صفر تا صد بیماری نرمی استخوان در کودکان و بزرگسالان

نرمی استخوان در کودکان یا راشیتیسم قبل از بلوغ به علت کمبود ویتامین D و تغذیه نامناسب کودکان سنین زیر سه تا پنج سال به وجود می‌آید. بیماری ریکتز معمولا در کودکانی که به دلیل تغذیه از شیر مادر جدا شده‌اند و قرار است تغذیه معمولی داشته باشند بوجود می‌آید. زیرا در این وضعیت کودک دچار کمبود ویتامین D شده یا به دلیل شرایط کلی اقتصادی، اجتماعی و محیطی دچار سوءتغذیه می‌شود. آشنایی با این بیماری برای والدین لازم است زیرا عوارضی همچون ضعیف شدن استخوان، پاهای پرانتزی، و تغییر شکل در اندام‌های کودک دارد.

در این مقاله به عناوین زیر در رابطه با نرمی استخوان در کودکان می‌پردازیم:

• نرمی استخوان چیست؟
• چه افرادی بیشتر در معرض نرمی استخوان قرار دارند؟
• نرمی استخوان کودکان در چه محدوده سنی شایع تر است ؟
• علائم بیماری نرمی استخوان در کودکان
• علل بیماری نرمی استخوان
• تشخیص نرمی استخوان در کودکان و نوزادان
• عکس و آزمایش‌های مورد نیاز برای تشخیص راشیتیسم
• درمان نرمی استخوان در کودکان
• پیشگیری از بیماری نرمی استخوان در کودکان با تغذیه مناسب
• جلوگیری از نرمی استخوان در نوزادان
• تفاوت بیماری نرمی مفصل و بیماری نرمی استخوان چیست؟

نرمی استخوان چیست؟  (+ عکس نرمی استخوان در کودکان )

نام علمی بیماری نرمی استخوان در کودکان، راشیتیسم و یا اسم کمتر شناخته شده ی آن “ریکتز” (Ricktes) است. این بیماری در دسته بیماری‌های سوتغذیه ای قرار دارد و مربوط به اختلال رشد در استخوان‌ها است که در نوزادان دیده می‌شود. در بیماری راشیتیسم بدن هورمون‌هایی تولید می‌کند که باعث می‌شود کلسیم و فسفات از استخوان آزاد شود. ویتامین دی به جذب کلسیم و فسفر از روده کمک می‌کند و موجب بکار گیری این مواد در ساختمان استخوان‌ها و دندان‌ها می‌شود.  در این فرآیند وجود برخی مواد معدنی همچون : کلسیم و فسفات که سبب استحکام ساختار استخوان می‌شوند ضروری است. به همین دلیل کمبود کلسیم یا ویتامین D باعث نرم شدن استخوان‌ها می‌شود. کودکان مبتلا به ریکتز با افزایش رشد استخوان‌ها دچار بد شکلی و نا هنجاری استخوان و یا عارضه پای ضربدری می‌شوند.

نرمی استخوان در بزرگسالان نیز روی می‌دهد که به آن استئومالاسی می‌گویند. بیماری نرمی استخوان در کودکان به عنوان راشیتیسم یا ریکتز شناخته می‌شود. 

چه افرادی بیشتر در معرض نرمی استخوان قرار دارند؟

در مشاهدات و گزارش‌هایی که در خصوص مبتلایان به نرمی استخوان تهیه شده است، برخی از افراد مستعد ابتلا به این بیماری هستند:

• افرادی که نارسایی مزمن کلیه دارند.
• کودکانی که کلسیم کمتری مصرف می‌کنند.
• شیرخوارانی که به اندازهٔ کافی در معرض نور خورشید قرار نمی‌گیرند.
• نوزادانی که مادرشان در زمان بارداری دچار کمبود ویتامین D بوده است.
• شیرخوارانی که مادران آن‌ها به اندازهٔ کافی در معرض نور خورشید قرار نمی‌گیرند.
• رژیم غذایی نامناسب که توانایی تامین ویتامین‌های مورد نیاز بدن را نداشته باشد.
• کودکانی که به مدت طولانی فقط شیر مادر می‌خورند. شیر مادر ویتامین D زیادی ندارد.
• کسانی که به لاکتوز حساسیت دارند میتوانند در معرض خطر بیماری نرمی استخوان قرار بگیرند.
• افراد دارای بیماری صرع‌، استفاده طولانی از داروهای ضد صرع منجر به نرمی استخوان می‌گردد.
• افراد و کودکانی  که پوست تیره دارند : این افراد نیاز به نور بیشتری برای ساخت ویتامین دی دارند.

