بروزترین یافته ها در مورد ۷ علت و ۸ روش درمان پای پرانتزی در کودکان
پای پرانتزی در کودکان ، ژنوواروم (به انگلیسی: Genu Varum) بیماری است که در آن، وقتی که کودک با پاها و مچ پای کنار هم جفت شده میایستد، زانوهای کودک دور از هم قرار میگیرند. کشیدن کودک به سمت بالا برای ایستادن، نقطه عطف مهمی در راه اولین مراحل کودک است. این عمل به هماهنگی همه عضلات، از جمله عضلات بازوها، پاها، کمر، روی پا و غیره همگی در یک زمان نیاز دارد. اگرچه پای پرانتزی در میان نوزادان رایج است، کودک مشکلات مهمتری را تجربه خواهد کرد. پای پرانتزی میتواند منجر به تغییر شکل در پاها شود که لازم است تشخیص داده شود. دلائل ایجاد پای پرانتزی خمیدگی و زاویه دار بودن زانو است ، کودکانی که پای پرانتزی دارند در زمان راه رفتن و دویدن احساس درد می کنند. یکی از مهمترین دلائل ایجاد این مشکل وراثت است در این مقاله از سایت مرکز پرستاری مهرپرور به روش های درمانی و علل شکل گیری زانو پرانتزی در کودکان می پردازیم.
پای پرانتزی چیست ؟
پای پرانتزی در کودکان که همچنین به پا کمانی یا پای کچ یا ضربدری شناخته میشود، یک تغییر شکل فیزیکی است که منجر به خم شدن بیرون پا در قسمت پایین نسبت به رانها در کودک میشود. این وضعیت باعث میشود که زانوهای کودک، در حالی که با پاها و مچ پای کنار هم میایستد، با فاصله قرار گیرند و ظاهر یک کمان را داشته باشند. ضروری است که جهت تشخیص و درمان این بیماری در اسرع وقت به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید تا با توجه به سن کودکتان، سلامت کلی، تاریخچه پزشکی و علت بیماری، یکی از درمانهایی مانند بریس یا ویتامین D، جراحی و غیره را انتخاب نمایید.
نشانه های پای پرانتزی در کودکان
در زمانی که کودک ایستاده است خمیدگی ساق پای او بسیار آشکار است. راه رفتن غیر طبیعی کودک نیز یکی از نشانه های پای پرانتزی کودک است. پدر و مادر کودک و یا پرستار کودک با دقت در این زمینه می توانند مشکلات کودک را تشخیص بدهند. متأسفانه در کودکانی که دچار مشکل پای پرانتزی هستند پیچ خوردن یک پا شایع است. در همه کودکانی که دچار مشکل پای پرانتزی هستند درد وجود ندارد اما ادمه این مشکل در دوران بزرگسالی فرد باعث ایجاد ناراحتی و درد در لگن، زانو و مچ پا میشود، این مسئله به دلیل فشار غیر طبیعی که روی ساق پای خمیده ایجاد میشود، به وجود می آید. درصورت پایداری این مشکل کودک، او در بزرگسالی دچار مشکلات بیشتری می شود.
دلائل ایجاد پای پرانتزی در کودکان
بسیاری از کودکان به خاطر شرایط خاص رحم با پای پرانتزی متولد می شوند. معمولاً، نیازی به نگرانی درباره این مشکل نیست و به تدریج پاها حالت عادی خود را با افزایش سن کودک پیدا خواهند کرد. بعضی از دلایل دیگر ایجاد پا پرانتزی به شرح زیر است:
۱ – رشد طبیعی
رشد طبیعی شایعترین دلیل پای پرانتزی در محدوده سنی کودک تازه به راه افتاده است. به طور کلی کودکان زیر ۲ سال در سن زیر ۲ سال، زانوی پرانتزی یک فرایند طبیعی از رشد ساختمان اسکلتی در نظر گرفته میشود. زاویهی پرانتزی بودن در حدود سن ۱۸ ماهگی به اوج خود میرسد و سپس به تدریج در سال بعدی کاهش می یابد. در بیشتر کودکان به سادگی میتوان بازگشت تنظیم اسکلتی کودکان به حالت طبیعی را مشاهده کرد زیرا کودکان در این سن همچنان در حال رشد می باشند.
