مركز خدمات بالینی ، مراقبتی و آموزشی در منزل پارسیان مهرپرور تحت نظارت مستقیم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي

  • info@mehrparvar.com
  • 021-44442410
افزایش وزن بارداری | مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور

اضافه وزن بارداری : خطرات افزایش وزن در بارداری ( + روش های کنترل وزن دوران بارداری )

اضافه وزن بارداری از مهم ترین دغدغه خانم هایی است که قصد باردار شدن دارند. بارداری برای خانم‌ها با وجود همه سختی‌هایی که دارد شیرین است. مادرها همه سختی‌های دوران بارداری را با لذت تحمل می‌کنند ولی بعضی مادرها همه ترسشان در دوران بارداری این است که اضافه وزن پیدا نکنند و یا دیگر به وزن قبلی خود بازنگردند. به همین دلیل ممکن است بعضی از خانم‌ها در این دوران مهم و سرنوشت‌ساز به سراغ رژیم‌های مختلف لاغری بروند تا از اضافه وزن خود جلوگیری کنند. بهتر است قبل از بارداری با خطرات افزایش وزن در این دوران آشنا شوید. برای آشنایی با روش های کنترل وزن در بارداری با ما همراه باشید. ابتدا لازم است تعریفی از اضافه وزن داشته باشیم.

اضافه وزن چیست؟

داشتن چربی مازاد در بدن به معنای اضافه وزن است. فهمیدن اضافه وزن ، با توجه به قد و وزن امکانپذیر است. به این اندازه گیری ، شاخص توده‌ی بدن یا (BMI) می گویند.

فرمول محاسبه شاخص توده بدنی

۲^قد (بر حسب متر) / وزن (برحسب کیلوگرم) = BMI

به‌عنوان مثال برای شخصی با وزن ۶۵ کیلوگرم و قد ۱/۶۷، شاخص توده بدنی به این صورت محاسبه خواهد شد:

Bmi = 65/(1/67)^2=23/3

جدول زیر وضعیت وزن بدن بر اساس BMI را نشان می‌دهد.

رده حدود شاخص جرم بدن – kg/m۲
دچار کمبود وزن شدید کمتر از ۱۶
کمبود وزن از ۱۶ تا ۱۸٫۵
عادی از ۱۸٫۵ تا ۲۵
اضافه وزن از ۲۵ تا ۳۰
چاقی کلاس ۱ از ۳۰ تا ۳۵
چاقی کلاس ۲ از ۳۵ تا ۴۰
چاقی کلاس ۳ بیش از ۴۰

آیا داشتن اضافه وزن، مانع باردار شدن شما می­‌شود؟

داشتن اضافه وزن قبل از بارداری مانع تخمک‌گذاری می شود. در زنانی که تخمک گذاری آنان منظم است، بالا بودن مقدار شاخص توده بدنی باعث می‌شود دیرتر باردار شوند. چاقی ممکن است بر نتیجه‌ی لقاح آزمایشگاهی تأثیر بگذارد؛ به این صورت که هرچه BMI افزایش یابد، احتمال لقاح ناموفق نیز بیشتر می‌شود.

علت افزایش وزن بارداری | مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور

افزایش وزن در دوران بارداری چگونه است؟

معمولا خانم ها در دوران بارداری مقداری وزن اضافه می کنند که البته این طبیعی است یعنی به گفته محققین، خانمی که قبل از بارداری وزن طبیعی داشته ، باید در طول دوران بارداری بین ۱۱ تا ۱۶ کیلو گرم وزن اضافه کند. اما بیشتر از میزان طبیعی ، نوزاد در معرض خطر جدی قرار میگیرد. به ازای هر۱ کیلوگرمی که مادر در زمان بارداری اضافه می کند به وزن جنین ۷ گرم افزوده می شود.

میزان مجاز اضافه وزن بارداری

با توجه به وزن و شاخص توده بدنی تان از پزشک خود سوال کنید که مجاز به چه میزان افزایش وزن هستید تا سلامت شما و جنین‌تان به خطر نیفتد. بطور کلی محدوده افزایش وزن در بارداری به شکل زیر است:

جداول اضافه وزن بارداری

درمورد افزایش وزن بارداری نمی­‌توان برای همه یک نسخه یکسان پیچید. افزایش وزن مناسب برای هر فرد به عوامل مختلف، ازجمله وزن فرد قبل از حاملگی و BMI او، بستگی دارد. سلامت مادر و جنین نیز در این زمینه نقش دارد. برای تعیین مناسب‌­ترین روش، با متخصص صحبت کنید.

