علائم سکته مغزی در افراد مسن
سکته مغزی در سالمندان از مسائلی است که ممکن است هر کدام از ما با آن مواجه شویم. این عارضه ناگهانی که بدون نشانههای قابل ادراک از پیش، به سراغ افراد میآید و جان آنها را تهدید میکند. بسیاری از افراد جز یک نام آشنا چیزی درباره آن نمیدانند و نمیتوانند علائم آن را تشخیص بدهند و اقدامات فوری برای نجات جان افراد انجام دهند. سکته مغزی عارضهای است که سالانه صدها هزار انسان را به کام خود میکشد. مطالعه این مطلب، میتواند ناجی جان شما یا عزیزانتان باشد. در این مقاله به نکاتی درباره توضیح سکته مغزی، علل، علائم تشخیص زودهنگام، روشهای درمان و پرستاری از سالمند میپردازیم. اتفاق همیشه میافتد! باید به صورت کلی اطلاعاتی در بعضی از موارد خاص داشته باشید تا بتوانید در مواقع لزوم گلیم خود را از آب بیرون بکشید.
مقاله را در عناوین زیر بررسی میکنیم :
- سکته مغزی چیست ؟
- علت بروز سکته مغزی
- سکته ی مغزی خفیف (ministroke)
- علائم سکته ی مغزی
- آزمون تشخیص سکته مغزی
- درمان سکته مغزی
- عوارض بعد از سکته ی مغزی
سکته مغزی چیست؟
این اختلال از بیماری هایی است که در بیان علت مرگ و میر بسیار میشنویم ! اما هنگام این عارضه در بدن چه اتفاقی میافتد؟ سکتهٔ مغزی یا اصطلاح دقیق آن حوادث مغزی – عروقی نوعی اختلال نورولوژیک ناگهانی است. سکته مغزی وضعیتی است که در آن، به دلیل پارگی یا انسداد یکی از عروق خون، فرآیند خون رسانی به بخشی از مغز متوقف می شود و به دلیل نرسیدن خون، اکسیژن و مواد حیاتی به آن بخش، سلولها به سرعت رو به نابودی میروند. نابودی سلولهای مغز به معنای از کار افتادن آن بخش از مغز بوده و به این ترتیب، میتواند خطرات جانی بسیاری را با خود به همراه داشته باشد. با پاره شدن یک شریان، و به دنبال آن در گردش خون آن ناحیه از مغز اختلال ایجاد میشود و موجب بروز علائمی مانند موارد زیر اتفاق میافتد :
- اختلال تکلم
- فلج نیمه بدن
- مشکل در راه رفتن
- و…
این بیماری از شایعترین علل مرگ در دنیا است، اما به طور متوسط ۶۰ تا ۷۰ درصد بیماران میتوانند با درمان مناسب زندگی مستقل داشته باشند.
علت بروز سکته ی مغزی در سالمندان
در مقالات علمی بررسی شده متوجه میشوید که یکی از رایجترین علل این مشکل مغزی، سخت و ضخیم شدن دیوارههای رگهای خونی است. پلاکتهای ساخته شده از چربی، کلسیم، کلسترول و… انعطاف رگ های خونی را از میان میبرند. همینطور ممکن است لخته خون باعث مسدود شدن رگ خونی غیر قابل انعطاف و باعث بروز سکته مغزی ایسکمیک شود.
با وجود مطالعات فراوانی که در این حوزه انجام شده میتوان گفت عامل اصلی بروز سکته ی مغزی در اکثر موارد، فشار خون بالاست که سبب انفجار رگ خونی ضعیف میشود. معمولاً این افراد علائم خبر کننده ای مانند سردرد و تشنج را دارند که باعث پاره شدن رگ در مغز میگردد. از دیگر دلایل، حرکت کردن لخته خون از قلب و یا عروق گردن است که وارد مغز میشود. بیماران قلبی و یا مبتلایان رماتیسم قلبی که ریتم قلبشان دچار مشکل است و یا افرادی که دچار سکته های قلبی شده اند یا مشکل دریچه ای دارند در خطر ابتلا به آن معرفی شده هستند.
