عوارض شب بیداری بسیار جدی و قابل تأمل میباشد. اگر به دلایلی لازم است شبها بیدار بمانید، احتمالاً مبتلا به برخی بیماریهای جدی از جمله دیابت، حملات قلبی و مغزی بشوید. با عوارض کم خوابی و روشهای کاهش عوارض آن آشنا شوید. اگر بدون خواست خودتان از این عارضه رنج میبرید در ادامه مقاله مرکز مهرپرور علل بی خوابی شبانه و روشهای درمان آن را بیان میکنیم.
شب بیداری چیست؟
اختلال شب بیداری زمانی میباشد که فرد خواسته یا ناخواسته و به طور مستمر شبها به خواب نمیرود. شب بیداری احتمالاً به علت مشکل در به خواب رفتن، بیدار شدن مکرر در خلال شب همراه با ناتوانی یا اشکال در به خواب رفتن مجدد باشد. در زندگی روزمره این روزها به دلیل شدت کار و فعالیت افراد به طور متوسط ۲ تا ۳ ساعت کمتر شده است. برخی افراد نیز به علت نوع اشتغالشان در شیفت شب مشغول میشوند که در عصر حاضر از این دست شغلها رو به افزایش است. علل گفته شده و علتهایی که در ادامه عنوان میکنیم سبب ایجاد عوارضی میشود که در صورت عدم کنترل باعث عوارض جبران ناپذیر میشود.
علائم مهم شب بیداری چیست؟
شب بیداری در افراد مختلف علائم متفاوتی دارد، اما علائمی که در ادامه از آن ها نام میبریم، رایج ترین علائم هستند.
- افسردگی
- اضطراب، بدخلقی و زودرنجی
- افزایش یا کاهش وزن در افراد
- احساس خستگی و چرت زدن در طول روز
- از دست دادن تمرکز و حواس پرتی در کارها
11 علت شب بیداری در افراد و سالمندان
چرا دچار بی خوابی شبانه میشویم؟ شب بیداری بیش از آن چیزی که به نظرتان میآید برای سلامتی مشکل ایجاد میکند. علل شب بیداری اگر ناخواسته باشد باید کشف شود تا از عوارض آن جلوگیری شود. اگر شبها دچار بی خوابی میشوید به دنبال یکی از دلایل زیر باشید :
۱- ورزش شبانه از علل شب بیداری
انجام تمرینات سنگین ورزشی قبل از خواب ( با بالا بردن ضربان قلب و تنفس ) باعث شب بیداری میشود.
۲- مصرف الکل قبل از خواب از علل شب بیداری
یکی از دلایلی که خواب شبانه را دچار مشکل میکند مصرف الکل پیش از خواب است.
۳- شب بیداری به علت دمای نامناسب اتاق
دمای مناسب اتاق خواب در حدود ۱۸ تا ۲۲ درجه سانتیگراد است. دماهای بالاتر یا پایین تر از این میتواند باعث اختلال خواب و شب بیداری شود. در تعیین دمای مناسب گرمای بدن شما و تغییرات فصلی هم دخیل است.
۴- داشتن استرس و ایجاد مشکل شب بیداری
داشتن استرس و نگرانی از علل ایجاد اختلال خواب و شب بیداری است. مهم نیست که علت استرس چیست، اگر بیداری در اثر اضطراب و استرس بروز نموده باشد، درمان آن دشوارتر میباشد. اختلال شب بیداری در اثر استرس معمولا با درمان « رفتار درمانی شناختی بیخوابی » (CBTI) بهبود مییابد. درمان این اختلالات خلقی میتواند به بهبود خواب کمک کند.
۵- تأثیر مصرف کافئین بر خواب شبانه و شب بیداری
افرادی که پیش از خواب یک فنجان قهوه مصرف میکنند، اصولاً دچار شب بیداری شوند. ۳ تا ۵ ساعت قبل از خواب از مصرف قهوه پرهیز کنید.
۶- تأثیر نور زیاد بر شب بیداری
کمبود نور خورشید به تنظیم ملاتونین و چرخه خواب و بیداری شما کمک میکند. به هنگام روز مقداری جلوی نور خورشید قرار بگیرید اما به هنگام خواب مطمئن باشید که نور اضافی وجود ندارد. مطالعات نشان داده که نورهای مختلف قبل از خواب میتواند باعث شب بیداری بشود. قبل از خواب، نور چراغ مطالعه، تلویزیون، نوری که از پنجره به داخل میتابد و نور چراغ اتاق کناری، تمام وسایل الکترونیکی (موبایل، تبلت و لپتاپ) را حداقل یک ساعت پیش از خواب خاموش کنید.
