کم کاری تیروئید در نوزادان به علت کمبود هورمون تیروئید در بدن رخ میدهد. این بیماری در صورت عدم درمان به مشکلات جدی مانند مشکلات در رشد جسمی و ذهنی، ناتوانی در حرکت و حتی کما منجر میشود. بیماری نسبتا شایعی است که باید نسبت به تشخیص و درمان آن اقدام شود. این بیماری مهلک در همان بدو تولد موجب کم شدن بهره هوشی در نوزادان میشود. در این مقاله تشخیص و درمان کم کاری تیروئید و انواع آن، علائم این بیماری، مشکلاتی که ممکن است به دنبال کم کاری تیروئید در کودکان بروز کند، و بهترین روشهای پیشگیری و درمان این بیماری پرداختیم.
انواع کم کاری تیروئید
در ادامه میتوانید با انواع کم کاری تیروئید در نوزادان آشنا شوید. این موارد شامل
- کم کاری تیروئید مادرزادی
- کم کاری تیروئید مادرزادی موقت
- کم کاری تیروئید اکتسابی
1- کم کاری تیروئید مادرزادی در نوزادان
کم کاری تیروئید مادرزادی یا CH به نوعی از کم کاری تیروئید اطلاق میشود که از زمان تولد وجود داشته باشد. این نوع از کم کاری تیروئید، شایعترین نوع کم کاری تیروئید است. به طوری که حدود ۹۰ درصد از کم کاری تیروئید در نوزادان، از نوع مادرزادی است. کم کاری تیروئید مادرزادی هنگامی ایجاد میشود که قسمتی از سیستم تیروئید جنین به درستی تشکیل نشود. گاهی اوقات این نقص به خاطر آن است که غده تیروئید در محل درست خود تشکیل نمیشود.
برخی موارد هم مشکل رشد ناقص غده است. موارد نادری هم ممکن است غده تیروئید نتواند هورمون تیروئید را به شکل صحیح ترشح کند. در همه این موارد، نوزاد به عارضهای به نام “اختلال در بیوسنتز هورمون تیروئید” مبتلا میشود. ژنهایی که عامل ایجاد این بیماری هستند هم از طرف پدر و هم از طرف مادر نوزاد به ارث میرسند. والدینی که یک کودک مبتلا به کم کاری مادرزادی تیروئید دارند، احتمال آنکه نوزاد دیگر مبتلا به این عارضه باشد، ۲۵% است.
2- کم کاری تیروئید مادرزادی موقت
تقریباً در ۱۰ درصد از نوزادانی که دچار کم کاری تیروئید مادرزادی هستند، این عارضه به صورت گذرا یا موقتی است. دلیل بروز این نوع از کم کاری تیروئید معمولاً آن است که مادر نوزاد در دوران بارداری برای کم کاری تیروئید تحت درمان قرار بوده یا سابقه ابتلاء به بیماری تیروئید را دارد و یا اخیراً مواد حاوی ید مصرف کرده است. کم کاری تیروئید مادرزادی گذرا در هر فرد میتواند از چند روز تا چند ماه طول بکشد، اما نهایتاً به خودی خود برطرف میشود و به هیچ درمانی نیاز نخواهد داشت. اگر غده تیروئید در کودک شما در جایگاه درست خود باشد، هیچ گونه ناهنجاری در شکل آن دیده نمیشود، پس به احتمال زیاد کم کاری تیروئید در این کودک از نوع گذرا میباشد.
3- کم کاری تیروئید اکتسابی
کم کاری تیروئید اکتسابی که در کودکان و نوجوانان اتفاق میافتد، معمولاً به دلیل بیماریهای مربوط به سیستم خود ایمنی تیروئید ایجاد میشود. این بیماری در کودکانی که به سن بلوغ میرسند یا در سالهای نوجوانی خود قرار دارند، بیشتر است. همچنین این نوع از کم کاری تیروئید در دختران شایعتر از پسران است.
در هر صورت میتوانید از خدمات پرستار نوزاد در منزل ما بهره ببرید تا روند درمان نوزاد و کودک شما با سرعت بیشتری انجام شود. مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور بعد از سالها تلاش در راستای بهبود بیماریهای بیماران به کمک پرستاری در منزل به شما این امکان را میدهد که از پرستاران مجرب و متخصص بهره مند شوید.
علائم کم کاری تیروئید در نوزادان و کودکان
نشانههای این بیماری به آهستگی بروز میکنند و معمولا به سختی تشخیص داده میشود و به همین دلیل است که والدین با مشاهده هر کدام از آنها باید فرزند خود را برای آزمایش نزد متخصص ببرند:
- فتق ناف
- ضعف در شیرخواری
- زردی به مدت طولانی
- رشد ضعیف یا توقف رشد
- گریه با صدای خرخر و گرفته
- پف کردن صورت و متورم شدن زبان
- بزرگ شدن ملاج (نقاط نرم جمجمه)
- بنیه ضعیف عضلات (سستی و ناتوانی عضله)
- موهای ضخیم و زبر که بر روی پیشانی میافتد.
