نشانه های افسردگی در کودکان و روش های درمان آن
افسردگی کودکان با سایر افسردگیها متفاوت است با وجود اینکه افسردگی در کودکان یک بیماری جدی است اما قابل درمان است. افسردگی دوران کودکی متفاوت از «احساس ناراحتی» و دیگر احساساتی که همگام با رشد کودک تظاهر می یابند. اگر کودکی غمگین یا خشن است، دیگر از چیزی لذت نمیبرد و این حالت روزهای پیدرپی ادامه دارد، شاید نشانه ابتلا به افسردگی باشد والدین با پرسش مستقیم یا بردن کودک نزد روانپزشک یا روانشناس میتوانند نقش مهمی در درمان افسردگی در کودکان و نوجوانان ایفا نمایند. افسردگی در کودکان آنها را برای یک دوره زمانی طولانی دچار احساس احساس غم، عصبانیت و ناکامی میکند. افسردگی کودک، ممکن است شدید باشد ولی مدت زمان کمتری دارد. برخی دیگر از انواع افسردگی، از شدّت کمتری برخوردارند امّا ممکن چند سال به طول بیانجامد.
علائم افسردگی کودکان
تمام کودکان الزاما همه ی این علایم را ندارند. در حقیقت، بسیاری از آنها علایم مختلفی را در زمان و شرایط متفاوتی بروز خواهند داد.
۱- نشانههای عاطفی
ناامیدی، خشم، درماندگی، اضطراب، نوسانات خلقی، احساس گناه و غمگین بودن
۲- نشانههای جسمی
بههم خوردن ساعات خواب، بیاشتهایی و یا خوردن افراطی، یبوست، افزایش و کاهش وزن
۳- نشانههای رفتاری
بدون دلیل گریهکردن، کنارهگیری از دوستان، سریع خشمگین شدن و کاهش انگیزه
۴- نشانههای تخریبگرایانه
خود را سرزنشکردن، احساس بازنده بودن، امیدوار نبودن به آینده و بلاتکلیفی
نشانههای هشداردهنده افسردگی کودکان ( سنین پیش از مدرسه)
علائم هشداردهنده افسردگی، احساسات یا تغییراتی هستند که والدین و مراقبان کودک میتوانند آنها را ببینند و شناسایی کنند. کودکان ممکن است مطمئن نباشند که چگونه احساسات خود را به شما بیان کنند، یا شاید مایل نباشند که این کار را انجام دهند. این علائم هشداردهنده افسردگی در کودکان مبتلا به افسردگی بهقرار زیر است:
- ظاهر غمگین
- زود ناراحت شدن
- کاهش علاقه به بازی
- ایجاد مشکلات تحصیلی
- صحبت کردن درباره مرگ
- ملال و ناراحتی در کودک
- گریهکردن بیش از حدّ در کودک
- بیحوصلگی و دمدمی مزاجی بودن
- زودرنجی و تحریکپذیری فزاینده در کودک
- ارتباط عاطفی ضعیف با خانواده و دوستان
نشانههای عمومی افسردگی در کودکان
اگر کودک شما از افسردگی رنج میبرد، باید نسبت به علائم او بسیار هوشیار باشد. علائم هشدار دهنده خطرناک در کودکان عبارتاند از:
- ناتوانی در تمرکز
- رفتار خود تخریبی
- تهدید به فرار از خانه
- مشکل در تمرکز کردن
- اعتماد به نفس ضعیف
- خشم و دشمنی پایدار
- تحریک پذیری و عصبانیت
- خستگی و کاهش انرژی
- احساس گناه و بی ارزشی
- انزوا و گوشه گیری اجتماعی
- ترس از شکست یا قبول نشدن
- تغییر در الگوهای تغذیهای و خواب
- افزایش حساسیت به طرد شدن از جانب دیگران
- کاهش عملکرد در بازی با دوستان و لذت نبردن از تفریح
- کاهش توانایی عملکرد در طول فعالیت های خانه، مدرسه و …
- تغییر در اشتها، چه به صورت کاهش و چه به صورت افزایش اشتها
- تغییر در میزان خواب کودک چه به صورت کم خوابی و چه به صورت خواب بیش از اندازه
- شکایت های جسمانی کودک مثل دل درد و سر درد که به درمان پزشکی پاسخ نمی دهد
تشخیص افسردگی کودکان
باید بدانید که همه ی این علایم در همه ی کودکان دیده نمی شود. در حقیقت علایم مختلف در زمان های مختلف و تحت شرایط خاصی در کودکان به وجود می آیند. کودکی که پنج یا بیشتر از نشانههای بالا را برای یک دوره حداقل دو هفتهای داشته باشد به احتمال زیاد دچار افسردگی است. کودکانی که افسردگیشان تا دوران بلوغ و بزرگسالی ادامه داشته باشد، در معرض خطر فزایندهای برای سوء مصرف دارو یا الکل، پرداختن به روابط جنسی ناسالم یا سایر رفتارهای پرخطر قرار دارند.