انواع سکته مغزی
سکته مغزی در چند حالت مختلف ممکن است به وقوع بپیوندد. آنچه مهم و مشترک است، مرگ سلولهای مغزی بر اثر نرسیدن اکسیژن فعال است و علت آن، میتواند متفاوت باشد. دلیل اهمیت شناخت انواع این عارضه تفاوت در روشهای درمانی و میزان خطر آنها است. از این رو میتوان سکته مغزی را به سه دسته زیر تقسیم نمود:
سکته مغزی ایسکمیک | حمله ایسکمیک گذرا (سکته مغزی کوچک) | سکته هموراژیک |
زمانی اتفاق میافتد که رگ خونی که به مغز شما خون میدهد توسط یک لخته خون مسدود میشود. | ااین یک انسداد موقت در جریان خون به مغز شما است. علائم معمولاً فقط چند دقیقه طول میکشد یا ممکن است در ۲۴ ساعت از بین بروند. | اینها زمانی اتفاق میافتد که خونریزی در مغز به سلول های مجاور آسیب میرساند. |
نشانه های سکته مغزی ایسکمیک | علائم TIA ایسکمیک گذرا یا مینی سکته مغزی | علائم سکته مغزی هموراژیک |
|
|
|
علائم قبل از سکته مغزی
به عنوان یک تحقیق که در دانشگاه جان هاوکینز انجام شده است، این علائم قبل از سکته مغزی به عنوان زنگ خطر خواهند بود و به محض دیدن آنها باید سریعا با اورژانس تماس گرفت.
- بی حسی و یا ضعف ناگهانی
- سرگیجه و یا عدم تعادل ناگهانی
- سردرد شدید به طوریکه ناگهان بروز کند
- نابینایی ناگهانی علی الخصوص اگر در یک چشم اتفاق بیافتد
- گیجی و سردرگمی ناگهانی و یا به سختی صحبت کردن ناگهانی
آیا سکته موقت در سالمندان خطرناک است؟
برخلاف سکته مغزی، سکته ی خفیف به خودی خود باعث ناتوانی های دائمی نمیشود. از آنجایی که سکته ی خفیف و سکته ی مغزی علائم بسیار نزدیک و مشابه دارند، در صورت هرگونه مشاهده ی اینگونه علائم باید هرچه سریعتر اورژانس را خبر کنید.
توجه: دانستن علائم سکته خفیف به شما کمک میکند تا درمان را هرچه سریعتر شروع کنید. تقریبا ۱ نفر از هر ۳ نفری که سکته ی خفیف را تجربه میکنند، بعد از آن سکته ی مغزی برای دومین بار اتفاق میافتد،بنابراین درمان زود هنگام ضروری است.
چرا انسان سکته مغزی خفیف میکند؟
عمده ترین علت سکته ی خفیف لخته های خون است. دیگر علل سکته ی خفیف شامل موارد زیر میشود :
- دیابت
- کلسترول بالا
- فشار خون بالا
- بیماری های شریان کاروتید: اغلب با بسته شدن شریان کاروتید داخلی یا خارجی ایجاد میشود.
- آترواسکلروزیس (تصلب شرایین)، در رگ های باریک شده توسط رسوب مواد در رگ های داخل یا اطراف مغز
علائم سکته مغزی
معمولاً علائم سکته به سرعت و در طی چند ثانیه یا چند دقیقه بعد از بروز سکته خود را نشان میدهند. علائم سکته بستگی به قسمتی از مغز دارد که دچار گرفتگی شده است. این علائم امکان دارد شامل موارد زیر گردد :
- اشکال در بلع
- عدم تعادل و لنگ زدن
- سردرد ناگهانی و شدید
- سرگیجه و سقط ناگهانی
- بی اختیاری ادرار و مدفوع
- اختلال در تکلم و یا درک کلام
- عدم توانایی در انجام حرکات ظریف
- فلج صورت، بازو و پاها در همان طرف
- ضعف و کرختی صورت و پاها به خصوص در یک طرف بدن
- دو بینی – تاری دید یا از دست دادن بینایی به خصوص در یک چشم
در سکته شدید ممکن است قسمتهایی از مغز که کنترل فشار خون و تنفس را بر عهده دارند گرفتار شوند و یا شخص به اغما برود و نتایج مرگباری را به همراه داشته باشد. اگر فردی دچار علائم سکته مغزی شد باید سریعاً به پزشک مراجعه کند و یا با اورژانس تماس بگیرد. زیرا درمان فوری سکته باعث زنده ماندن و بهبود سریع میشود زیرا برخی روشهای درمانی اگر سریعا و در ساعات اولیه انجام شوند باعث بهبود سریعتر میگردند. تأخیر در درمان سکته مغزی میتواند باعث مرگ فرد و یا معلولیت دائمی مانند فلج شدن دست و پا می شود.
