با اصلاح تغذیه سالمند آلزایمری میتوان از پیشرفت این بیماری کاست. همچنین مکملهایی وجود دارد که در بیماران مبتلا به آلزایمر نقش چشمگیری داشته و مصرف آن در دوران سالمندی میتواند بروز آلزایمر را به تاخیر اندازد.در این مقاله از سایت مرکز پارسیان مهرپرور به بررسی تغذیه سالمند آلزایمری می پردازیم :
آلزایمر چیست ؟
آلزایمر یا فراموشی یک بیماری التهابی پیشرونده و تخریبی سیستم عصبی است. این بیماری در نتیجه التهاب مزمن سلولهای عصبی در نواحی مغز و در پی آن ناکارآمدی بدن در مقابله با عامل التهابزا و مرگ سلول عصبی ایجاد میشود و به عنوان شایعترین نوع زوال عقل مطرح است .بیماری آلزایمر شایعترین و شدیدترین نوع از انواع مختلف زوال عقل در جهان میباشد.
نشانه آلزایمر : از دست دهی حافظه، گیجی، عدم قدرت تصمیمگیری، مشکلات ذهنی، از دست دادن تمرکز، اختلالات رفتاری و در نهایت اختلالات حرکتی و راه رفتن
رژیم غذایی ضد التهاب در تغذیه سالمند آلزایمری
به دلیل اینکه آلزایمر به عنوان یک التهاب مطرح است، اولویت در طراحی تغذیه سالمند آلزایمری است. برنامه رژیم ضد التهاب که دارای خاصیت آنتیاکسیدانی می باشند به شرح زیر است:
- غلات کامل
- ویتامینها و مواد معدنی
- مغزها و روغنهای گیاهی
- اسیدهای چرب غیر اشباع
- میوهها و سبزیجات با رنگهای مختلف مخصوصا سبزیجات تیرهرنگ
تغذیه سالمند آلزایمری
۱) ویتامین ها
الف:ویتامین E: مصرف مواد غذایی و یا داروهای دارای ویتامین E میتوانند به این بیماران کمک کنند. ویتامین E به جز میوهها و سبزیها، در روغنهای گیاهی نیز وجود دارد.
اما مصرف بیش از حد چربی و روغن نیز برای همه افراد جامعه و از جمله مبتلایان به آلزایمر مضر است.
ب:ویتامین C: ویتامین C به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی و جلوگیری از تشکیل اولیگومرهای آمیلوئید بتا دارای اثرات مفیدی در بیماری آلزایمر میباشد.
ج : ویتامین A و بتاکاروتن:ویتامین A و بتا کاروتن نیز ریز مغذیهای کلیدی در پیشگیری از آلزایمر میباشند که منجر به کاهش تولید اولیگومرهای آمیلوئید بتا میگردد.
سطوح پلاسمایی ویتامین A و بتا کاروتن در افراد مبتلا به آلزایمر کم میباشد در نتیجه کمبود ویتامین A میتواند یک عامل خطر برای بروز آلزایمر باشد.
د : ویتامین E:یک آنتی اکسیدان محلول در چربی میباشد که دارای اثرات محافظت کننده نورونی میباشد.
ه : ویتامینهای گروه B:افزایش مصرف فولات و ویتامینهای B6 و B12، با از بین بردن هموسیستئین در ارتباط میباشد که میتواند از بروز آلزایمر پیشگیری کند.
و : ویتامین D: ویتامین D در کاهش آمیلوئید بتا اثر ناچیزی دارد و بیشتر از طریق اثرات آنتی اکسیدانی، عروقی، ضد التهابی و متابولیکی نقش خود را در آلزایمر ایفا مینماید.
افراد مبتلا به بیماریهای شناختی دارای سطوح کمتری از ویتامین D نسبت به افراد سالم بودهاند.
همچنین مشخص شده است که زنانی که دچار کمبود ویتامین D میباشند در سالمندی احتمال بروز بیماری آلزایمر در آنها بیشتر میباشد.