نرمی استخوان کودکان در چه محدوده سنی شایع تر است؟

نرمی استخوان در کودکان بالای 3 سال تعریف می‌شود و بیشترین شیوع نرمی استخوان در سنین 3  تا 7 سالگی می‌باشد. راشیتیسم در کودکان 2 سال کمتر شایع است. در این دوره زمانی سرعت رشد استخوان‌ها بیشتر از سایر سنین بوده و استخوان‌ها بیشتر از مواقع دیگر به کلسیم و فسفات نیازمندند.

 با افزایش سن‌هایپرموبیلیته بسرعت رو به کاهش میگذارد تا حدود نوجوانی و پس از آن  باز هم شیوع آن کاهش می‌یابد ولی با سرعتی کمتر هرچند ممکن است تا آخر عمر نیز وجود داشته باشد. در این دوره زمانی سرعت رشد استخوان‌ها بیشتر از سایر سنین بوده و استخوان‌ها بیشتر از مواقع دیگر به کلسیم و فسفات نیازمندند.

علائم نرمی استخوان در کودکان

کودک و نوزاد خود را از داشتن علائم ذکر شده بررسی کنید و در صورت داشتن آنها سریعا برای اقدام مناسب به پزشک مراجعه کنید.

مهمترین علائم : خواب آلودگی، شلی و ضعف عضلانی، تاخیر در رشد، پای پرانتزی و مچ دست کلفت است. در موارد شدید ممکن است شکل قفسه سینه کودک تغییر کند (سینه کبوتری) و یا اینکه تشنج کند.

خمیدگی استخوان‌ها از علایم کلاسیک راشیتیسم است که در استخوان پاها و قفسه سینه به وجود می‌آید. این نقص در جمجمه نیز ممکن است به وجود آید؛ که جمجمه حالت بیضی‌ شکل خود را از دست می‌دهد. در صورت وخیم بودن بیماری، خمیدگی در استخوان‌های بلند و ستون مهره‌ها نیز ظاهر می‌شود. این خمیدگی‌ها در سنین کودکی درمان و معالجه می‌شوند. پزشک بعد از معاینه بیمار، از رادیوگرافی استخوان‌ها و آزمایشات خون برای کمک به تشخیص این بیماری استفاده می‌کند.

سایر علائم نرمی استخوان در نوزادان و کودکان

• انحنای استخوانهای پا
• نرمی یا درد استخوان
• تاخیر در راه رفتن نوزاد
• وزن کم نوزاد در بدو تولد
• خمیدگی و نقص در شکل‌گیری استخوان‌ها
• نرمی غیرعادی جمجمه از علائم نرمی استخوان در نوزادان
• تاخیر در رشد دندانها، نقص در رشد دندان‌ها و پوسیدگی زودرس
• ناهنجاری استخوانهای لگن‌، که در دختران موجب زایمانهای سخت می‌گردد‌.

4 عامل ایجاد بیماری نرمی استخوان

چه عواملی باعث ایجاد بیماری راشیتیسم در کودکان می‌شوند؟ نرمی استخوان در کودکان یک اختلال اسکلتی در اثر کمبود ویتامین D‌، کلسیم یا فسفات است. این مواد مغذی برای توسعه استخوان‌های قوی و سالم اهمیت زیادی دارند. در ادامه مقاله با ما همراه باشید تا مهمترین علل راشیتیسم را بدانید:

1. اولین علت راشیتیسم : کمبود ویتامین d

تولید ویتامین D در بدن‌، اصولاً به وسیله نور آفتاب انجام می‌شود. ویتامین D هنگامی ساخته می‌شود که پوست در معرض نور آفتاب قرار بگیرد. احتمال بروز کمبود ویتامین D در مردم ساکن کشورهایی که کمبود آفتاب دارند بیشتر است. افرادی که پوست تیره دارند یا مقدار زیادی ضد آفتاب مصرف می‌کنند خطر ابتلا به نرمی استخوان شدیداً آن‌ها را تهدید می‌کند.