میزان افزایش وزن پیشنهادی وزن قبل از بارداری
(تقریبا ۱۳ تا ۱۸ کیلوگرم) وزن پایین (BMI زیر ۱۸.۵)
(تقریبا ۱۱ تا ۱۶ کیلوگرم) وزن طبیعی (BMI 18.5 تا ۲۴.۹)
(تقریبا ۷ تا ۱۱ کیلوگرم) اضافه وزن (BMI 25 تا ۲۹.۹)
(تقریبا ۵ تا ۹ کیلوگرم) چاقی (BMI 30 یا بیشتر)

کنترل اضافه وزن بارداری | مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور

جدول اضافه وزن بارداری دوقلویی

اگر دو یا چندقلو باردار باشید، احتمالا لازم است بیشتر افزایش وزن پیدا کنید. باز هم برای تعیین مناسب­‌ترین روش با متخصص مشورت کنید. اگر چندقلو باردار هستید، می­‌توانید نکات زیر را مد نظر قرار دهید:

میزان افزایش وزن پیشنهادی وزن قبل از بارداری
(تقریبا ۱۷ تا ۲۵ کیلوگرم) وزن طبیعی (BMI 18.5 تا ۲۴.۹)
(تقریبا ۱۴ تا ۲۳ کیلوگرم) اضافه وزن (BMI 25 تا ۲۹.۹)
 (تقریبا ۱۱ تا ۱۹ کیلوگرم) چاقی (BMI 30 یا بیشتر)

نکته : در صورت داشتن اضافه وزن شدید قبل از بارداری لازم است کمتر از میزان ذکر شده وزن گیری کنید یا در طول بارداری کاهش وزن داشته باشید. در اینصورت احتمال داشتن نوزاد با وزن خیلی زیاد کاهش می یابد. کاهش وزن در طول بارداری یا افزایش وزن به مقدار کم، ریسک زایمان زودرس را نیز کاهش می‌دهد.

عوارض اضافه وزن بارداری

  • سقط ناخواسته‌ی جنین : در هفته‌های کمتر از هفته‌ی ۱۲ در صورت داشتن شاخص ‌توده‌ی ‌بدنی بالای ۳۰ بیشتر است.
  • دیابت بارداری : احتمال ابتلا به دیابت بارداری در زنان دارای شاخص ‌توده‌ی ‌بدنی بالای ۳۰ نسبت به سایر زنان بیشتر است.
  • فشار خون بالا و مسمومیت حاملگی : شاخص ‌توده‌ی ‌بدنی بالاتر از ۳۵ در مادر باردار احتمال عارضه‌هایی مانند مسمومیت حاملگی و فشار خون را در آنها افزایش می‌دهد.
  • ترومبوز وریدی یا لخته‌ی خون : خطر ترومبوز وریدی در زنان باردار وجود دارد، اما در زنانی با شاخص ‌توده‌ی ‌بدنی بیشتر از ۳۰، این خطر به مراتب افزایش پیدا می‌کند.
  • احتمال دیستوشی شانه‌ی نوزاد : در زنان دارای اضافه ‌وزن بارداری، به دلیل بزرگ بودن جنین، احتمال گیر کردن شانه‌های نوزاد هنگام زایمان و خارج نشدن آنها و در نتیجه دیستوشی شانه افزایش پیدا می‌کند.
  • احتمال نوزاد بزرگ‌جثه : احتمال تولد نوزاد بزرگ‌جثه یا ماکروزوم که وزنی بیشتر از ۴ کیلوگرم دارند، در زنانی با اضافه ‌وزن بارداری، بیشتر از سایرین است. داشتن جنین بزرگ‌جثه می‌تواند باعث مشکلاتی هنگام زایمان مانند پارگی پرینه، دیستوشی شانه یا سزارین شود.
  • خطر پره‌اکلامپسی و اکلامپسی : به دلیل فشارخون بالا و وجود پروتئین در ادرار، به وجود می‌آید و اکلامپسی حالت خطرناک‌تر و جدی‌تر این بیماری است که می‌تواند فرد را تا مرحله تشنج و کما پیش ببرد. علایم اکلامپسی عبارتند از: سردرد، مشکلات بینایی، تورم در ناحیه دست‌ها و پاها و درد در
  • قسمت‌های بالایی شکم
  • اختلال در عملکرد قلب
  • وقفه‌های تنفسی در خواب یا آپنه‌ خواب