ه : ویتامین K :ویتامین K که به مقدار فراوان در اسفناج و کلم بروکلی یافت میشود یکی از مواد مغذی مؤثر در کاهش زوال عقلی میباشد.
۲) گردو و مغزهای مقوی
گردو غذای مغز است که دارای امگا۳ فراوان می باشد.
آنتی اکسیدان گردو در بین آجیل ها از همه بیشتر است.
پس مصرف گردو نیز می تواند از آلزایمر پیشگیری کند.
البته سایر مغزهای موجود در خشکبار هم که حاوی امگا۳ می باشند برای پیشگیری از بیماری آلزایمر مفید می باشند.
مانند بادام، در پوست بادام ویتامین E وجود دارد. این ویتامین، یکی از انواع آنتی اکسیدان ها است.
۳) سالاد همراه با روغن زیتون
روغن زیتون از بروز فراموشی و آلزایمر در اشخاص مسن جلوگیری می کند. اسیدهای چرب غیر اشباع موجود در روغن زیتون می تواند سبب حفظ ساختار غشای سلول های مغزی شوند. البته فایده زیتون تنها برای پیشگیری نیست،کسانی که در سالاد از روغن زیتون استفاده کردند، ۳۰ تا ۴۰درصد در نشانه ها و علائم بیماری آلزایمر آنها بهبودی ملاحظه شد.
۴) رژیم غذایی مدیترانه ای
رژیم غذایی مدیترانهای شامل موارد زیر می باشد:
- ماهی
- حبوبات
- سبزیجات
- روغن زیتون
- انواع میوهها
- بعضی فرآوردههای لبنی
- گوشت و مرغ آن هم به میزان کم
این رژیم ، بیانگر کاهش خطر ابتلا به آلزایمر و کاهش مرگ و میر این بیماران بوده است.
۵) آب زیاد بنوشید
بیماران آلزایمری در تشخیص احساس گرسنگی، تشنگی و سیری دچار مشکل میشوند. به علاوه با پیشرفت بیماری، میزان توجه و تمرکز بیماران کمتر شده و ممکن است فرد بلافاصله پس از صرف یک وعده غذایی به خاطر نیاورد که غذا خورده است. این بیماران در بسیاری موارد متوجه نمیشوند که تشنه هستند و چون آب و یا مایعات مصرف نمیکنند، آب بدن خود را از دست داده و دچار مشکل میشوند.
۶) روزی یک سیب بخورید
عامل اصلی ایجاد آلزایمر، رادیکال های آزاد اکسید کننده می باشند که با افزایش سن بیشتر تولید می شوند. در سیب ماده آنتی اکسیدانی به نام کورستین وجود دارد که بیشترین مقدار آن در پوستش نهفته است. سیب قرمز در مقایسه با سیب زرد و سبز آنتی اکسیدان بیشتری دارد.
۷) از سبزیجات سبز بیشتر استفاده کنید
مصرف کم سبزیجات سبز رنگ سبب افت اسید فولیک خون و بروز لخته های خونی در مویرگ های مغز و آسیب به بافت مغز می گردد که فراموشی را در پی دارد. سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج و کلم بروکلی سرعت از دست دهی حافظه و قدرت تفکر را کاهش میدهند.
۸) شکلات
مصرف روزانه از شکلات به بهبود فعالیت مغز کمک میکند و در پیشگیری از آلزایمر و زوال عقل مؤثر است. خوردن روزانه کاکائو در بهبود ناتوانیهای خفیف ذهنی موثر است. فلاواندلها در کاکائو به ویژه شکلات تلخ در پیشگیری از ضعف حافظه و آلزایمر بسیار موثر است.
۹) مصرف سویا
از جمله مواد مهم مصرفی در تغذیه سالمند آلزایمری سویا می باشد. سویا سلطان لسیتین است. زیرا کیفیت لسیتین گرفته شده از سویا از سایر ترکیبات بهتر و بالاتر می باشد. مغز برای انجام فعالیت های طبیعی خود به استیل کولین نیاز دارد که منشا آن از لسیتین می باشد. اگر در دوران جوانی ذخیره کافی از لسیتین برای خود فراهم کرده باشیم، بسیار کمتر از دیگران آلزایمر می شوید.
