سرطان دهانه رحم ، سرطانی نسبتا شایع است و در بسیاری از مواقع عوارض بسیار خطرناکی را برای خانم ها به دنبال دارد. دهانه رحم انتهای واژن را به رحم وصل میکند. در دوره های قاعدگی خون خارج شده از رحم از طریق دهانه رحم وارد واژن شده و سپس از بدن خارج میشود. سرطان دهانه رحم یکی از سرطانهای شایع در دستگاه تناسلی زنان است. در این مقاله از مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور به بررسی علائم ، علل و روش های درمان سرطان دهانه رحم می پردازیم.
نقش دهانه رحم در بدن چیست؟
سرویکس یا دهانه رحم در لگن قرار دارد و قسمت انتهایی و باریک آن است. دهانه رحم یک محل عبور است که رحم را به واژن وصل میکند. از دهانه رحم در طی تماس جنسی، مخاط ترشح میشود که به اسپرم کمک میکند تا از واژن و از طریق دهانه رحم وارد شود. هنگام بارداری دهانه رحم محکم بسته میشود تا جنین در داخل رحم باقی بماند. در زمان تولد کودک دهانه رحم باز شده و نوزاد از این طریق خارج میشود.
سرطان رحم چیست؟
سرطان در سلولهای سازنده بافت های سرویکس آغاز میشود. در حالت طبیعی سلول های دهانه رحم رشد میکنند و تقسیم میشوند. تقسیم سلولی تا زمانی که به صورت کنترل شده صورت گیرد هیچ مشکلی به وجود نمی آید. اما در صورتی که تقسیم سلولی از کنترل خارج شود و سلول های پیر یا آسیب دیده از بین نروند یک توده بافتی به نام تومور ایجاد میشود. سرطان دهانه رحم در سلول های سطحی آغاز شده و به مرور زمان میتواند بافت های عمیق تر و بافت های اطراف را مورد تهاجم قرار بدهد. این سرطان در خانم ها معمولاً به دنبال تغییرات پیشسرطانی، در مدتی بیش از ده تا بیست سال پیشرفت میکند. در سراسر دنیا سرطان دهانه رحم چهارمین عامل مرگ در زنان می باشد.
نشانه های سرطان رحم در خانم ها
در رحم سلولهای غیرطبیعی تولید شده خواهند توانست به دیگر اعضای بدن گسترش پیدا کنند و یا به آنها حملهور شوند. هر چند علائم میتواند در افراد مختلف یکسان نباشد. این بیماری در ابتدا نشانه ای در بدن ندارد اما علائم بعدی این بیماری میتواند شامل موارد زیر باشداما رایج ترین علائم سرطان دهانه رحم عبارتند از:
- تداوم ترشحات واژنی
- کمخونی در خانم ها
- اختلال کار روده و مثانه
- بی اشتهایی و کاهش وزن
- خونریزی و درد بعد از رابطه جنسی ، مشاهده نشت مدفوع و ادرار از واژن
- درد لگن یا دیسپارونیا (هرگونه فعالیت جنسی در خانم ها که همراه با درد باشد )
- خونریزی بی دلیل از واژن : بعد از نزدیکی و یا خونریزی بعد از دوش وارژینال باشد اتفاق بیافتد.
علل بروز سرطان دهانه رحم چه می باشد؟
این بیماری بیشتر به علت عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) در خانم ها ایجاد میشود. زمانی که این ویروس برای چند سال در بدن فرد باقی بماند، به تدریج بعضی از سلولها را در گردن رحم به سلولهای سرطانی بدل میکند و این سلولها به طور پیشرونده تهاجمی تر خواهند شد.با این حال بسیاری از خانم ها که به عفونتهای ویروس پاپیلوم انسانی مبتلا میشوند، به سرطان دهانه رحم مبتلا نمیشوند. دلائل دیگر که نقش ضعیفی در بروز این بیماری دارند شامل موارد زیر می باشد:
- مصرف دخانیات
- ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن
- مصرف قرص ضد بارداری خوراکی
- شروع رابطه جنسی از سنین پایین و داشتن شریکهای جنسی متعدد
شیوع این بیماری در زنان روسپی و نادر بودن این بیماری در راهبهها نشانه آن است که فعالیت جنسی، سن اولین مقاربت و تعداد شرکای جنسی نقش مهمی در ایجاد این بیماری ایفا می کنند.
درجه بندی انواع سرطان دهانه رحم
سرطان دهانه رحم تنوع دارد ، حدود نود درصد از آن شامل کارسینوم سلول-سنگفرشی (به رشد بدخیم سلولهای پوششی در هر اندامی که میتواند به بافتهای اطراف نفوذ کرده و توانایی متاستاز داشته باشد، کارسینوم گفته میشود.) . ده درصد آدنوکارسینوم (به سرطان در بافت غدد آدنوکارسینوم گفته میشود) و تعداد کمی شامل موارد دیگر میشود.
روش های تشخیص سرطان رحم
این بیماری با غربالگری دهانهی رحم بوسیله تست پاپ اسمیر (تست پاپ اسمیر یک آزمایش ساده و بدون درد است که طی آن سلولهای غیرعادی داخل یا اطراف رحم شناسایی میشوند.) تشخیص داده می شود و به دنبال آن بافت برداری صورت خواهدگرفت. تصویربرداری پزشکی در مراحل بعدی جهت اطمینان از تشخیص اجرا میگردد تا پزشکان گسترش یا عدم گسترش آن را اندازه گیری کنند.