۷- تأثیر تغذیه و رژیم غذایی بر شب بیداری
چگونه تغذیه نامناسب میتواند باعث شب بیداری شود؟ خوردن مواد غذایی سرشار از چربی و پروتئین پیش از خواب موجب کار اضافی دستگاه گوارش میشود و خوابیدن را مشکل میکند. از طرف دیگر، گرسنگی نیز میتواند علت بی خوابی شبانه باشد. پیش از خواب، یک میانوعده سرشار از کربوهیدرات و حاوی اندکی پروتئین میل کنید.
8- کابوس شبانه سالمندان
برخی افراد سالمند در یک سوم انتهایی شب (ساعات اولیه صبح) در خواب به دنبال کابوسهای ترسناک دچار اضطراب و هراس بسیار شدید شده و هم زمان ضربان قلب و تعداد تنفس و فشار خون افزایش مییابد. در این حالت فرد را به راحتی میتوان بیدار نمود و صبح روز بعد ماجرای شب گذشته را به خاطر میآورد. بیماریهای جسمی میتواند باعث ایجاد این اختلال گردد. در صورت تکرار و ادامه پیدا کردن این مورد، مراجعه به پزشک توصیه میگردد.
9 – فلج خواب سالمندان
این حالت در لحظه ی به خواب رفتن یا بیدار شدن فرد به خصوص در اشخاصی که بلافاصله بعد از صرف شام به پشت میخوابند بیشتر اتفاق میافتد. ترس از مرگ بر بیمار غلبه میکند و در آن لحظه توان هیچ حرکتی را ندارد. با بیدار کردن فرد این حالت برطرف میشود. در صورت تکرار چنین حالتی پزشک مصرف دارو را توصیه میکند.
10- وحشت شبانه سالمندان
این اختلال در یک سوم ابتدایی شب رخ داده است و فرد به دنبال خواب وحشتناک دچار استرس و ترس بسیار شدید میشود. تعریق و لرزش و لکنت زبان از علائم دیگر این بیماری است. امکان بیدار کردن فرد در این حالت وجود ندارد و صبح روز بعد هیچ خاطره ای از واقعه ی شب گذشته ندارد و کاملا فراموش کرده که چه اتفاقی افتاده. برخی داروها میتوانند این اختلال و عوارض خطرناک آن را رفع نمایند.
11- شب ادراری سالمندان از دلایل شب بیداری
به علت کوچک شدن مثانه و همچنین تضعیف سیستم کولینرژیک و خشکی دهان و مصرف مایعات زیاد در افراد سالمند گاهی ایجاد شب ادراری میکند. توصیه میگردد که ضمن بررسی و رفع مشکلات کلیوی فرد، نباید در طول شب در مصرف مایعات زیاده روی نماید. در برخی از موارد با مصرف داروها اختلال رفع میشود.
شرکت خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور در زمره بهترین ارائه دهندگان خدمات پرستاری سالمند در منزل آماده خدمت رسانی به شما عزیزان میباشد. شما میتوانید با درخواست مشاوره رایگان از کارشناسان مرکز ما، در صورت تمایل برای سالمند عزیز خود اقدام به استخدام پرستار در منزل نمایید.
عوارض شب بیداری در افراد و سالمندان
تا به اینجای مقاله در مورد علل شب بیداری صحبت کردیم. در ادامه عوارض شب بیداری و تأثیر آن بر روی سلامت فرد را بررسی میکنیم. با ما همراه باشید :
۱- بداخلاقی از عوارض شب بیداری
بد خلقی از موارد شکایات متعدد اطرافیان افرادی است که شب بیداری دارند. افرادی که کمبود خواب دارند نسبت به مسائلی که آنان را خشمگین میکند برخوردهای تندتری دارند.
۲- سردرد یکی از مشکلات ایجاد شده پس از شب بیداری
ارتباط بین شب بیداری و سردردهای بعد از آن هنوز ه طور کامل پیدا نشده است. چیزی که روشن است دردهای مزمن در افراد که دچار میگرن هستند پس از بی خوابی به شدت افزایش مییابد.