۲ – بیماری بلانت در کودکان
بیماری بلانت وضعیتی است که میتواند در دوران کودکی و نوجوانی اتفاق بیفتد. مشکل این کودکان، رشد غیرطبیعی صفحات در بالای استخوان ساق پا (درشتنی) می باشد. در نوجوانان تشخیص بیماری بلانت از حالت پرانتزی شدن طبیعی در حال رشد سخت است. اما کودک مبتلا به بیماری بلانت به تدریج بهبود پیدا نمی کند و تصویربرداری اشعه ایکس از رشد صفحات آنها مشخصههای اختلالات را نشان خواهد داد.
۳ – بیماری راشیتیسم در کودکان
در حال حاضر بیماری راشیتیسم بسیار نادر است؛ اما متأسفانه در برخی نقاط در حال توسعهی جهان این بیماری هنوز هم در بین کودکان دیده می شود. از علل اصلی این بیماری سوءتغذیه در کودکان است و مصرف نکردن برخی مواد غذایی مهم که برای سلامت استخوانها اهمیت دارند. در صورتی که کودک به میزان کافی کلسیم، فسفر و یا ویتامین D دریافت نکند ممکن است دچار این بیماری بشود. در عصر حاضر و با ظهور غذاهای غنیشده، راشیتیسم ناشی از سوءتغذیه در بین کودکان،بسیار نادر شده است.
۴ – بیماری آرتروز
از عمده دلائل وجود پای پرانتزی در دوران بزرگسالی بیماری آرتروز می باشد که عمدتاً در مفاصل زانو با یا فرسودگی همراه است. بیماری آرتروز میتواند غضروف و استخوان اطراف زانو را سائیده کند. اگر این سائیدگی به طور یکنواخت توزیع شود، هیچ تغییر شکلی انتظار نمیرود. اما هنگامی که در سمت داخلی مفصل زانو سایش بیشتر باشد، اغلب تغییر شکلی به صورت پا پرانتزی بروز میکند. به طور معمول درجهی پرانتزی شدن پاها، با شدت سائیدگی سمت داخلی مفاصل زانو رابطه دارد.
۵ – مسمومیت با سرب یا فلورید
بیشترین تأثیرات مسمومیت سرب یا فلوراید بر بافت استخوان در کودکان، افزایش میزان استئوئید استخوان (استخوان غیر معدنی) است. افزایش محتوای استئوتومی باعث میشود استخوان نرم شود و بیشتر مستعد شکستن باشد. این مسئله میتواند باعث پای پرانتزی در کودکان شود.
۶ – دیسپلازی استخوان
دیسپلازی استخوان دستهای از مشکلات ارثی غیر معمول در کودکان است که بر استخوانها و مفاصل تاثیر میگذارد و از رشد طبیعی کودک جلوگیری میکند. استخوانهای بلند پاها معمولا تحت تأثیر قرار میگیرند و باعث پای پرانتزی در اطفال میشود.
۷ – خمیدگی فیزیولوژیک پا
در اکثر کودکان زیر ۲ سال، خمیده شدن پاها به سادگی یک تغییر طبیعی در ظاهر پا است. پزشکان به این نوع از خمیدگی پا کمانی فیزیولوژیک میگویند. در کودکان مبتلا به پا پرانتزی فیزیولوژیکی، خمیدگی در حدود ۱۸ ماهگی به آرامی شروع به بهبود میکند و همچنان با رشد کودک ادامه مییابد. در سنین ۳ تا ۴، انحنا اصلاح شده و پاهای کودک معمولا ظاهر طبیعی دارند.
علل بروز پای پرانتزی در بزرگسالان
وجود آرتروز زانو یا فرسایش غضروف مفصل زانو
وجود تومور در استخوان ها
بوجود آمدن عفونت در استخوان (مانند عفونتهای باکتریایی)
روش های تشخیص پای پرانتزی در کودکان
آزمایشهای مختلفی که امکان دارد پزشک شما برای تشخیص پا پرانتزی انجام دهد عبارتند از :
معاینه کامل بدن کودک و بررسی دقیق سابقه پزشکی کودک
پرتو نگاری در صورتی که کودک ۳ سال یا بیشتر سن داشته باشد.