- سردی نقاط انتهایی اندامها و لکهدار شدن پوست
- یبوست و خشکی شکم به طوری که در هنگام لمس کردن، سفت و پُر به نظر برسد.
- لتارژی (کمبود انرژی، خواب آلودگی در اغلب اوقات، گیجی و بی حالی زیاد حتی در زمان بیداری)
همچنین دیگر علائم کم کاری تیروئید در نوزادان شامل:
علائم کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان میتواند شامل:
- تاخیر بلوغ
- رشد ذهنی ضعیف
- رشد ضعیف و در نتیجه کوتاهی قد
- به تاخیر افتادن رشد دندانهای دائمی
چگونگی تشخیص تیروئید کم کار در نوزادان
در طرح غربالگری کشور، با گرفتن چند قطره خون از پاشنه پای نوزادان، در روز سوم تا پنجم تولد نوزاد، برای تشخیص کم کاری مادرزادی تیروئید، بیماریابی انجام میشود. عوارض این بیماری با تشخیص زودرس و درمان به موقع در کشور کاهش یافته است. بیماری کم کاری مادرزادی تیروئید در صورت تشخیص به موقع، درمانی کم هزینه دارد و با شروع هر چه سریع تر درمان، از عوارض بیماری در نوزادان و کودکان جلوگیری میشود. در صورت غیرطبیعی بودن آزمایش پاشنه پا، نوزاد به متخصصان اطفال یا به فوق تخصص غدد درون ریز و متابولیسم کودکان ارجاع میشود.
آزمایش کم کاری تیروئید در نوزادان
تشخیص بیماری کم کاری تیروئید در نوزادان از طریق اندازهگیری سطح هورمون TSH و هورمون تیروئید (T4) در خون نوزاد است. آزمایشهایی که برای تنظیم دوز دارو مورد بررسی قرار میگیرند آزمایش T4 و Freet4 و TSH هستند که باید T4 و Free T4 در نیمه بالایی محدوده نرمال و TSH در نیمه پایینی محدوده نرمال قرار داشته باشد.
TSH نوزاد باید چند باشد؟ نمیتوان با یک عدد ثابت کم کاری تیروئید و نوع آن را تعیین کرد! این تشخیص به عوامل مختلفی مرتبط است و یک تشخیص پزشکی است.
کم کاری تیروئید در بارداری
در بارداری، بیماری کم کاری تیروئید میتواند به دلیل افزایش نیاز بدن به هورمون تیروئید و کمبود آن در دوران بارداری رخ دهد. بنابراین، تست هورمون تیروئید در دوران بارداری نیز میتواند کمک کننده در تشخیص و درمان بیماری باشد. کمکاری تیروئید در دوران بارداری ممکن است برای مادر و جنین خطرناک باشد. در صورت عدم درمان، ممکن است مادر در معرض خطراتی مانند افزایش خطر بروز پرهاکلامپسی و زایمان زودرس قرار بگیرد. همچنین، کمکاری تیروئید در دوران بارداری ممکن است باعث کاهش IQ کودک و بروز مشکلات رشدی در بعد از تولد شود.
به طور کلی، درمان کمکاری تیروئید در بارداری شامل استفاده از داروهایی است که حاوی هورمون تیروئید هستند. هدف از درمان، حفظ سطح مناسب هورمون تیروئید در مادر باردار و در نتیجه، جلوگیری از خطراتی که میتوانند برای جنین و نوزاد ایجاد شوند است.
روشهای طبیعی و تغذیهای در تیروئید کم کار در نوزادان
مصرف نمک یددار در پیشگیری و درمان کم کاری تیروئید ضروری است. بیمارانی که کم کاری تیروئید دارند، بهتر است مصرف چربی، قند و پروتئینهای حیوانی را تا حد امکان کاهش دهند، چون این افراد به دلیل اختلال در سوخت و ساز مستعد چاقی و افزایش وزن هستند بنابراین بهتر است رژیم کم کالری داشته باشند، به جای آن مصرف بیشتر میوه و سبزیجات، به ویژه سبزیجات پخته کاملا توصیه میشود.
برخی دیگر از مواد غذایی ممنوعه برای کودکان مبتلا به کم کاری تیروئید:
- کلم
- هلو
- آجیل
- سویا
- گلابی
- شلغم
- اسفناج
- بادام زمینی
دیگر راههای درمان کم کاری تیروئید در نوزادان
- گیاه کوهوش و پنج انگشت نیز در کنترل کیفیت تیروئید موثر است.