2. دومین علت بیماری نرمی استخوان اختلال در جذب ویتامین دی

هر نوع بیماری زمینه ای و یا دارویی که منجر به اختلال در جذب ویتامین دی شود.

• بیماری التهابی روده
• اختلالات کلیوی و کبدی

هر دوی این بیماری‌ها باعث سوء جذب از روده و بیماری‌های کبد یا کلیه ممکن است عامل ثانویه از ریکتزهای تغذیه ای را ایجاد کند.

3. سومین علت نرمی استخوان در کودکان : کمبود فسفات و کلسیم

نرمی استخوان کوذکان ممکن است به خاطر کمبود فسفات و کلسیم باشد. البته نقش این عامل‌، خیلی کمتر از کمبود ویتامین D می‌باشد. برخی بیماری‌های نادر که ارثی هستند‌، باعث می‌شوند که کلیه‌ها نتوانند فسفات را بازیافت کنند و در نتیجه‌، فرد مبتلا به آن بیماری دچار کمبود فسفات خواهد شد. کمبود شدید کلسیم در رژیم غذایی هم می‌تواند باعث ایجاد نرمی استخوان در کودکان بشود.

4. چهارمین دلیل بیماری ریکتز استفاده از داروهای ضد تشنج

داروهای ضد تشنج (به عنوان مثال‌، فنوباربیتال‌، فنیتوئین) سوخت و ساز بدن را تسریع می‌کنند  که ممکن است منجر به نارسایی و ریکتز شود، بخصوص در کودکانی که پوست تیره رنگ دارند و افرادی که در درجه اول در منازل نگهداری می‌شوند و کمتر در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند.

تشخیص نرمی استخوان در کودکان و نوزادان

از کجا بفهمیم نرمی استخوان در کودک یا نوزاد وجود دارد؟

۱. معاینه فیزیکی

برای تشخیص بیماری نرمی استخوان پزشک به آرامی روی استخوان‌های کودک را معاینه می‌کند و  فشار می‌آورد، ناهنجاری‌ها را بررسی می‌کند و در حین معاینه به موارد زیر توجه خواهد داشت:

• مچ دست و مچ پا؛ مچ دست و پا در کودکان مبتلا بزرگتر و ضخیم تر از حالت نرمال است.
• جمجمه نوزاد یا کودک؛ نوزاد مبتلا به نرمی استخوان دارای استخوان جمجمه‌ی نرمی است و در بسته شدن فونتانل یا ملاج دچار تاخیر می‌باشد.
• پاها در کودک مبتلا به راشیتیسم؛ در حالی که حتی پاهای کودکان نوپا سالم نیز کمی حالتی پرانتزی دارد، اما این کمان در کودکان مبتلا به راشیتیسم چشمگیر است.
• قفسه سینه؛ کودکان مبتلا به نرمی استخوان ناهنجاری‌هایی در این ناحیه دارند که باعث صاف و تخت شدن قفسه سینه و یا حتی برجستگی و حالت قفسه سینه کبوتری می‌شود.

۲. تصویربرداری مورد نیاز برای تشخیص راشیتیسم

عکس رادیوگرافی ساده از استخوان‌های آسیب‌دیده می‌تواند ناهنجاری استخوان را نشان دهد. برخی دیگر از بررسی‌های تصویری شامل اسکن سنجش تراکم استخوانی و چکاپ سلامت استخوان است که می‌تواند نشان‌دنده‌ی تراکم استخوان باشد. یکی دیگر از مواردی که در تصویربرداری مورد استفاده قرار می‌گیرد و در تشخیص نرمی استخوان به ما کمک می‌کند، تصویربرداری با اشعه ایکس است.

۳. آزمایش نرمی استخوان کودکان

آزمایش خون و ادرار می‌تواند تشخیص نرمی استخوان را تأیید کند و همچنین بر پیشرفت درمان نظارت داشته‌باشد. زمانی‌که کلسیم و ویتامین دی بدن شما کم باشد، می‌توان از آزمایش‌های انجام‌شده آن را دریافت.

ایا نرمی استخوان در کودکان قابل درمان است؟

درمان بیماری نرمی استخوان با تجویز کلسیم و ویتامین دی است. معمولاٌ چند ماه طول می‌کشد تا وضعیت بیمار به حد طبیعی برسد. بسیاری تغییر شکل‌های اندام مانند پای پرانتزی با درمان دارویی خود به خود خوب میشوند. در حالات شدید تغییر شکل استخوان‌ها ممکن است نیاز به درمان جراحی داشته باشد. با این حال بعضی تغییر شکل‌های استخوانی که در لگن یا قفسه سینه بوجود میاید و یا مشکلات قدی که برای بیمار بوجود آمده ممکن است برای همیشه برای وی باقی بمانند.