پرتو نگاری در صورتی که عارضه زانوی پرانتزی در کودک تشدید شده باشد.
پرانتزی بودن متقارن پاها
اندازه گیری فاصله بین زانوها در حالی که کودک به پشت دراز کشیده است.
یادداشت چگونگی راه رفتن کودک برای تصمیم گیری در مورد شدت تغییرات از حالت طبیعی
انجام آزمایشات خون برای بررسی ویتامین D یا کمبود کلسیم
استفاده از اشعه ایکس برای بررسی هر گونه مشکل در رشد استخوان پا و هر گونه علائم بیماری بلانت
پزشک برای تشخیص افتراقی و حذف احتمال ابتلا به بیماری بلانت یا راشیتیسم دستور انجام آزمایش خون میدهد.
درمان پای پرانتزی در کودکان
در اکثریت موارد ایجاد مشکل پا پرانتزی، در صورتی که مشکل در بازه سنی ذکر شده فوق ایجاد شود، دلیل مشکل فیزیولوژیک می باشد. یک روش مناسب برای بررسی شدت مشکل می تواند اندازه گیری فاصله ایجاد شده بین پاها در محل زانو باشد. در صورتی که این فاصله برای کودکان کمتر از 2 اینچ باشد، نیازی به نگرانی درباره این مشکل نیست و نظارت و سنجش شرایط و حرکات اصلاحی زانوی پرانتزی به صورت ادواری می تواند تمام چیزی باشد که برای درمان به آن نیاز است.
۱- گچ گرفتن زانو و یا استفاده از زانو بند
در کودکان و نوزادان برای درمان پای پرانتزی میتوان از زانوبند یا روش گچ گرفتن استفاده کرد. اجازه دهید به پای نوزاد زانوبند بسته شود یا پاهایش گچ گرفته شود. این کار پاهایش را صاف و مستقیم نگه می دارد، گروهی از محصولات وجود دارند که میتوان آنها را در شب مورد استفاده قرار داد.
۲ – استفاده از ویتامین D
یکی از مواد مغذی پر اهمیت ویتامین D است که میتواند به درمان پای پرانتزی در کودک و در دوران بزرگسالی کمک کند. نبودن این ویتامین به مقدار کافی در بدن کودک باعث پرانتزی شدن پاها خواهد شد. این ویتامین توسط بدن کودک از طریق نور خورشید یا مکملها نیز دریافت می شود . بهتر است پرستار کودک یا پرستار سالمند کودک و یا سالمند را روزانه در زیر نور خورشید همراهی کنند. پرستار بهتر است غذاهای سرشار از ویتامین D مانند تخممرغ و ماهیهای چرب در رژیم غذایی قرار دهند. مکملهای ویتامین D هم برای کودکان و هم برای سالمندان مناسب است.
۳ – انجام تمرینات پیلاتس
در کودک و یا سالمند انجام دادن برخی از حرکات پیلاتس یا سفت کردن عضلات ساق پا، به درمان پا پرانتزی کمک می کند. این تمرینات با دراز کشیدن به پشت روی تختخواب یا زمین انجام میشود. هر دو پا را باهم از سطح زمین بلند کنید در حالی که زانوها در حالت خمیده باشند. پاها را به سمت بالا و پایین حرکت دهید. این کار وضعیت بیمار را بهبود میبخشد و بدشکلی ناشی از پا پرانتزی را از بین میبرد.
۴ – انجام تمرینات کششی و یوگا در بزرگسالان و کودکان
برای بهبود وضعیت پاها ورزش برای پای پرانتزی و ورزشهای کششی انجام دهید. این ورزشها عضلات پاها و نواحی مرکزی را قوی میکند. ورزشهای کششی وضعیت شما را بهبود میبخشد. شما میتوانید برای درمان پا پرانتزی، ورزش یوگا نیز انجام دهید. این ورزشها به ساختار اسکلتی کمک میکند تا بدن را حمایت کند.
۵ – ماساژ
ماساژ یک نوع درمان طبیعی برای پا پرانتزی است. از کسی بخواهید که پاهای شما را ماساژ دهد. ماساژ را با روغن نارگیل انجام دهید. روغن نارگیل برای انجام ماساژ در ضربههای رو به پایین مفید است. شما همچنین میتوانید از یک شخص حرفهای بخواهید شما را ماساژ دهد.