چرا کودکان دچار افسردگی می شوند؟
افسردگی دوران کودکی ممکن است نتیجه ترکیبی از علل متعدد باشد. این علل میتوانند به تنهایی سبب بروز اختلال خلقی نشوند، اما ممکن است در بروز و تشدید آن نقش داشته باشند. علل زیر خطر ابتلای کودک به افسردگی را افزایش میدهند.
ابتلا به بیماری های مزمن
کودکان مبتلا به بیماریهای مزمن یا شدید بیشتر از سایر کودکان و نوجوانان در معرض ابتلا به افسردگی قرار دارند. این شامل چاقی نیز میشود.
مواجهه با رویدادهای استرسزا
گاهی قرار گرفتن در قلب رویدادهای استرسزا مثل ایجاد تغییرات بزرگ در خانه، مدرسه یا روابط دوستانه میتواند زمینه ابتلای کودک به افسردگی را فراهم کند. این موارد بهتنهایی سبب ابتلا به افسردگی نمیشوند، اما میتوانند محرک و افزایشدهنده ریسک ابتلا باشند
قرار گرفتن در محیط های استرس زا
یک زندگی پر هرجومرج یا پراسترس میتواند کودک را در معرض خطر ابتلا به افسردگی و دیگر اختلالات خلقی قرار دهد
سابقه خانوادگی و افسردگی کودکان
کودکانی که اعضای خانواده آنها دارای اختلالات خلقی یا افسردگی هستند، ممکن است در سنین پایین بیشتر به افسردگی مبتلا شوند
افسردگی کودکان به علت عدم تعادل بیوشیمیایی
سطوح نامتعادل برخی از هورمونها و مواد شیمیایی ممکن است بر عملکرد مغز تأثیر بگذارد. این ناهماهنگیهای بیوشیمیایی میتواند خطر ابتلا به افسردگی را تشدید کند
انواع افسردگی در کودکان
حقیقت این است که کودکان هم تحت تاثیر محیط هستند و هم خانواده و هم درگیر رشد و تغییرات ناشی از آن بنابراین انواع افسردگی در کودکان چیز عجیبی نیست و باید دقت لازم در این زمینه صورت بگیرد.
-
افسردگی عمده
این نوع افسردگی که افسردگی تک قطبی هم نامیده می شود، نوع حاد و شدید افسردگی کودکان است که به درمان هم نیاز دارد. اغلب کودکانی که دچار حمله افسردگی عمده می شوند ممکن است در آینده هم دچار این حملات شوند.
-
افسردگی دو قطبی
افسردگی دو قطبی به نام بیماری شیدایی- افسردگی هم شناخته می شود، و دارای دورههای متناوب شیدایی و افسردگی می باشد. نشانههای افسردگی دوقطبی در نوجوانان تا حدودی با آنچه در بزرگسالان وجود دارد تفاوت دارد.