۱. درمان نرمی استخوان در نوزادان

کم پیش می‌آید که نرمی استخوان را در سنین ۶ ماهگی تا ۲۴ ماهگی تشخیص بدهند. معمولا کمی که سن کودک بالاتر می‌رود، تشخیص نرمی استخوان داده می‌شود. از ۲ تا ۵ سالگی رشد کودک سرعت می‌گیرد و نیاز به فسفر و کلسیم زیادی دارد. هنگامی که این میزان کم شود، رشد کودک با مشکل مواجه می‌شود و خود را نشان می‌دهد. البته که در سنین پایین‌تر هم تشخیص داده می‌شود.

از آنجایی که اصلی‌ترین علت ایجاد نرمی استخوان این است که نوزاد کمبود ویتامین دی و یا کلسیم دارد، باید این کمبود از طریق مختلفی جبران شود. یکی از راه‌های درمانی قرار گرفتن در معرض آفتاب است زیرا اصلی‌ترین منابع ویتامین دی همراه با قرار گرفتن در نور آفتاب فعال می‌‌شود.

روش‌های دریافت ویتامین d

• قرص و کپسول ویتامین d موجود است.
• مولتی ویتامین‌های استاندارد هم ویتامین d دارد.
• ویتامین دی در شیر، کره و زرده تخم مرغ وجود دارد.
• در کبد ماهی و سایر حیوانات مقدار ویتامین دی زیاد است.
• ۱۰ تا ۱۵ دقیقه قرارگرفتن در معرض نور آفتاب بدون کرم ضد آفتاب، برای چند بار در هفته

۲. درمان نرمی استخوان در کودکان

شایع‌ترین گروه سنی که به راشیتیسم یا نرمی استخوان مبتلا هستند، کودکان هستند. از طرفی دیگر این مسئله را می‌دانیم که شایع‌ترین دلیل نرمی استخوان کمبود ویتامین دی و کلسیم است. پس اولین درمانی که برای این گروه سنی در نظر گرفته می‌شود، بالابردن میزان دریافت کلسیم و ویتامین دی کودک است. باید این کمبود جبران شود تا استخوان‌سازی بتواند به صورت طبیعی انجام شود و کمبود مواد معدنی در بدن وجود نداشته‌باشد. نکات زیر اهمیت زیادی دارند:

• خوردن غذای غنی از کلسیم و ویتامین دی
• قرار گرفتن در معرض آفتاب در ساعات صبح
• خوردن مکمل‌های ویتامین دی و کلسیم

استفاده از بریس برای جهت دهی پاها و استخوان‌ها در روند رشدی و پیشگیری از بروز ناهنجاری‌های استخوانی یکی دیگر از روش‌های درمان نرمی استخوان در کودکان است.

۳. درمان راشیتیسم در بزرگسالان

در بزرگسالان هم درمان مشابه کودکان است. هرچند در کودکان معمولا از برخی از بریس‌ها برای جلوگیری از بدشکلی و بدفورمی استخوان استفاده می‌شود و برای بزرگسالان چون استخوان‌ها شکل گرفته‌اند، دیگر فایده‌ای ندارد. اما برای بزرگسالان مصرف مکمل‌های ویتامین دی و کلسیم می‌تواند بسیار مفید باشد. از طرفی به یاد داشته‌باشید که ممکن است بعد از مدتی با استفاده از مکمل‌ها درد استخوان‌ها و ماهیچه‌های شما کاهش پیدا کند. به همین دلیل مصرف مکلمل‌ها و ویتامین‌ها را کنار بگذارید. این کار اشتباه است. باید مصرف داروها را ادامه دهید.

پیشگیری از بیماری نرمی استخوان در کودکان با تغذیه مناسب

در کودکانی که فقط شیر مادر مصرف می‌کنند باید روزانه ویتامین دی بصورت قطره مکمل استفاده شود. اگر مادر شیرده هم ویتامین دی بیشتری مصرف کند میزان شیر مادر  بیشتر میشود.کودکان نیاز دارند تا روزی دو لیوان شیر مصرف کنند. اما در نوجوانان باید روزی ۳ تا ۵ لیوان  شیر مصرف کنند. در کودکانی که به شیر حساسیت دارند باید کلسیم را بصورت مکمل‌های غذایی به کودک داد.