۳ – ناتوانایی در یادگیری از عوارض نخوابیدن شب
کمبود خواب در حافظه ی کوتاه مدت بی تاثیر نیست. حافظه ی کوتاه مدت بخش مهمی از چرخه ی یادگیری است. بی خوابی روی توانایی افراد برای به یاد آوردن کلماتی که یک روز قبل به حافظه ی خود سپرده اند تأثیر منفی میگذارد. بی خوابی بر روی یادگیری مطالب جدید نیز تأثیر منفی میگذارد.
۴ – چاقی یکی از عوارض شب بیداری
اختلال خواب هورمونهای افراد را دچار اختلال میکند. افرادی که شب بیداری دارند اشتهای بیشتری برای خوردن غذاها با کالری بالا دارند. در صورتی که فرد نتواند کالریهای دریافتی را در زمان بیداری بشوراند دچار اضافه وزن و چاقی میشود.
۵- از عوارض شب بیداری مشکلات بینایی
از مشکلات شب بیداری، ایجاد اختلال در بینایی است. دید تونلی، دوبینی و تار شدن بینایی از جمله این مشکلات است. هر چه میزان بی خوابی بیشتر باشد احتمال ایجاد اختلالات بیشتر است. همچنین این افراد احتمالاً دچار توهم بینایی در زمانی بیداری هم بشوند.
۶ -افزایش بیماری قلبی از عوارض شب نخوابیدن
بیدار ماندن افراد برای مدت طولانی فشار خون را افزایش میدهد. افرادی که در شبانه روز تنها ۴ ساعت میخوابند ضربان قلب بالاتری دارند. بیماریهای قلبی در افرادی که کم خواب هستند، بیش از سایرین به چشم میخورد.
۷ – کاهش سرعت عمل از عوارض بیدار ماندن در شب
شب بیداری سرعت عمل افراد در انجام کارها را تحت تاثیر قرار میدهد. افرادی که مدت زیادی شب بیداری داشته اند عکس العمل کندتری نسبت به سایرین داشته اند.
۸ – از عوارض شب بیداری کاهش سیستم ایمنی بدن
شب بیداری حتی برای یک شب، سیستم ایمنی بدن را به اندازه ای ضعیف میکند که قدرت آن برای مبارزه با میکروارگانیسمها از بین میرود. سیستم ایمنی بدن وظیفه ی مبارزه با انواع باکتریها را داراست، حتی در صورت زخمی شدن نقطه ای از بدن و ایجاد زخم، سیستم دفاعی قادر است از نفوذ میکروبها به بدن از ناحیه ی آسیب دیده و ایجاد عفونت جلوگیری کند.
۹ – زیاد شدن غیرعادی ادرار پس از عوارض شب نخوابیدن
سیستم تولید ادرار در زمان خواب فرآیند آهسته تری دارد. به همین دلیل افراد در زمان خواب نیاز به استفاده از سرویس ندارند. از عوارض شب بیداری این فرآیند آرام دیگر وجود ندارد. این وضعیت تولید بیش از حد ادرار شبانه نام دارد. علت شب ادراری در کودکان و سالمندان این است که تولید ادرار در این افراد با وجود به خواب رفتن به حالت معمول به فعالیت ادامه میدهد.
۱۰ – عدم تمرکز و حواس پرتی پس از آن از عوارض شب بیدار ماندن
انجام کارهایی که نیازمند تمرکز است، به نظم خواب فرد بستگی زیادی دارد. در صورت شب بیداری، افراد دچار مشکلاتی نظیر نبود تمرکز و حواس پرتی میشود.
۱۱ – ایجاد مشکلات کلامی از عوارض شب بیداری
شب بیداری روی نحوه ی حرف زدن افراد تأثیر زیادی دارد. افرادی مدت بیشتری دچار شب بیداری بوده اند از جملات و کلمات تکراری تری استفاده میکنند. تن صدای این افراد ثابت، بسیار آرام و تقریبا نامفهوم است.
۱۲ – ایجاد مشکلات در سیستم گوارشی پس از بیدار ماندن تا صبح
التهاب روده از دیگر مشکلات مبتلایان به اختلال خواب است. تکرار مداوم شب بیداری سندروم التهاب روده را شدید تر میکند. افرادی که از بیماری کرون رنج میبرند، در صورت بی خوابی دو برابر سایر افراد در معرض خطر عود کردن این سندروم در مقایسه با افراد عادی هستند.