سرطان رحم خطرناک است ؟
نشانه های پیشرفت سرطان دهانه رحم شامل موارد زیر است:
- ورم پاها
- درد سیاتیک
- فشار یا درد لگنی
- اختلال کار روده و مثانه
درمان سرطان رحم
درمان این سرطان شامل ترکیبی از روش های درمان همچون جراحی ، شیمیدرمانی و پرتودرمانی می باشد. این که سرطان در چه مرحلهای قرار دارد، اصلی ترین فاکتور برای درمان این سرطان محسوب میشود. با این وجود روش درمان به فاکتورهای دیگری نظیر موقعیت دقیق سرطان در گردنه رحم، نوع سرطان (کارسینوم یا آدنوکارسیوم بودن سرطان)، سن شما، وضعیت کلی جسمی و اینکه آیا شما میخواهید در ادامه زندگیتان بچهدار شوید یا خیر، بستگی دارد.
درمان مرحله اول سرطان رحم
اگر سلولهای سرطانی بر روی لایه پوششی دهانه رحم قرار گرفته باشند و رشد آنها به لایههای داخلی نفوذ نکرده باشد، سرطان در مرحله اول قرار دارد. برای درمان سرطان در این مرحله از لیزر درمانی، سرما درمانی (سرما درمانی یا cryosurgery روشی است که در آن با استفاده از عوامل سردکننده به درمان بعضی از بیماریها یا علائم بعضی از بیماریها پرداخته میشود.) و اگر سرطان از نوع آدنوکارسینوم باشد، گاها هیسترکتومی (که همان عمل جراحی برای خارج کردن رحم از بدن است) توصیه میشود.
درمان سرطان رحم در مرحله دوم
درمان در این مرحله به تمایل خانمها برای بچهدار شدن در آینده و اینکه آیا سرطان به داخل خون نفوذ کرده باشد یا نه، بستگی دارد. خانمهایی که تمایل به بچه دار شدن در آینده دارند، از روشی به نام کُن بیوپسی (cone biopsy) برای خارج کردن توده سرطانی درمان میشوند.زنانی که به توانایی بارداری تمایل ندارند، از همان روش هیسترکتومی برای درمان استفاده میکنند. اگر این سرطان به خون نفوذ کرده باشد، بیمار نیاز به هیسترکتومی به همراه خارج کردن غدد لنفاوی لگن دارد.در مراحل پیشرفته سرطان نیز هیسترکتومی، شیمی درمانی و پرتودرمانی تواما مورد استفاده قرار میگیرد.
پیشگیری از سرطان رحم
واکسن HPV، از انسان در برابر دو گونه از این ویروس (ویروس پاپیلومای انسانی که باعث بروز این سرطان میگردد) محافظت میکند و این امکان وجود دارد که تزریق این واکسن، بین ۶۵ تا ۷۵ درصد از سرطانهای دهانه رحم پیشگیری نماید.
از آنجا که بعد از درمان، همچنان خطر سرطان وجود دارد، معمولاً توصیه میشود که نمونه برداری از سلولهای دهانهی رحم به صورت مداوم صورت گیرد. واکسن گارداسیل که توسط شرکت مرک ساخته شده برای دختران و زنان در فاصله سنی ۹ تا ۲۶ سالگی تجویز میشود. این واکسن تقریباً ۱۰۰ درصد در جلوگیری از ویروس پاپیلومای انسانی مؤثر است.
معاینات منظم و دورهای و و همانگونه که گفته شد انجام آزمایش پاپ اسمیر یکی از موثرترین اقدامات پیشگیرانه سرطان رحم و الگویی موفق در کاهش میزان بروز و تلفات ناشی از این نوع سرطان بشمار میرود.
طول عمر بیماران مبتلا به سرطان رحم
امروزه با پیشرفت های گسترده ای که در زمینه علم پزشکی حاصل شده، درمان بخش عمده ای از سرطان ها محقق شده است. میزان بقا و طول عمر تخمینی فرد مبتلا به سرطان معمولا از روی سن بیمار، وضعیت سلامتی او، نوع سرطان و میزان پیشرفت آن، مرحله بیماری و متاستاز توده های سرطانی سنجیده می شود.
طبق داده های آماری و بررسی های انجام گرفته در جمعیت بیماران، از میان زنانی که به سرطان دهانه رحم مبتلا بوده اند حدودا 70 درصد آن ها به مدت 5 سال آینده شانس بقا و زنده ماندن داشتند؛ در حالی که اگر سرطان دهانه رحم در نخستین مراحل بروز علائم تشخیص داده شود، درصدی از زنان که در 5 سال آینده قادر به ادامه حیات خواهند بود به بیش از 90 درصد می رسد که این خود دلیلی بر اهمیت پیگیری هر چه سریعتر فرایندهای تشخیصی و ارجاع به موقع به پزشک در این بیماری را روشن می سازد.
این سرطان ها از آنجایی که به راحتی از روی نشانه های پدیدار شده در مراحل اولیه قابل تشخیص و درمان هستند معمولا پیش آگهی بهتری نسبت به سایر سرطان ها در بقای فرد و ادامه زندگی وی به مانند گذشته را دارند.
بیشتر بخوانید:
مراقبت از بیمار سرطانی : نشانه های مرگ بیمار سرطانی +۷ نکته نگهداری بیمار سرطانی