۷ واکسن ضروری کودکان از بدو تولد تا ۶ سالگی
در این مقاله از سایت مرکز مهرپرور شما راهنمای کامل واکسیناسیون کودکان را مطالعه می کنید و متوجه می شوید که ایمن سازی کودک با واکسن برای سلامت اش ضروری می باشد. واکسیناسیون برای والدین و پرستار کودک همواره با استرس همراه است. در این مقاله از سایت خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور روش های مراقبت از کودکان بعد از دریافت واکسن را نیز با هم بررسی می کنیم.
واکسن چیست ؟
واکسن (به فرانسوی : Vaccin) از ریزاندامگانهای کشته یا ضعیفشدهٔ ویروس یا باکتری یا پروتئینهای آنتی ژنتیک بهدست آمده از آنها است که برای پیشگیری یا بهبود یا درمان بیماریهای عفونی تجویز میشود. واکسن معمولاً برای پیشگیری از بیماریها استفاده میشود. موضوعی که معاونت بهداشت اعلام کرده این است که واکسیناسیون کودکان در کشور بر علیه بیماری های زیر انجام شده است :
- سل
- کزاز
- اوریون
- سرخک
- سرخجه
- دیفتری
- هپاتیت B
- فلج اطفال
- سیاه سرفه
ضرورت واکسیناسیون کودکان
واکسن زدن به کودک معمولا برای پدر و مادرها ناراحت کننده است. ولی واکسیناسیون کودکان برای پیشگیری از بیماری هایی است که برای کودک خطرناک است و مهمترین بخش تامین سلامت کودک را تشکیل می دهد. بعضی از این بیماریها مانند فلج اطفال و دیفتری صد سال پیش از این بسیار شایع تر بودند ولی امروزه به علت انجام واکسیناسیون به ندرت دیده می شوند.
مهم ترین بیماریهای قابل پیشگیری با واکسن
بیماریهایی که واکسن مؤثر دارند عبارتند :
- سل
- آبله
- هاری
- تیفوس
- تب زرد
- آنفلوآنزا
- هپاتیت B
- فلج اطفال
- مننژیت مننگوکوکی
- MMR (سرخک، اوریون و سرخجه)
- سهگانه (دیفتری، کزاز، سیاه سرفه)
بیماری ها و علائم اختصاری واکسن های برنامه گسترش ایمن سازی
نام بيماري | واكسن مربوط | علائم اختصاري |
سل | ب.ث.ژ | BCG |
ديفتري، كزاز، سياه سرفه | سه گانه ( ثلاث ) | DTP |
ديفتري ـ كزاز | دوگانه خردسالان | DT |
دو گانه بزرگسالان | Td | |
فلج اطفال | پوليو خوراكي | OPV |
پوليو تزريقي | IPV | |
سرخك ـ سرخجه ـ اوريون | سرخك ـ سرخجه ـ اوريون | MMR |
كزاز توكسوئيد | كزاز | TT |
هپاتيت ب | هپاتيت « ب » | B.Hep |
خصوصیات واکسن ها
در ادامه این مقاله ویژگی ها و موارد استفاده واکسن های ضروری مورد نیاز کودکان را بررسی می کنیم:
واکسن ب ث ژ
این واکسن برای پیشگیری و مبارزه با سل است که به صورت زیر جلدی در ناحیه بازو در بدو تولد کودک تزریق می شود. بهترین سن برای زدن واکسن ب. ث . ژ بدو تولد است، از آن به بعد تا ۲ ماهگی بدون انجام تست میتوان واکسن ب.ث.ژ را تلقیح نمود. اگر تا سن یک سالگی تزریق نشده باشد ابتدا تست PPD انجام می شود و در صورتی که تست منفی باشد تزریق انجام می شود. معمولا جای محل تزریق باقی میماند و اگر دیده نشود لازم نیست تزریق تکرار شود.
قطره خوراکی فلج اطفال
فلج اطفال یک بیماری حاد ویروسی است که می تواند منجر به فلج دائم دسته ای از عضلات بدن شود. برای جلوگیری از این بیماری ناتوان کننده و سخت، بهترین راه واکسیناسیون است.
واکسن هپاتیت B
این ویروس از راه خونی (مانند انتقال خون)، از راه جنسی و از طریق مادر به فرزند (در دوران بارداری) منتقل میشود. افرادی که بیشتر در تماس با بیماران هستند مانند پرسنل و بیماران بخش دیالیز، پزشکان، دندانپزشکان، پرستاران و پرسنل بانک خون بیشتر در معرض ابتلاء به این بیماری بوده و به عنوان گروه پرخطر باید واکسینه شوند. واکسن این بیماری از سال ۱۳۷۲ جزو برنامه واکسیناسیون کودکان در کشور گنجانده شده است. عوارض واکسن خیلی کم بوده شامل درد و قرمزی در ناحیه تزریق، سردرد مختصر و احساس کسالت است.