-
افسرده خویی
شکل مزمنی از افسردگی خفیف که حداقل دو سال پایدار باشد. کودک که دچار افسردهخویی باشند، همیشه حالت غمگینی خواهد داشت.
-
اختلال سازگاری همراه با افسردگی
یک نوع حمله افسردگی که پس از یک تغییر عمده در زندگی، مثل مرگ کسی که دوستش داریم یا یک فاجعه بزرگ در کودکان اتفاق می افتد.
کدام کودکان دچار افسردگی می شوند؟
افسردگی در پسران زیر 10 سال شایع تر است اما با رسیدن به 16 سالگی میزان آن در دختران بیشتر می شود. اختلال دوقطبی در نوجوانان بیشتر از کودکان می باشد. با این حال اختلال دوقطبی در کودکان نسبت به نوجوانان بسیار شدیدتر است. این اختلال می تواند همراه با اختلالاتی نظیر بیش فعالی-کم توجهی ADHD ، اختلال وسواسی-اجباری OCD و یا اختلال رفتاری CD همراه باشد.
روش های درمان افسردگی کودکان
درمان افسردگی کودکان شبیه درمان افسردگی بزرگسالان است که شامل درمان دارویی و روان درمانی می شود. ولی نقش خانواده و محیط کودک در طول درمان از درمان افسردگی بزرگسالان متفاوت است. در درمان افسردگی کودک محیط زندگی آنها، مدرسه و برخورد خانواده بسیار اهمیت دارد. روانپزشک احتمال زیاد روان درمانی را در اولویت قرار می دهد و سپس داروهای ضد افسردگی را پیشنهاد می کند. اگر روان درمانی جواب ندهد، متخصص به درمان دارویی فکر می کند مگر اینکه علایم موجود فقط به دارو درمانی پاسخ دهند.بهترین روش درمان افسردگی ترکیب دارو و روان درمانی است.
درمان افسردگی کودکان بدون دارو
درمان افسردگی کودکان بدون دارو نیز میسر است. گاهی پزشک تشخیص میدهد، کودک نیاز به مصرف دارو ندارد و تنها با استفاده از چند تکنیک و تکرار جلسات درمانی میتواند بهبود کامل خود را به دست آورد. برخی از بهترین روشهای درمان افسردگی بدون دارو بهقرار زیر است.
رواندرمانی
روانی درمانی بهاندازه درمان دارویی در موارد خفیف مؤثر است. البته در مواردی نیز ممکن است پزشک همراه با رواندرمانی، دارو درمانی را نیز تجویز کند.
نور درمانی
قرار گرفتن در معرض نور روشن، که عنوان نور درمانی شناخته میشود، ممکن است در درمان افسردگی مؤثر باشد. بهخصوص اگر دلیل افسردگی کودک مرتبط با تغییرات فصلی باشد، پزشک نور درمانی را تجویز و توصیه میکند.
چگونه از بروز افسردگی در کودکان پیشگیری کنیم؟
داشتن زمینه خانوادگی در ابتلا به برخی اختلالات نقش بسزایی دارد. از این رو کودکانی که در خانواده آن ها یک فرد مبتلا به افسردگی وجود دارد با احتمال بیشتری نسبت به دیگر کودکان به افسردگی دچار می شوند. علاوه بر این تفاوت موجود در سن ابتلا نیز اثر می گذارد. به این معنی که اگر والدین افسرده باشند کودکان در مقایسه با سایر کودکانی که والد افسرده ندارند، در سنین پایین تری به این اختلال مبتلا می شود و اولین دوره تجربه اختلال در کودکی او رخ می دهد. از دیگر عوامل خطرساز افسردگی برای کودکان، عضو خانواده پرجمعیت بودن و سو مصرف الکل و مواد مخدر داشتن می باشد.