اضافه وزن بارداری | مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور

علل افزایش وزن در بارداری

مادران در یک بارداری معمولی چیزی در حدود ۱۲ تا ۱۶ کیلوگرم وزن گیری خواهند داشت. اضافه وزن بارداری به دلایل زیر اتفاق می افتد:

  • وزن جنین : حدود ۴kg
  • افزایش خون : حدود ۲kg
  • وزن جفت : حدود ۱  تا ۱/۵ kg
  • بزرگ شدن رحم : حدود ۱ تا ۲kg
  • مایع آمنیوتیک :  حدود ۱  تا ۱/۵ kg
  • بافت پستان‌ها : حدود ۱  تا ۱/۵ kg
  • ذخایر چربی : حدود ۲ تا ۴kg برای زایمان و شیردهی

روش های کنترل وزن دوران بارداری

پرخوری و یا غلط ‌خوری کار صحیحی نیست، اما پایبندی سفت و سخت به محدودیت غذایی هم اشتباه است. خوردن روزانه شیرینی خامه‌ای پرچرب به فرد عادی ضرر می‌زند چه برسد به یک خانم باردار. رژیم کاهش وزن در دوران بارداری خطر بسیار زیادی برای جنین دارد. خوب بخورید اما نه به اندازه دو نفر!

در دوران بارداری رعایت اصول زیر توصیه می شود:

غذاهای کم‌کالری مثل : ماهی ، گوشت قرمز ، غلات کامل ،سبزیجات سبز رنگ ، لبنیات کم چرب ، میوه. تنوع غذایی بسیار مهم است. زنان باردار از ترس چاقی نباید به هیچ‌وجه چربی را به طور کامل از برنامه غذایی خود حذف کنند. (چربی‌ها برای شکل‌گیری سیستم عصبی جنین لازم است) چربی های مضر در دوران بارداری : چربی های اشباع کامل مثل کره ، خامه و روغن های کتان و آفتابگردان . چربی های مفید در دوران بارداری : روغن زیتون و کلزا و ماهی‌های چرب دارای روغن امگا ۳ . در کنار مصرف مواد غذایی کم‌کالری و مغذی، ورزش‌کردن را هم در برنامه خود جای بدهند. پرخوری در دوران بارداری جنین را مستعد بیماریهای قلبی می کند.

چند روش برای کاهش دریافت چربی

از سرخ کردن غذاها  خودداری کنیم و حتی الامکان غذاها به شکل آب پز، بخارپز و کباب استفاده شود. حذف چربی ها شامل کره حیوانی، مارگارین، خامه، سرشیر، دنبه، پیه و جدا کردن چربی های قابل رویت گوشت قرمز و پوست مرغ قبل از پختن. استفاده از شیر و لبنیات کم چرب به جای شیر و لبنیات پرچرب . محدود کردن مصرف شیرینی ها، کیک های خامه ای و دسرهای پرچرب یا شیرین . خودداری از مصرف سس های چرب مانند مایونز و سس های مخصوص سالاد و استفاده از سس تهیه شده از ماست کم چرب، کمی نمک، روغن زیتون، آب لیمو یا آب نارنج به جای سس مایونز . محدود کردن مصرف زرده تخم مرغ به سه عدد در هفته چه به صورت تنها یا در انواع غذاها مثل کوکو و املت.

اضافه وزن دوران بارداری | مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور

۷ روش برای اصلاح عادات تغذیه ای

  • غذا را آهسته و با آرامش میل کنند.
  • نوشیدن یک لیوان آب قبل از ناهار یا شام
  • مصرف سالاد بدون سس قبل از ناهار یا شام 
  • وعده های اصلی غذا را به هیچ وجه حذف نکنند. 
  • در حالت نشسته و در یک مکان ثابت و دائمی غذا بخورند .
  • پس از صرف غذا و سیر شدن، بلافاصله سفره را ترک کنند.
  • غذا را در ظرف کوچک تری بکشند تا مقدار کمتری غذا بخورند.