واکسن سه گانه
این واکسن با استفاده از باکتری کشته شده سیاه سرفه و سموم باکتریهای دیفتری و کزاز ساخته می شود. دیفتری، کزاز و سیاه سرفه بیماری های خطرناکی هستند که می توانند موجب مرگ یا عوارض شدید شوند. عارضه این واکسن معمولا تب و بیقراری است در کودک است که امکان دارد تا چند روز ادامه داشته باشد، در این صورت می توانید کودک را پاشویه کنید یا از استامینوفن استفاده کنید تا تب کودک را پایین بیاورید. اگر بعد از تزریق، تب ۴۰ درجه یا تشنج دیده شود حتما در نوبت های بعدی واکسن متذکر شوید تا از واکسن دو گانه اطفال استفاده شود.
واکسن دو گانه اطفال
این واکسن شبیه به واکسن دوگانه بزرگسالان یعنی شامل واکسن های دیفتری و کزاز است و تنها فرق آن مقدار بیشتر واکسن دیفتری است.
واکسن MMR سرخک، سرخچه، اوریون
علائم بیماری سرخک عبارتند از تب بالا و چند روزه، آبریزش بینی، التهاب ملتحمه چشم و جوشهائی که بعد از شروع تب ظاهر می شوند. التهاب پرده مغز، التهاب گوش میانی و برونشیت امکان دارد در ادامه علائم سرخک ظاهر شوند. سرخجه نیز با بثورات جلدی همراه است و علائم آن نظیر تب و سرفه، خفیف تر از سرخک بوده و بیماری خطرناکی نیست. خطر این بیماری مربوط به خانم های باردار است که در صورت ابتلا، احتمال نقص مادرزادی را در جنین بشدت بیشتر می کند.
جدول واکسیناسیون کودکان از بدو تولد تا ۶ سالگی
سن | نوع واکسیناسیون |
بدو تولد | ب ث ژ – فلج اطفال خوراکی – هپاتیت B |
2 ماهگی | پنج گانه – فلج اطفال خوراکی |
4 ماهگی | پنج گانه- فلج اطفال خوراکی و فلج اطفال تزریقی |
6 ماهگی | پنج گانه- فلج اطفال خوراکی |
12 ماهگی | MMR |
18 ماهگی | سه گانه – فلج اطفال خوراکی – MMR |
6 سالگی | سه گانه – فلج اطفال خوراکی |
پیشگیری واکسن ها از بیماری ها
واکسن ها از میکروب یا ویروس کشته شده و یا ضعیف شده که عوامل بیماریهای خاص هستند ساخته شده اند. با تزریق واکسن سیستم ایمنی به این میکروبها و ویروسها حمله می کنند و در نتیجه ترشح آنتی بادی ها یا پادتن ها دربدن بالا می رود. این آنتی بادی ها در بدن کودک فعال باقی می مانند و در صورتی که بدن کودک با بیماری واقعی رو به رو شود بدن کودک را در مقابل آن ویروس یا میکروب محافظت می کنند. مثلا اگر سیاه سرفه در منطقه شما شایع شود احتمال ابتلا کودک که واکسینه شده است به مراتب کمتر از کودکی است که واکسینه نشده است و به این صورت میتوان از کودکان با برنامه واکسیناسیون از بیماریها مراقبت کنیم .
کارت واکسیناسیون کودکان و استفاده از آن
هر کودکی در کشورمان یک کارت مخصوص واکسیناسیون کودکان دارد که در این کارت جدول واکسیناسیون، تغذیه و پایش رشد کودک در نظر گرفته شده است. اگر کودک شما این کارت را ندارد حتما در اولین فرصت به یکی از مراکز بهداشتی و درمانی در محدوده محل زندگی خود بروید و برای کودک پرونده تشکیل دهید و کارت مراقبت و واکسن کودک را دریافت کنید.
آیا واکسیناسیون کودکان باید تحت هر شرایطی انجام شود؟
در اکثر موارد بیماری در کودک ، واکسیناسیون انجام می شود، به جز در موارد خاص ، واکسیناسیون انجام نمی شود. در موارد شل بودن مدفوع یا سرماخوردگی معمولی نباید مانع از انجام ایمن سازی و واکسیناسیون شد. برنامه ایمن سازی کودکان نارس و یا کم وزن نیز طبق جدول ایمن سازی عادی است و انجام میشود و تجویز به موقع واکسن ها توصیه می شود. ابتلا به سوء تغذیه نیز نه تنها مانعی برای ایمن سازی نیست، بلکه ایمن سازی و واکسیناسیون به موقع کودکان مبتلا به سوء تغذیه بشدت توصیه می شود چرا که کودکان را نسبت به بیماریهایی که بیشتر در معرض ابتلا به آنها هستند مقاوم می کند. برای هیچ واکسنی جز سیاه سرفه محدودیت سنی وجود ندارد و در صورت عدم سابقه ایمن سازی باید با برنامه عمل شود .
مواردی که نباید در واکسیناسیون کودکان انجام شود
- کودکانی که مبتلا به آلرژی شدید و یا ضایعات و عوارض مغزی و عصبی هستند با احتیاط و با نظر پزشک
- در کودکان تب دار یا مبتلا به بیماری های حاد شدید تا زمانی که تب قطع شود بیماری خوب شود فقط تزریق واکسن سه گانه را به عقب می اندازند.
