع و داروهایی که برای درمان بیماریهای تیروئید مصرف می‌شوند؛ می توانند باعث بروز پوکی استخوان در سالمندان می‌شود. این دسته داروها حتما باید با تجویز پزشک و در صورت نیاز با مکمل‌های دارویی مانند کلسیم و ویتامین «د» مصرف شوند.
ورزش و فعالیت بدنی
ورزش سبب افزایش رشد استخوانی به ویژه در کودکی و دوران بلوغ می‌شود. ورزش مناسب و متناسب با سن بطور مستمر موجب افزایش تراکم استخوانی میگردد.
مصرف دخانیات و الکل
مصرف دخانیات شامل سیگار، قلیان، پیپ و چپق موجب اختلال در جذب کلسیم و ساخت استخوان، یائسگی زودرس، کاهش وزن و تخریب هورمون‌های جنسی می‌شود که به تسریع پوکی استخوان می‌انجامد. مصرف الکل نیز با کم کردن فعالیت سلول‌های سازنده استخوان موجب پوکی استخوان می‌شود.
مهمترین عامل پوکی استخوان را بشناسید:
تغذیه در بروز و پیشگیری از پوکی استخوان نقش اساسی دارد، تقریباً همه می دانیم که مصرف غذاهای سرشار از کلسیم و ویتامین d در پیشگیری از این بیماری نقش اساسی دارد. این غذاها شامل محصولات لبنی، ماهی و مواد غذایی مفید می باشد که از استخوان ها مراقبت می کند. در مقابل مواد غذایی هستند که تأثیر زیادی در بروز پوکی استخوان دارند و مواد غذایی مضر برای استخوان ها شناخته می شوند. استفاده از برخی مواد غذایی باعث می شود بدن کلسیم کمتری جذب کند و عارضه این موضوع کاهش تراکم استخوان است که سبب پوکی استخوان می شود.
پیشگیری از پوکی استخوان در سالمندان
- سالمند حتماً روزانه ۸-۶ لیوان آب بنوشند.
- از مصرف دخانیات توسط سالمند جلوگیری کنید.
- از منابع کلسیم و ویتامین «د» به اندازه کافی در رژیم غذایی سالمند استفاده کنید.
- پرستار سالمند توجه داشته باشد که ورزش مستمر را در برنامه روزانه سالمند بگنجاند.
- حتماً او را در معرض نور مستقیم آفتاب قرار بدهید چون به دریافت ویتامین ((د)) کمک میکند.
- از مصرف نوشابه یا قهوه توسط سالمند خودداری کنید، و به جای آن از دوغ کم نمک استفاده کنند.
- انواع ماهی، جگر و تخم مرغ منابع غذایی حاوی ویتامین «د» هستند، آنها را در برنامه غذایی سالمند خود بگنجانید.
- پرستار سالمند توجه داشته باشد که غلات، لبنیات، حبوبات، سبزی، ماهی و میوه را در رژیم غذایی سالمند قرار بدهد .
- مصرف روزانه ۳ لیوان شیر یا ماست کم چرب (یا دو قطعه پنیر بجای هر لیوان شیر) می‌تواند کلسیم مورد نیاز روزانه بدن سالمند را تامین کند.
بهترین ورزش‌ها برای افزایش تراکم استخوان در سالمندان
برای افراد مبتلا به پوکی استخوان ترکیبی از فعالیت های زیر گزینه ی بهتری است :
۱- ورزش‌هایی که وزن بدن در آنها تحمل می‌شود
ورزش‌هایی همچون دویدن، طناب زدن، پیاده‌روی سریع و …. باعث می‌شود که استخوان‌ها وزن بدن را تحمل کنند. با انجام این فعالیت‌ها تراکم استخوان در سالمند افزایش می‌یابد.
۲- ورزش‌های قدرتی
در این ورزش‌ها از استقامت برای شکل‌گیری عضلات استفاده می‌شود. با گرفتن وزنه یا کش ورزش به بدن فشار وارد می‌شود و استقامت استخوان‌ها نیز افزایش می‌یابد که باعث جلوگیری از پوکی استخوان در سالمندان می گردد.
۳- ورزش‌های تعادلی
ورزش‌های تعادلی همچون تایچی باعث می‌شوند که پاها قدرت بیشتری پیدا کنند و از افتادن در سنین پیری جلوگیری شود. در نهایت استخوان‌ها سالم‌تر باشد. برای جلوگیری از ابتلا به پوکی استخوان بهتر است که پرستار سالمند در بیشتر روزهای هفته سالمند را به حداقل ۳۰ دقیقه ورزش در روز مجبور کند. پرستار سالمند می‌تواند این ۳۰۰ دقیقه را در طول روز پخش کند. برای پرستاری از سالمند بهتر است که حداقل دو بار در هفته ورزش قدرتی انجام شود.
رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری و یا درمان پوکی استخوان در سالمندان
تغذیه و رژیم غذایی مطلوب موثرترین عامل سلامتی استخوان‌ها در سالمندان محسوب میگردد، تغذیه ناسالم حتی اگر با تمرینات ورزشی همراه باشد می‌تواند موجب شکنندگی و نارسائی استخوان شود. اولین ماده حیاتی برای ادامه حیات استخوان‌ها کلسیم است، خانم های سالمند که بالای ۵۰ سال سن دارند حداقل احتیاج به ۱۵۰۰ میلی‌گرم کلسیم در طول روز دارند. در ادامه این مقاله میخواهیم مواد غذایی مفید و مضر برای مراقبت از سالمند دارای پوکی استخوان را بررسی کنیم.
مواد غذایی مضر برای استخوان سالمندان
اما غافل از اینکه مصرف زیاد کلسیم به تنهایی کافی نیست و در کنار آن باید سبک زندگی سالم هم داشته باشیم. یکی از مواردی که سالمندان در کنار جذب کلسیم باید بیشتر به آن دقت کنند محدود کردن مصرف بعضی مواد نامناسب برای سلامت استخوان‌ها است. چون این مواد غذایی نامناسب روی میزان کلسیم و قدرت سوخت و ساز پروتئین‌ها تاثیر منفی می گذارند و سلامت عضلات و مفاصل را تهدید می‌کنند که این مواد عبارتند از:
1- نمک
واقعیت این است که خوردن غذاهای شور باعث می شود میزان کلسیم بیشتری از طریق ادرار دفع شود و این مساله به ضعیف شدن استخوان‌ها منجر می‌شود. نمک همچنین باعث اسیدی شدن خون می‌شود و به این ترتیب نیز احتمال بروز التهاب در بدن افزایش پیدا میکند که برای سلامت مفاصل ضرر دارد. توجه داشته باشید که غذاهای آماده، سوسیس و کالباس، کنسروها و غیره سرشار از نمک و برای سلامتی استخوان‌ها ضرر دارند. در حالت کلی هر ماده غذایی ۱۰۰ گرمی که حاوی بیش از ۵/۰ گرم سدیم باشد خیلی شور محسوب می‌شود و برای سلامتی تان بخصوص در سالمندان ضرر دارد. چنانچه این میزان کمتر از ۱/۰ گرم باشد جزو مواد غذایی کم نمک هستند و می‌توانید آن را مصرف کنید..
2 -قهوه و کافئین
جذب میزان بالای کافئین به طور جزئی در جذب کلسیم مشکل ایجاد میکند. یک فنجان قهوه می‌تواند مانع از جذب حدود ۶ میلی گرم کلسیم شود که معادل میزان کلسیم موجود در یک قاشق شیر است. پس توصیه میکنیم که قهوه تان را با شیر بخورید. اگر عادت به نوشیدن نوشابه دارید نیز کافئین همین تاثیر را دارد. علاوه بر این ممکن است که اسید فسفریک که در اکثر نوشیدنی های گازدار وجود دارد (که برای نگهداری آنها افزوده می‌شود) بافت استخوان‌ها را ضعیف میکند. زمانی که در خون ما میزان فسفر از میزان کلسیم بیشتر باشد، بدن بخشی از کلسیم استخوان‌ها را برمی‌دارند تا تعادل را در بدن برقرار کند.
3- آلرژی‌های غذایی
به نظر می‌رسد که مصرف بعضی مواد غذایی باعث افزایش علائم آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) یا آرتریت مرتبط با پسوریازیس در بعضی افراد و سالمندان می‌شود. اگر تصور می‌کنید که دچار آلرژی یا عدم تحمل برخی مواد غذایی هستید ه پزشک مراجعه کنید تا برنامه غذایی تان بررسی شده و در صورت لزوم ماده غذایی مشکوک به تدریج از رژیم تان حذف شود.
4 – مواد غذایی اسیدی
البته تاکنون شواهدی دال بر تشدید آرتریت با مصرف مواد غذایی اسیدی مانند پرتقال یا گوجه فرنگی پیدا نشده است. میزان اسیدیته این مواد غذایی کمتر از حالت اسیدی معده است. توصیه می کنیم اگر با مصرف بعضی مواد غذایی علائمتان تشدید می‌شود آن مواد غذایی را استفاده نکنید. داشتن یک برنامه غذایی پر از گوشت قرمز به معنای جذب پروتئین بالا است که برای سلامتی استخوان‌ها مناسب نخواهد بود. پروتئین زیاد باعث دفع کلسیم از طریق ادرار می‌شود. در حین روند هضم غذا پروتئین های حیوانی اسیدهایی (فسفریک، سولفوریک و..) آزاد می‌کنند که pH بدن را تغییر می‌دهند. هر چه pH بدن اسیدی‌تر باشد احتمال دمینرالیزه شدن استخوان‌ها نیز بالاتر می‌رود.
محدودیت مصرف غذاهای با اگزالات بالا
این ترکیب شیمیایی در بسیاری از غذاها وجود دارد. پس از مصرف این گروه از غذاها، اتفاقی که در بدن می افتد این است که به کلسیم متصل می شوند و باعث دفع کلسیم از بدن می شوند. بعد از این اتفاق میزان جذب کلسیم در بدن کاهش می یابد.