۱۰) پلی فنولها
پلی فنولها آنتی اکسیدانهای طبیعی میباشند که دارای اثرات مفیدی در آلزایمر میباشند. این ترکیبات اثرات بیولوژیکی وسیعی دارند که عبارتند از:
- تنظیم آنزیمهای مختلف
- جلوگیری از انتقال فلزات
- جلوگیری از واکنشهای التهابی
- غیر فعال سازی رادیکالهای آزاد
- پیام رسانی داخل سلولی و بیان ژن
همچنین پلی فنلها نیز میتوانند از تشکیل آمیلوئید بتا و از پیشرفت زوال عقل جلوگیری نمایند.
از چه چیزهایی استفاده نکنیم؟
- از مشروبات الکلی مصرف نکنید.
- از خوردن غذاهای چرب پرهیز کنید.
- سیگار نکشید: افراد سیگاری، مبتلا به دیابت و فشار خون بالا در معرض سکته قلبی و مغزی میباشند.
توصیه های غذایی برای بیماران مبتلا به آلزایمر
- دقت کنید تا بیمار در طول روز از مایعات کافی مصرف نماید.
- در غذا دادن به بیمار مبتلا به آلزایمر صبور باشید و عجله نکنید.
- سفره و میز غذا را ساده بچینید و از سفره و ظروف طرح دار استفاده نکنید.
- اگر بیمار تمایلی به غذا خوردن ندارد، این کار را به زمانی دیگر موکول کنید.
- بهداشت دهان و دندان بیمار را رعایت کنید؛ حتما از مسواک استفاده کنید.
- از غذاهای سالم و غذاهایی که هنوز برای بیمار قابل درک است، استفاده کنید.
- سعی کنید تغذیه سالمند آلزایمری در محیطی آرام صورت گیرد تا حواس بیمار پرت نشود.
- اگر بیمار فراموش میکند که غذا خورده وعده غذایی اش را به چند قسمت تقسیم کنید.
- سعی کنید بیمار را از جمع خانواده دورنکنید و شرایطی را فراهم آورید که بیمار در جمع غذا بخورد.
- سعی کنید از رژیم غذایی متعادل و متنوع استفاده کنید تا تمام نیازهای تغذیهای بیمار برطرف گردد.
- سعی کنید غذاهایی را آماده کنید که بیمار به آنها علاقه دارد و از چاشنی های مناسب استفاده کنید.
- از کلمات تک جمله ای استفاده کنید؛ مثلا بگویید حالا قاشق را بردار، مقداری غذا بردار و حالا غذا را بخور.
- ممکن است بیمار روش استفاده از قاشق و چنگال را فراموش کرده باشد، باید چگونگی استفاده آن را برای بیمار شرح دهید.
- ممکن است بیمار مواد غذایی را مخفی کند، سعی کنید حتما در طول روز دسترسی کافی به مواد غذایی را برای بیمار فراهم کنید.
- اگر بیمار مشکلات دهان و دندان دارد یا قادر به جویدن نیست، سعی کنید غذاهای نرم و غذاهای میکس شده را با قاشق به او بدهید.
- اگر فرد مبتلا به آلزایمر، دارای بیماری دیگری مانند دیابت در سالمندان است، حتما رژیم غذایی خاصی را طبق نظر پزشک رعایت نمایید.
- برای بیمار مبتلا به آلزایمر، یک برنامه غذایی منظم آماده کنید. همچنین تعداد وعده های غذایی بیمار را افزایش و حجم آن را کاهش دهید.
- از دادن مواد غذایی مانند آجیل، هویج خام، آدامس و…پرهیز کنید، چرا که ممکن است بلع آن برای بیمار سخت باشد و در مجرای تنفس بیمار قرار گیرد.