۶ – تومورهای استخوانی
تومورهای استخوانی نیز یکی دیگر از علل شایع پا پرانتزی هستند. این تومورها گروههایی از سلولهای غیرطبیعی هستند که در داخل استخوان رشد میکنند. برخی اوقات این تومورها میتوانند سرطانی باشند.
۷ – انجام عمل جراحی
زمانی که تغییر شکل در سالمندان مطرح میشود، چه از طریق ضربه یا ناشی از شغل سالمند، تنها درمان دائمی این بیماری عمل جراحی می باشد. رنج و درد ناشی از شکل پاها را در سکوت متوقف کنید و برنامهی اصلاحی که نیاز دارید را دریافت کنید.
۸- تنظیم پای پرانتزی
در صورتی که محور مکانیکی ۱۵ میلیمتر یا بیشتر از درون مرکز زانو عبور کرد، پای شخص به صورت پرانتزی (تغییر شکل خمیدگی) در نظر گرفته میشود. افرادی که پا پرانتزی هستند، بیشتر مستعد سائیدگی در درون (سمت میانی) زانوهایشان هستند. در این موارد اغلب برش استخوان درشتنی (tibial) و جدا کردن و خارج کردن قسمتی از آن پیشنهاد میشود. به این کار استئوتومی میگویند.
پیشگیری از زانوی پرانتزی در کودکان
پژوهشگران تاکنون راهی را برای پیشگیری از پرانتزی شدن زانوها نیافتهاند. بااین حال کودکانی که به مقدار کافی در معرض نور آفتاب قرار میگیرند و ویتامین D کافی را از رژیم غذاییشان دریافت میکنند، کمتر مستعد ابتلا به این عارضه هستند.
عوارض پای پرانتزی در کودکان
کودکانی که دچار عارضه پای پرانتزی هستند به احتمال بیشتری در سنین پایین به آرتروز زانو دچار می شوند. زیرا کودکان مبتلا به این عارضه به خاطرحالت بدن فشار غیر عادی به مفاصل زانو و مچ پاهایشان وارد میشود که این خود باعث التهاب مفصل زانو می شود. چنین چیزی میتواند غضروف و بافتهای اطراف مفصل زانو را از بین ببرد و منجر به مشکلات راه رفتن شود. کودک مبتلا به زانوی پرانتزی علاوه بر آرتروز در معرض دردهای مزمن و التهاب مچ پا، زانو و لگن نیز قرار دارد که میتواند به اختلالات در راه رفتن و حالت بدن منجر شود از این رو درمان به موقع پای پرانتزی در کودکان در زمان مناسب از اهمیت بسزایی برخوردار است.
والدین چه زمانی نگران پای پرانتزی در کودکان شوند ؟
به نظر برسد که استخوانها نابرابر خم شدهاند. خمیدگی شدید باشد. خم شدن در طول زمان تشدید شود. زمان تلاش کودک برای راه رفتن، احساس درد کند. کودک از تلاش برای راه رفتن به هر وسیلهای سر باز زند.
در مورد پای پرانتزی در کودکان چه زمان به پرشک مراجعه کنیم ؟
کودکان ۳ ساله ای که پرانتزی بودن پاهایشان قابل توجه است. اگر مشکل تنها یک پا را تحت تاثیر قرار دهد، و به نظر برسد که در طول زمان به جای بروز علائم بهبود، تشدید شود. وقتی کودک از درد زانو یا لگن بدون هیچ آسیبی رنج ببرد. کودکان کوتاهتر از سن خود که هنگام راه رفتن دچار لرز یا درد میشوند و با ایستادن مستقیم مشکل دارند.
اگر پای پرانتزی در کودکان درمان نشود چه اتفاقی میافتد؟
ناهماهنگی در پاها، از جمله تفاوت در قد پاها، اگر فقط یک پا منحنی باشد.
مشکل در راه رفتن و دویدن کودک
خطر بیشتر ابتلا به آرتروز که بیشتر لگن و زانوها را در ادامه زندگی تحت تاثیر قرار میدهد.