مواد غذایی برای نرمی استخوان در کودکان

برای پیشگیری از نرمی‌استخوان اطمینان حاصل کنید که فرزندتان مواد غذایی سرشار از ویتامین D مثل ماهی‌های چرب، روغن ماهی و زرده‌ی تخم‌مرغ یا غذاهای مفید برای نرمی استخوان که در زیر عنوان شده‌، یا ماهی‌های چرب، روغن ماهی و زرده‌ی تخم‌مرغ غنی شده باشند، مصرف کند:

• نان
• سیریال
• آب پرتقال
• شیرخشک
• شیر، ولی نه مواد غذایی حاصل از شیر مثل ماست و پنیر
• برای اطمینان از میزان ویتامین D موجود در مواد غذایی غنی‌شده حتماً به برچسب‌های مواد غذایی دقت کنید.

جلوگیری از نرمی استخوان در نوزادان

محققان در امریکا با انجام مطالعه‌ای تازه متوجه شدند :

 استفاده از دوزهای بالاتری از حد استاندارد ویتامین D می‌تواند جلوی راشیتیسم یا نرمی استخوان در نوزادان نارس و پیش از موعد مقرر به دنیا آمده را بگیرد.

فواید ویتامین D

• پیشگیری از سرطان
• کاهش فشار خون بالا
• کمک به درمان بیماری پوستی پسوریازیس
• قدرت مغز مردان میانسال را افزایش می‌دهد.
• برای افراد مبتلا به پوکی استخوان بسیار مهم است.
• تراکم استخوانی در زنان را کلسیم و ویتامین d به همراه هم پس از سن یائسگی و سالمندان افزایش می‌دهند.
• در درمان سایر اختلالات همراه با تحلیل رفتگی استخوان مانند راشیتیسم نرمی استخوان در کودکان ویتامین d کمک می‌کند.
• در صورت عدم دریافت میزان کافی ویتامین d از راه غذا نیاز به مصرف مکمل‌های این ویتامین ممکن است وجود داشته باشد.

تفاوت بیماری نرمی مفصل و بیماری نرمی استخوان چیست؟

واژه نرمی مفصل که عبارت پزشکی ان «هایپر موبیلیتی مفصل» است به خودی خود بیماری تلقی نمی‌شود و بدلیل قابلیت انعطاف بیش از حد مفصل به این نام خوانده می‌شود. که می‌توان به جای استفاده از آن عبارت «شلی لیگامانی» یا «هایپرلاکسیته» که دلیل بوجود آمدن شلی مفاصل است بکار برد. بیماری شلی مفاصل یک بیماری ژنتیکی است، در این بیماری نقص در یک ژن خاص که توسط پدر و مادر به فرزندان انتقال پیدا می‌کند نقش اساسی دارد. این ژن‌ها کلاژن‌هایی تولید می‌کنند که باعث قوام و استحکام و چسبندگی بافت‌های همبند می‌شوند.

نرمی استخوان یا «استئومالاسی» معمولا به دلیل نقص جذب یا تغذیه ویتامین «D» بروز می‌کند و با مصرف کلسیم و ویتامین «D» به مرور زمان برطرف خواهد شد. اما باید توجه داشت این بیماری بر خلاف آن نرمی استخوانی نیاز به درمان ندارد، ولی باید مشخص شود که سندرمی مانند «اهلرزدانلس» یا «مارفان» نباشد.

خلاصه مقاله نرمی استخوان در کودکان

نرمی استخوان، اختلالی جدی در مواد مغذی مانند کمبود در کلسیم یا ویتامین D به شمار می‌رود. پیشگیری از نرمی استخوان ضروری است. بازی کردن در زیر نور خورشید و مصرف محصولات لبنی و دیگر غذاهای غنی از کلسیم، کلید پیشگیری از نرمی استخوان به شمار می‌رود. از ویتامین دی باید به عنوان مکمل غذایی اکثر کودکان استفاده شود. نرمی استخوان با کلسیم و ویتامین دی درمان می‌شود و نتیجه خوبی نیز به همراه خواهد داشت