اما برای کاهش اضافه وزن بارداری چه نکاتی را رعایت کنیم:

قبل از هر اقدامی با پزشک تغذیه و پزشک مامایی مشورت کنید. هر زن باردار به چیزی حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰کالری انرژی اضافی در روز نیاز دارد. مازاد آن باعث آسیب به مادر و جنین می‌شود. ورزش‌های آرام را جایگزین ورزش‌های سنگین کنید مثل : پیاده‌روی، شنای ملایم و راه رفتن در آب ولرم، یوگا  کمبود آب باعث افزایش دمای بدن شده و به جنین آسیب می رساند. روی زمین دراز نکشید، خون‌رسانی از طریق رگ خون‌رسان به مغز و اندام‌های بالایی، موسوم به «بزرگ سیاهرگ زیرین مختل می‌شود.این اختلال باعث قطع موقتی تنفس شده و به این ترتیب با اختلال در خون‌رسانی، به جنین آسیب می‌رسد. به منظور پیشگیری از اضافه وزن بارداری تحرک به صورت آرام و ملایم را فراموش نکنید. گرمای بیش از حد بدن مادر به شدت روی جنین تاثیرگذار است چرا که باعث قطع تنفس جنین شده و رسیدن اکسیژن به جنین را مختل می‌کند. به جلو خم نشوید زیرا وضعیت خاص مادر مرکز ثقل یا نقطه تعادل او را تغییر می‌دهد. ورزش‌های کششی و استقامتی بر ورزش‌های پرتحرک‌ ترجیح دارند.

بیشتر بخوانید : ورزش های دوران بارداری : بررسی ۲۱ نوع ورزش دوران بارداری در سه ماهه دوم بارداری

خطرات فقر آهن در مادران باردار

به گفته متخصصان، افرادی که در خون آن‌ها به اندازه کافی آهن وجود ندارد، ممکن است کمتر از حد طبیعی دارای گلبول‌های قرمز خونی باشند و این حالت کم خونی ناشی از فقر آهن نامیده می‌شود.وقتی زنی باردار است آهن از طریق روده به جفت منتقل می شود، اما معلوم نیست فاکتور چاقی در مادر چگونه روی وضعیت آهن در بدن جنین تاثیر می گذارد.وضعیت دریافت آهن در دوران جنین فاکتور بسیار مهمی است چرا که ۵۰ درصد آهن مورد نیاز برای رشد جنین، قبل از تولد دریافت می شود. بهتراست پرستار و مراقب خانم های باردار بیشترین دقت را داشته باشند و همچنین خود خانم های باردار تا فرزند سالم به دنیا آورند.

نکات مربوط به کاهش اضافه وزن بارداری در دوران شیردهی

بهترین و کامل ترین غذا برای کودک تا ۶ ماهگی فقط شیر مادر است . چون شیر مادر از شیرهای دیگر مغذی تر است. همیشه استریل است. بیش از۳۰۰ نوع عامل ضد میکروبی در شیر مادر وجود دارد . علاوه بر تامین نیازهای غذایی شیرخوار، مواد ایمنی بخش بدن کودک نیز  بدین طریق فراهم می‌شود. باعث پیشگیری از بروز بسیاری از بیماری‌های عفونی و آلرژی در کودک خواهد شد.

اضافه وزن در بارداری | مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور

مزیت های شیردهی برای مادران

  • کاهش اضافه وزن بارداری : مادران شیرده ۵۰۰ تا ۸۰۰ کیلوکالری بیشتر از مادران غیر شیرده می سوزانند، حتی زمانی که فعالیت کاملا مشابهی دارند.
  • برگشت اندازه شکم مادر به حالت قبل از بارداری :  داشتن برخورد عاطفی با کودک و در آغوش گرفتن او و شیر دادن باعث تحریک ترشح هورمون اکسی توسین می شود. در طی روزهای اول بعد از زایمان، شیردهی و افزایش ترشح اکسی توسین باعث بازگشت اندازه رحم مادر به میزان قبل از بارداری می شود. اگر مادر شیردهی نداشته باشد، اندازه رحم کوچک می شود، اما به اندازه قبل از بارداری برنمی گردد. اکسی توسین همچنین نقش مهمی در کاهش فشار خون و آرامش مادر دارد.
  • کاهش خطر سرطان سینه و سرطان تخمدان : بررسی ها نشان داده اند خطر سرطان سینه در مادرانی که شیردهی داشته اند، ۵۰ درصد کاهش می یابد. شیردهی برای ۱۲ تا ۲۴ ماه متوالی می تواند خطر سرطان رحم را تا حدود یک سوم کاهش دهد.