غذاهایی که سطح بالای اگزالات دارند شامل اسفناج، ریواس، چغندر، لوبیا و محصولات سویا مانند تمپه و توفو می باشند. همه غذاهای گفته شده حاوی مواد مغذی مفید برای سلامتی هستند. حال چه باید کرد هیچ کدام از این مواد غذایی را نباید مصرف کرد؟
جواب خیر است، در کنار اینگونه مواد غذایی باید روزانه مقدار مناسبی کلسیم مصرف کرد، تا تأثیر آنها کمتر شود. به مصرف کلسیم خود ادامه دهید و در نتیجه هیچ نگرانی ای در مورد مصرف این مواد غذایی نداشته باشید.
محدودیت مصرف غذاهای با پروتئین بالا
یکی دیگر از مواد غذایی که با وصل شدن به کلسیم سبب دفع آن از بدن می شود پروتئین می باشد.پروتئین نباید به میزان کمتر از نیاز روزانه نیز وارد بدن شود زیرا در اینصورت نیز به سلامت استخوان ها آسیب می زند. بهترین میزان مصرف پروتئین در بدن به اندازه نیاز روزانه است نه افراط و نه تفریط . تعیین میزان نرمال مصرف پروتئین روزانه، ۰.۸ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن برای مردان و زنان بالغ است (برای تبدیل پوند به کیلوگرم، وزن خود به پوند را بر ۲٫۲ تقسیم کنید). مطمئن شوید که رژیمتان منابع غذایی حاوی پروتئین بالا مانند ماهی، ماکیان، گوشت گوساله، تخم مرغ و محصولات لبنی را در بر می گیرد. از پرستار سالمندتان بخواهید میزان پروتئین مصرفی سالمند را کنترل کند.
محدودیت مصرف غذاهای با فیتات بالا
یکی دیگر از موادی که در صورت افراط در مصرف بدن را دچار پوکی استخوان می کند ترکیبی به نام فیتات است. این ترکیبات آنتی اکسیدانی در کل حبوبات، غلات، آجیل و دانه ها وجود دارند. نگرانی اصلی در مورد فیتات ها این است که آن ها می توانند به مواد معدنی خاص مانند کلسیم واکنش نشان دهند، با این حال، این موضوع تنها برای یک وعده غذایی بکار می رود، نه جذب کلی مواد مغذی در طول روز. میان وعده های غذایی می تواند مقدار کلسیم را از این آجیل ها کاهش دهد، اما نه از وعده غذایی که چند ساعت بعد می‌خورید.
محدودیت مصرف نوشیدنی های خیلی شیرین
این نوشیدنی ها به دلیل اینکه حاوی ماده ای به نام فسفریک اسید می باشند تأثیر منفی بر جذب کلسیم می گذارند. تحقیقات در این زمینه نشان داده که فسفریک اسید موجود در سوداهای به رنگ تیره باعث می شود بدن شما به اندازه لازم، کلسیم مواد غذایی را جذب نکند. علاوه بر این، اغلب نوشابه های گازدار حاوی کافئین می باشند که ممکن است بر جذب کلسیم تاثیر منفی بگذارد. ارتباط مستقیمی بین جذب نوشابه و افزایش خطر شکستگی استخوان ها وجود دارد، که احتمالا تا حدودی ناشی از فسفریک اسید است. همچنین دلیل دیگر این است که مصرف کنندگان نوشابه احتمالا شیر یا مواد غذایی غنی از کلسیم یا مواد معدنی دیگر را مصرف نمی کنند. مراقب سالمند باید نوشابه یا نوشیدنی های شیرین را از برنامه غذایی سالمند حذف بکند.
محدودیت مصرف نوشیدنی های حاوی الکل
کاملا مستند شده است که مصرف مشروبات الکلی می تواند به طور چشمگیری بر سلامت استخوان تاثیر بگذارد و خطر پوکی استخوان در سالمندان را افزایش دهد. یکی از روش های مراقبت از سالمندان ممنوعیت مصرف نوشیدنی های حاوی الکل می باشد.
پرستاری از سالمند دارای پوکی استخوان
پوکی استخوان یکی از بیماریهای شایع در بین سالمندان است که این امر پرستاری از سالمند دارای پوکی استخوان را حائز اهمیت ویژه ای می کند. پوکی استخوان یا استئوپروز طبق تعریف انجمن ملی بهداشت یک اختلال اسکلتی است که بیشتر در دوران کهنسالی بروز میکند و ویژگی بارز آن کاهش استحکام استخوان بوده و فرد را در معرض خطر شکستگی قرار می‌دهد. همیشه زمانی که صحبت از سلامت استخوان‌ها و پیشگیری از پوکی استخوان به میان می‌آید همه به یاد کلسیم می افتیم. همیشه این تصور وجود دارد که با جذب بالای کلسیم استخوان‌ها قوی‌تر و محکم‌تر خواهند شد.
کم خونی در سالمندان : علائم، علت ها و روش های درمان کم خونی در افراد مسن + مواد غذایی مفید
[…] یونجه پیشگیری از پوکی استخوان و بیماری های قلبی در سالمندان می […]