- به کودکان پس از سن شش سالگی و نوجوانان، اگر مایه کوبی توام ضرورت یابد باید حتما واکسن ویژه بزرگسالان تزریق شود.
- همچنین برای کودکانی که سابقه بیماریهای مزمن چرکی، ناراحتیهای عصبی، تشنج، ضایعات مغزی و یا سابقه خانوادگی بیماریهای عصبی را دارند واکسن سه گانه تجویز نمی شود.
- در اختلالات ایمنی ، چه اولیه و چه اکتسابی مثل لوسمی ( سرطان خون) و غیره واکسن های ویروسی زنده و واکسن سل (BCG)منع استعمال دارند.
- به علت ریشه کنی آبله در جهان، تلقیح آن به هیچ وجه لازم نیست.
- در افراد مبتلا به هموفیلی واکسن هپاتیت B بایستی زیر جلد تزریق شود.
عوارض احتمالی بعد از واکسیناسیون کودکان
در برخی از کودکان عوارض احتمالی واکسن دیده می شود. در صورتی که وضعیت زیر ادامه داشت به پزشک مراجعه کنید.
- نوزاد ساعتها بیوقفه گریه میکند.
- تب شدیدی دارد و یا دچار تنگی نفس و یا ورم شدید (در ناحیهٔ تزریق) شده است.
راهنمای مراقبت از کودکان بعد از واکسیناسیون
روش هایی کارآمد به جهت آرام کردن نوزاد یا کودک بعد از تزریق واکسن برای از بین بردن درد یا پرت کردن حواس کودک
- با نشان دادن اسباب بازی مورد علاقه اش، حواس او را پرت کنید.
- برای کودک آرام آرام صحبت کنید و شعر بخوانید.
- در صورتی که او سیر است، می توانید پستانک در دهان او قرار دهید تا آرام شود.
- ایجاد فضای آرامش بخش در خانه
- در آغوش گرفتن نوزاد توسط مادر یا پرستار کودک
- توجه بیشتر به تغذیه نوزاد و کودک پس از دریافت واکسن
- استفاده از کمپرس آب سرد در نقطه تزریق واکسن
واکسن آنفولانزا در کودکان
واکسن آنفولانزا یا سرماخوردگی حاوی چندین ویروس شناخته شده و ضعیف شده است که بصورت عضلانی تزریق می شود و میتواند تقریبا ایمنی ۸۰ درصدی را درطول یکسال برای کودک داشته باشد.این واکسن برای کمتر شدن عوارض بیماری سرماخوردگی تزریق میشود . اما واکسن سرماخوردگی برای افراد بالای ۶۰ سال و یا افراد مبتلا به بیماریهای مزمن قلبی، ریوی و کلیوی پیشنهاد می شود ؛ سرماخوردگی به بیماریهای دستگاه تنفسی فوقانی گفته میشود که علت آن ویروسهایی مانند آنفولانزا، رینوویروسها، آدنوویروسها ایجاد میباشد . اکثر متخصصین کودکان توصیه میکنند که کودکان بالای شش ماه بایستی واکسن آنفولانزا را دریافت کنند .
آیا کودکان به واکسن کرونا نیاز دارند؟
کارشناسان در بررسی نیاز کودکان به واکسن کرونا معتقدند که کودکان هم مانند بالغین به واکسن کرونا نیاز دارند. اما آماده سازی واکسن کرونا برای کودکان ممکن است ماه ها و حتی سال ها طول بکشد. محققان باید دوز واکسن کرونا، فاصله بین دوزها و تعداد دوزهایی که بهترین نتیجه برای کودکان داشته باشند را بررسی کنند. طبق گفته کارشناسان بیماری های عفونی کودکان، نیاز کودکان به واکسن کرونا قطعی است. ولی این روند ممکن است چندین ماه طول بکشد. بر همین اساس ممکن است کودکان تا اواسط یا اواخر سال 2021 واکسن دریافت نکنند.
نکته پایانی در مورد واکسیناسیون کودکان
بعضی ها اعتقاد دارند با وجود ریشهکنشدن بعضی بیماریها در کشور نیازی به تزریق واکسن نیست. اما در دنیای امروز و با ارتباطات وسیع مسافرانی که از کشورهای مختلف جابهجا میشوند، امکان دارد بیماری توسط افراد ناقل یا بیمار به کشور ما برسد. مثلا در مورد فلج اطفال با اینکه ما آن را ریشهکن کردهایم اما در کشورهای همسایه ما مانند افغانستان و پاکستان هنوز وجود دارد و بهتر است که کودکانمان نسبت به این بیماری خطرناک ایمن نگه داشته شوند.بعضی والدین فکر میکنند نوزادشان ضعیف است و میترسند با انجام واکسیناسیون آسیب ببیند. در صورتی که مطالعات وسیع ثابت کرده خطری متوجه کودک نمیشود.