علائم سکته مغزی در زنان
در زنان ممکن است برخی از علائم سکته مغزی را که اغلب در مردان همراه نیست، گزارش کنند و علائمی منحصر به فرد را تجربه کنند این موارد میتواند شامل موارد زیر باشد:
- تشنج
- سکسکه
- حالت تهوع یا استفراغ
- غش یا از بین رفتن هوشیاری
- ایجاد اشکال درنفس کشیدن
- گیجی و توهم و مشکل در حافظه
- درد و ضعف عمومی در دو طرف بدن
علائم سکته مغزی در مردان
علائم سکته مغزی در مردان میتواند شامل ضعف عضلانی در یک طرف بدن، مشکلات گفتاری و فلج موقت در یک طرف صورت باشد.
از کجا بفهمیم سالمند دچار سکته مغزی شده است؟ (آزمون تشخیص آن)
برای شناسایی و تشخیص سکته مغزی باید از آزمون هایی استفاده کرد. آزمون هایی که به شناسایی علائم و نشانه های آن کمک میکند به صورت زیر هستند:
- چهره : از فرد بخواهید لبخند بزند، آیا یک طرف صورت بی حس است؟
- بازوها : از فرد بخواهید دست هایش را بالا ببرد. آیا یک دست پایین است؟
- حرف زدن : از بخواهید یک جمله ساده را تکرار کند. آیا در به یاد آوردن و بیان کلمات با دشواری روبرو است؟
هنگام بروز علائم سکته مغزی چه باید کرد ؟
- علائم سکته را نادیده نگیرید! حتی اگر فقط یک علامت مشاهده شد و یا علائم خفیف بودند و یا برطرف شدند.
- معطل نکنید! هر یک دقیقه حیاتی است، پس فوراً بیمار را به پزشک برسانید.
- اگر یک یا چند علامت این بیماری را برای بیش از چند دقیقه مشاهده کردید، به اورژانس (۱۱۵) زنگ بزنید. آمبولانس بیمار را سریعا به بیمارستان میرساند.
- زمانی را که علائم شروع شده اند، بررسی کنید! این نکته مهمی است که باید به پزشک در بیمارستان بگویید.
آیا سکته مغزی قابل درمان است؟
خونریزی مغزی در سالمندان قابل درمان است، به شرط آنکه وقت را از دست ندهیم. اگر این عارضه به خوبی شناخته شود و به موقع و در زمان طلایی «سه ساعت نخست بروز سکته» به بیمارستان منتقل شود، امکان درمان وجود دارد، اما بعد از زمان طلایی نمیتوان کاری کرد. در هر دقیقهای که از سکته سپری میشود، ۲ میلیون عدد از سلولهای مغزی میمیرند که بر این اساس در عرض یک ساعت ۱۲۰ میلیون سلول مغزی از بین میرود. در صورتی که بیمار، به موقع و در زیر سه ساعت به بیمارستان رسانده شود، پس از انجام اقدامات تشخیصی، تحت درمان با داروی حل کننده لخته قرار میگیرند که با برداشته شدن لخته و رفع انسداد، حیات به مغز باز میشود.
3 روش درمان سکته مغزی
روش درمان بستگی به این دارد که سکته ایسکمیک باشد یا هموراژیک. درمان حمله ایسکمیک گذرا نیز به علت، مدت زمان ایجاد علائم و وجود عوارض پزشکی دیگر دارد. اما 3 روش گفته شده در ادامه مطلب در کنار هم روش های موثر درمان سکته میباشند.
- درمان دارویی
- جراحی
- اصلاح روش زندگی
داروهای مناسب برای درمان سکته
انواع داروهای ضد پلاکت |
داروهای ضد انعقاد خون |
آسپرین (aspirin) | وارفارین (warfarin) |
کلوپیدوگرل (به انگلیسی: Clopidogrel) | ریواروکسابان (Rivaroxaban) |
پراسوگرل | آپیکسابان (apixaban) |
دی پیریدامول (به انگلیسی: Dipyridamole) |
جراحی : دومین روش درمان سکته
ممکن است فرد به جراحی نیاز داشته باشد تا از تکرار آن در آینده جلوگیری شود. اگر شریان کاروتید شما به شدت تنگ باشد ممکن است پزشک شما آنژیوپلاستی گردن را انجام ندهد. بجای آن جراحی رگ کاروتید به نام اندآرکتومی کاروتید را انجام دهد. در این جراحی، پزشک رگ کاروتید را از چربی ها و لخته ها و پلاکت ها تمیز میکند. در نتیجه رگ بهتر خون رسانی را انجام میدهد. همینطور خطر سکته ی مغزی یا سکته ی خفیف بعدی را کاهش میدهد.
اصلاح روش زندگی : سومین روش درمان سکته
اصلاح سبک زندگی برای جلوگیری از سکته یا سکته های خفیف آینده ضروری است. چون اقدامات پزشکی ممکن است کافی نباشد. مثلا شما فشار خون بالایی داشته باشید. هر چقدر دارو هم مصرف کنید ولی رژیم غذایی پرنمک داشته باشید کاملا موثر نخواهد بود.