۱۳ – افزایش احتمال ابتلاء به دیابت از عوارض شب بیداری
شب بیداری در صورت استمرار منجر به ایجاد مقاومت در برابر ترشح انسولین میشود. نتیجه این امر ابتلا به بیماری دیابت نوع دو است. تغییرات برای افزایش میزان خواب افراد خطر ابتلا به بیماری دیابت را کاهش میدهد. همچنین با وجود رعایت رژیم غذایی، در صورت مداومت در کم خوابی خطر ابتلا به بیماری دیابت افزایش مییابد.
۱۴ – افزایش احتمال ابتلا به سرطان از ضررهای شب بیداری
تحقیقات در زمینه ارتباط سرطان و کم خوابی همچنان ادامه دارد. بی خوابی منجر به ضعف سیستم ایمنی بدن در اثر ابتلاء به بیماریها میشود. ابتلا به انواع سرطانها با استمرار بی خوابی افزایش مییابد. ابتلا به سرطانهایی نظیر پستان و سرطان روده ی بزرگ در افرادی دارای اختلال خواب بالاتر است.
۱۵ – از عوارض شب بیداری، ایجاد مشکلات حافظه
اختلال خواب در افراد سالخورده ساختار حافظه بلند مدت را در این افراد تغییر میدهد. افرادی که بیشتر میخوابند، دچار فراموشی کمتری میشوند و حافظه ی آنها بهتر عمل میکند. کم خوابی نشانههای آلزایمر را در افراد تقویت میکند.
۱۶ – افسردگی از دیگر عارضههای شب بیداری
افراد مبتلا به شب بیداری، دو برابر بیش از سایرین در معرض ابتلا به افسردگی هستند. همچنین اقدام برای درمان بی خوابی منجر به بهبود افسردگی در افراد نیز شده است.
۱۷ – افزایش خطر مرگ از عوارض شب بیداری
ریشه بسیاری از بیماریها، کم خوابی و کاهش تعداد ساعات خواب است. افرادی که روزانه کمتر از ۷ تا ۸ ساعت بخوابند، دچار مرگ زودرس خواهند شد. خوابیدن کمتر از میزان توصیه شده خطر مرگ را در سنین پایین تر افزایش میدهد.
چرا سالمندان بیشتر دچار شب بیداری میشوند؟
دلایل گستردهای برای شب بیداری سالمندان وجود دارد، از سطح استرس آنها گرفته تا آسیبهای مزمن و بیماریها. سالمندان باید به ویژه از این علل آگاه باشند تا بتوانند از ایجاد آن پیشگیری کنند. برخی علل این اختلال در سالمندان عبارتند از:
- سندرم پای بی قرار
- اختلال رفتار خواب و حرکت سریع چشم
- آپنه خواب و سایر اختلالات خواب مرتبط با تنفس
تاثیر شب بیداری بر مغز
تنها پس از یک شب ناآرام، همه ما مه روانی، خستگی، کوتاهی خلق و خوی و عدم تمرکز را تجربه کرده ایم. زمانی که مغز نتواند در مدت زمان طولانی تری استراحت کند، تواناییهای ذهنی به شدت کاهش مییابد. اگرچه از این موضوع باخبریم که خواب کافی برای احساس تیزبینی، تمرکز و یادگیری افراد ضروری است، اما بر مهارتهای حل مسئله و توانایی تنظیم احساسات و تصمیم گیری ما نیز تأثیر میگذارد. افراد کم خواب همچنین با تعادل، عکس العملها و مهارتهای حرکتی مشکل دارند. در نتیجه، احتمال آسیب رساندن به خود بسیار بیشتر است. خواب آلودگی عامل اصلی تصادفات رانندگی است.
عوارض شب بیداری بر پوست
پیری زودرس پوست : همانطور که ذکر شد، بی خوابی باعث بالا رفتن سطح کورتیزول میشود؛ و افزایش کورتیزول موجب از بین رفتن کلاژن پوست، بروز پیری زودرس و نازک شدن پوست میشود، در نتیجه بعد از گذشت مدتی شاهد بروز چین و چروک دور چشم و سایر نواحی روی پوست خواهیم بود.
نازک و شل شدن پوست : از آنجایی که هورمون رشد هنگام خواب شبانه ترشح میشود، بی خوابی مانع از تولید این هورمون و موجب نازک شدن پوست میشود. این امر میتواند باعث شکسته شدن بافت انعطاف پذیر و کلاژن، و در نتیجه شل شدن پوست و بروز چین و چروک شود.