- گیاه جینسینگ در تامین سلامت و تحریک و ترشح هورمون تیروئید و افزایش متابولیسم بدن موثر است.
- بیماران کم کاری تیروئید مستعد کم خونی هستند، بنابراین مصرف مواد غذایی غنی از آهن مانند جگر توصیه میشود.
- غذاهای دریایی مانند میگو، ماهی تن، ماهی ساردین و جلبک دریایی به دلیل غنی بودن از مقادیر بالای ید میتواند مفید باشد. البته توجه داشته باشید ماهی آبهای شور نسبت به انواع پرورشی مفیدتر است.
ایا کم کاری تیروئید در کودکان درمان دارد؟
کم کاری تیروئید در نوزادان قابل درمان است؟ چنانچه با آزمایش سرمی تشخیص این بیماری تائید شود، کودک در یک روند سه ساله تحت درمان قرار میگیرد. بعد از این دوره درمان در بیشتر موارد قرص تیروئید قطع و بیمار دوباره از نظر بالینی و آزمایشگاهی مورد بررسی قرار میگیرد. اگر آزمایش، با وجود عدم مصرف یک ماهه دارو طبیعی باشد، میتوان دارو را قطع کرد.
درمان قطعی کم کاری تیروئید در نوزادان
یک فوق تخصص غدد کودکان با بیان اینکه در دنیا از هر چهار هزار تولد یک نفر به کم کاری تیروئید مبتلا میشود، گفت: در ایران از هر یک یا دو هزار تولد یک کودک به تیروئید مبتلا است. تیروئید درمان قطعی ندارد و بیمار باید تا همیشه قرص مصرف کند.
عوارض کم کاری تیروئید در نوزادان و کودکان
باید بدانید که در صورت شدید بودن اگر این بیماری در سنین پیش از کودکی درمان نشود، عواقبی خواهد داشت که دیگر جبران نخواهند شد و بزرگترین پیامد آن عقبماندگی ذهنی است،
همچنین تیروئید کمکار در کودکان در صورت درمان نشدن میتواند عوارض زیر را داشته باشد:
- ناشنوایی
- کوتاه ماندن قد
- بیماریهای مغز و اعصاب
- از دست دادن قدرت تکلّم (لالی)
تیروئید کم کار چه خطراتی دارد؟
غده تیروئید با تولید میزان متعادل از هورمونهای T3 و T4 متابولیسم بدن را تنظیم میکند. حال اگر سطح ترشح این دو هورمون دچار کاهش و افزایش قابل توجه شود عوارض و اختلالاتی در سلامت بالینی فرد بروز میکند.
برخی از مهمترین خطرات کم کاری تیروئید به شرح زیر است:
- بروز بیماری گواتر
- مشکلات گوارشی
- ایجاد اختلالات روانی
- ابتلا به بیماریهای پوستی
- ایجاد اختلال در سیستم عصبی
- بروز ناباروری و اختلال در تخمک گذاری
- مختل شدن روند طبیعی رشد نوزادان دچار این بیماری
- بروز عوارض تنفسی و درگیری دستگاه تنفس (این افراد معمولا از ضعف عضلات تنفسی رنج میبرند)
- انتقال کم کاری تیروئید به نوزادان متولد شده از مادران مبتلا و بروز مشکلات فیزیکی و مغزی در کودک
بهترین زمان درمان کم کاری تیروئید نوزادان
در موارد شدید، کم کاری تیروئید میتواند باعث بروز مشکلات قلبی، عصبی و گوارشی شود و در برخی موارد میتواند به اختلال در عملکرد کلیه و کبد منجر شود. به طور کلی، برای پیشگیری و درمان کم کاری تیروئید، باید به روشهای تشخیصی و درمانی این بیماری توجه ویژهای داشت. درمان کم کاری تیروئید در نوزادان شامل مصرف هورمون تیروئید است که باید بهطور دقیق و مرتب توسط پزشک معالج تجویز شود. اگر درمان مناسب و بهموقع برای کم کاری تیروئید در نوزادان انجام نشود، ممکن است باعث کمرشدی، نقص شنوایی و بینایی، تاخیر ذهنی، ناتوانیهای حرکتی و برخی اختلالات دیگر در نوزادان شود.
بنابراین، تشخیص و درمان به موقع کم کاری تیروئید در نوزادان بسیار مهم است و از عواقب جبرانناپذیری میتوان جلوگیری کرد. همچنین، برای پیشگیری از کم کاری تیروئید در نوزادان، باید در دوران بارداری و پس از زایمان از رژیم غذایی مناسب و مصرف مکملهای حاوی مواد مغذی و ویتامینهای مورد نیاز برای بدن مادر و نوزاد استفاده شود.