این تغییرات در سبک زندگی شامل:
- ورزش
- کاهش وزن
- خواب کافی
- کاهش استرس
- مصرف مرتب میوه و سبزیجات
- کاهش مصرف شیرینی و غذاهای سرخ شده
- کنترل کردن مرتب شرایط پزشکی مثل: دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا و…
عوارض بعد از سکته مغزی
فلج شدن یکی از پیامدهای این نوع سکته در سالمندان است که میتواند موقتی یا دائمی باشد. عوارض آن بستگی به این دارد که کدام بخش از مغز حین سکته آسیب دیده و مغز چه مدت بدون اکسیژن بوده است.
موارد زیر عوارض رایج خونریزی مغزی محسوب میشود:
- فراموشی
- افسردگی
- ورم کردن مغز
- حملههای صرع
- مشکل در کنترل مثانه
- دشواری در سخن گفتن یا بلع
- دشواری در راه رفتن یا حرکت دادن اعضا بدن
برای درمان عوارض سکته از ترکیبی از فیزیوتراپی بعد از آن در کنار دارو بهره گرفته میشود.
آیا سکته مغزی خوب میشود؟
آیا سکته مغزی قابل درمان است؟ بله! سکته مغزی قابل درمان است، اما در دو مرحله رخ میدهد. جهت درمان این عارضه، اول، متخصص مغز و اعصاب درمان خاصی را برای بازگرداندن جریان خون طبیعی در مغز انجام میدهند؛ سپس بیمار برای رفع عوارض ثانویه در توانبخشی شرکت میکند. در حالی که بازسازی بافت آسیب دیده مغز تقریباً غیرممکن است، توانبخشی به بخشهای سالم مغز میآموزد که چگونه مناطق آسیب دیده را ترمیم کنند.
طول عمر بعد از سکته مغزی
طول عمر بعد از سکته مغزی تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله نوع و شدت حمله، وضعیت بهداشتی، پاسخ به درمان، و عوامل فردی قرار میگیرد. افراد ممکن است پس از این عارضه مواجه بهبودی نسبی و یا کامل داشته باشند که منجر به زندگی طولانیتری میشود. برخی میتوانند بعد از حمله اول چندین سال یا حتی دههها به طول عمر خود ادامه دهند، در حالی که افراد دیگر به دلیل عوارض جانبی یا مشکلات بهداشتی ممکن است در بازهی زمانی کوتاهتری وارد مرحلهی پایانی زندگی شوند.
در نهایت، تخمین دقیق در مورد این سوال که بیمار سکته مغزی چقدر عمر میکند؟ یا بیمار سکته مغزی چند سال عمر میکند؟ به دلیل پیچیدگی و تفاوتهای فردی، بهخصوص با در نظر گرفتن اثرات مختلف درمان و تغییرات سبک زندگی، مشکل است و بهتر است که بیماران با مشاوره پزشکان تخصصی تصمیمهای مناسب را در راستای بهبود و مدیریت طول عمر خود اتخاذ کنند.
خلاصه مطلب سکته مغزی
سالمندان بازگشته از این حادثه اغلب توجه زیادی را از خانواده خود دریافت میکنند. بیشترین نتایج حاصل از توانبخشی در طی سه تا شش ماه اول پس از بهبودی حاصل میشود. مطلب مهم این است که با گذشت زمان و سپری شدن این مرحله طلایی، سالمندان اغلب وارد مرحله افت میشوند. در این مرحله این تغییرات زیاد نشان به چشم نمی آید و به نظر میرسد که پیشرفت متوقف شده است زیرا سرعت بازیابی کاهش یافته است. این مرحله ای است که نیاز به آمادگی ذهنی دارد افراد باید یک روال ثابت در طول این دوره داشته باشند ؛ حتی اگر نتایج آنچنان که در مراحل اولیه مشاهده میشد، مشخص و آشکار نباشد.
نگهداری از این قشر کار دشواری است. نیاز های متفاوت، مشکلات حرکتی، بهانه گیری های مختص این سن از جمله مواردی است که نیاز به پرستار شبانه روزی سالمند و پرستار بیمار در منزل را افزایش میدهد. به همین دلیل پارسیان مهرپرور به شما پیشنهاد می دهد که اگر برای نگهداری بیمار خود دچار مشکل شده اید با تماس با ما و مشورت گرفتن از متخصصان ما بتوانید به درمان سریع تر و ایجاد حس استقلال بیشتر در سالمندان کمک کنید.