5 روش کاهش عوارض شب بیداری و درمان شب بیداری
تا به اینجای مقاله از اهمیت خواب کافی، علل شب بیداری صحبت کردیم. در ادامه راهکارهایی برای کاهش عوارض شب بیداری ارائه میدهیم. به کمک روشهای زیر میتوانید تاثیرات منفی خواب ناکافی را در روز بعد جبران کنید :
1- درمان شب بیداری و روز خوابی
کافئین محرکی است که به افزایش هوشیاری و تمرکز ذهنی کمک میکند. مصرف کافئین در طول شب میتواند موجب برخورداری از خاصیت محرک آن و بیداری آسانتر میشود. مصرف مقدار زیاد کافئین عوارض جانبی بدی را بر جای میگذارد و حتی زندگی فرد را تهدید بکند. قهوه و چای گزینههای بیخطری برای دریافت مقدار متوسط کافئین میباشند.
2 -قرار گرفتن در معرض نور صفحههای نمایش
صفحه ابزارهای الکترونیکی مانند تلویزیون، لپتاپ، تبلت و تلفنهای همراه نور آبی دارند که باعث میشود فرد سختتر به خواب برود یا کمتر در خواب باقی بماند. اصولاً برای خواب راحتتر توصیه میشود ۲ ساعت قبل از خوابیدن به صفحه این ابزارها نگاه نکنید. اگر مجبور به شب بیداری هستید، استفاده از این ابزارها میتواند به بیدارماندن شما کمک بکند.
3 -کاهش عوارض شب بیداری با انجام فعالیت فیزیکی
مقداری تحرک داشته باشید یا تمرین فیزیکی انجام دهید تا دوباره سطح انرژی بدنتان افزایش یابد.
4 -کاهش عوارض شب بیداری با جبران خواب در طول روز
در طول روز میزان کمبود خواب خود را جبران کنید. استفاده از پردههای تاریک و چشمبند کمک میکند تا در نور روز راحتتر بخوابید.
5 -کاهش عوارض شب بیداری با دوش آب سرد
دوش آب سرد یا ولرم بسیار انرژیبخش است. دوش آب سرد در افزایش هوشیاری و بیداری افرادی که باید شب بیدار بمانند، موثر است.
احتیاطهای لازم در مصرف داروهای خواب آور
اگر برای کاهش عوارض شب بیداری تصمیم به مصرف قرص خواب دارید. قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید و نکات زیر را در نظر بگیرید.
- پرهیز از رانندگی پس از مصرف قرص خواب
- بدلیل کاهش دقت فرد باید از کار کردن با ماشین آلات صنعتی نیز پرهیز نمایید.
- مصرف این داروها احتمالاً بیماریهای قلبی عروقی و تنفسی را تشدید کند.
- چون مصرف برخی از این داروها میتوانند در سالمندان افت فشار خون ایجاد کنند بنابراین فرد سالمند نباید بطور ناگهانی از جای خود بلند شود چون این امکان وجود دارد تعادل خود را از دست بدهد و صدمه ببیند و یا اینکه زمین بخورد و دچار شکستگی لگن شود.
- به علت کاهش عملکرد کلیه و کبد در سالمندان، پزشکان داروهای خواب آور را با میران کمتر شروع نموده و بتدریج افزایش میدهند بنابراین باید به این نکته مهم توجه داشت که حتی در صورت بیخوابی سالمندان نباید بدون اطلاع پزشک داروی خواب آور را افزایش داد.
فواید شب بیداری
آیا شب بیداری مزایایی هم دارد؟! افرادی که ساعات طولانی را در شب بیدار میمانند نسبت به دیگران از هوش و حافظه بهتری برخوردارهستند. یکی از ویژگی های شب زنده داران این است که زمان بیشتری را به فعالیت های استرس زا قبل از خواب اختصاص میدهند و با انجام کارهایی مانند یوگا یا کتاب خوانی استرس را از خود دور میکنند تا به آرامش مطلوب و تعادل ذهنی برسند. افرادی که ذاتا به بیدار ماندن تا نیمه شب تمایل دارند، از خلاقیت فوق العاده بیشتری نسبت به دیگران برخوردار هستند. این افراد به راحتی آزمون های خلاقیت را با نمرات بالا به انجام میرسانند، درحالی که افراد سحرخیز فقط میتوانند نمرات متوسطی در این آزمون ها کسب کنند.