مركز خدمات بالینی ، مراقبتی و آموزشی در منزل پارسیان مهرپرور تحت نظارت مستقیم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي

  • info@mehrparvar.com
  • 021-44442410
درمان بیش فعالی کودکان | مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرو

بیش فعالی کودکان : علائم بیش فعالی (ADHD) و روش های درمان و مراقبت از کودک بیش فعال

اختلال بیش فعالی و مراقبت از کودکان بیش فعال

بیش فعالی کودکان یا ADHD نوعی اختلال شایع است که حدود 8 تا ۱۰ درصد کودکان را مبتلا می کند. این بیماری در پسران شایع تر از دختران است که هنوز دلیل اصلی آن مشخص نشده است. ویژگی های اولیه بیش فعالی کودکان از سال های اولیه رشد یعنی قبل از ورود به مدرسه شروع می شود. اختلال بیش فعالی کودکان و مراقبت از کودک در منزل از مواردی است که ممکن است هر خانواده ای با آن روبرو شود. در این مقاله از سایت مرکز پارسیان مهرپرور به بررسی علل بیش فعالی کودکان و روش های درمان بیش فعالی می پردازیم.

بیش فعالی کودکان چیست؟

ابتدا باید مطمئن شویم که فرزندمان واقعا نشانه های این اختلال را دارد، داشتن ۶ علامت یا بیشتر از علائم اختلال کم توجهی یا بیش فعالی که باید دست کم ۶ ماه وجود داشته باشد تا بتوان گفت کودک بیش فعال است. اختلال بیش فعالی کودکان یکی از اختلالات شایع و در عین حال با تشخیص سخت برای پزشکان است. اختلال بیش فعالی بیماری پیچیده ای است و اغلب تشخیص داده نمی شود. درباره کودکی که با چنین اختلالی تشخیص داده می شود ۳ علامت را نباید از یاد ببرید که شامل پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز و در نهایت اعمال تکانه ای (کارهای ناگهانی و غیرقابل پیش بینی) است.

بیش فعالی کودکان | مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور

نشانه های اختلال بیش فعالی کودکان

کودکانی که دچار (ADHD) هستند نشانه هایی از خود بروز می دهند که شامل موارد زیر است:

  • پرحرفی
  • خیال بافی دائمی
  • مشکل در توجه کردن
  • بی قراری و بخود پیچیدن
  • راحت گیج و پریشان می شوند
  • برهم زدن صحبت و بازی دیگران
  • مشکل در نشستن و ثابت ماندن
  • مشکل در انتظار برای رسیدن نوبتشان
  • مشکلات مکرر در انجام وظایف و فعالیت ها
  • مشکل در دنبال کردن دستورالعمل ها و تظاهر به گوش نکردن
  • مشکل در اتمام درس و مشق مدرسه، کارهای عادی و سایر وظایف
  • فراموشکار هستند و مواد مورد نیاز خود از جمله کتابها ، مدادها و اسباب بازی هایشان را گم می کنند

چه چیزهایی بیش فعالی نیست؟

توجه داشته باشید که تمام علایمی که در بالا ذکر شد اگر در دوره های کوتاه و یا غیر پی در پی رخ دهد طبیعی بوده و علامت بیش فعالی نمی باشند. همچنین کودکان در بعضی از موقعیت ها و بیماری های زیر علایمی همچون بیش فعالی از خود نشان می دهند:

  • اضطراب
  • افسردگی
  • تشنج های کشف نشده
  • بیماریهایی که بر روی مغز تاثیر می گذارند
  • تغییرات ناگهانی زندگی مانند طلاق، مرگ اعضای خانواده و یا تغییر منزل

دلایل بیش فعالی کودکان

هرچند دلیل قطعی بیش فعالی کودکان هنوز ناشناخته است اما بعضی از عوامل موثر شامل :

  • نوزادهای نارس و زودرس
  • مادران معتاد، الکلی و یا سیگاری
  • مسمومیت جنین در دوران بارداری
  • آلودگی های محیطی، مانند سرب که در همه جا یافت می شود
  • افرادی که والدین یا برادران و خواهرانشان دچار بیش فعالی یا بیماری ها روانی دیگر هستند (رابطه خونی)

والدین سیگاری و تأثیر آن در از بیش فعالی کودکان

در ادامه این مقاله می خواهیم در خصوص یکی از اختلالات رفتاری کودکان صحبت کنیم. کودکان مبتلا به این اختلال بارها توسط والدین، مربی مهد کودک، معلم و سایر نزدیکان مورد سرزنش قرار می گیرند. اختلال عدم توجه و فعالیت بیش از حد یا همان ADHD، شرایط بالینی مزمنی است که میلیون ها نفر از کودکان را تحت تاثیر قرار داده و در نهایت  اغلب به بیش فعالی بزرگسالی منجر می شود اما لازم است بدانیم بین بیش فعالی کودکان و سیگار والدین ارتباط وجود دارد پس در اینجا ما هم مقصر هستیم! آمارها نشان می دهند تا سن ۲۲ سالگی، احتمال ابتلای یک کودک به بیش فعالی در خانواده ای که کودک در  مواجهه با دود سیگار نمی باشد ۸/۹ درصد است، در حالی که کودکان دارای پدر یا مادر سیگاری به احتمال ۸/۲۰ درصد به اختلال بیش فعالی مبتلا خواهند شد.

سیگار … متهم ردیف اول بیش فعالی

کودکان خانواده های سیگاری در مقایسه با خانواده هایی که پدر و مادر سیگار نمی کشند، به احتمال بیشتری به اختلالات عصبی و رفتاری مبتلا می شوند. یکی از این اختلالات که البته امروزه شیوع بیشتری نیز پیدا اختلال بیش فعالی و کم توجهی  است. در اینجا کودک بسته به شدت آسیب پذیری، میزان مواجهه با دود سیگار و سایر عوامل، به درجات مختلفی از اختلالات ذهنی و رفتاری مبتلا میشود. مواجهه بیشتر با دود سیگار، تهدید جدی تری برای ابتلا به این بیماری خواهد بود و البته در شدت این ابتلا نیز بی تاثیر نیست. اما در خانواده هایی که مادر، پدر و یا تعدادی از اعضای خانواده در محیط منزل استعمال دخانیات و مواد مخدر را دارند، بدون شک کودک این خانواده نیز خطرات ابتلا به اختلالات ذهنی را بیشتر و بیشتر خواهد پذیرفت.

نشانه های کودکان بیش فعال | مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور

دود سیگار چگونه بر بیش فعالی کودک تاثیر می گذارد؟

استعمال سیگار توسط مادر باردار و در نتیجه ورود سموم و مواد شیمیایی و مخصوصا نیکوتین به گردش خون و البته رحم مادر یکی از فاکتورها می باشد عوامل محیطی که بر سلامت مادر تاثیر می گذارند، وضعیت اقتصادی، سابقه خانوادگی مادر از جهت بیماری ها و اختلالات ذهنی از علت های دیگر ارتباط سیگار با ابتلای کودکان به اختلال بیش فعالی است. در واقع مصرف سیگار، تحریک پذیری بدن مادر از این عوامل را بیشتر خواهد کرد؛ برای مثال ممکن است یک مادر از لحاظ ژنتیکی سابقه ابتلا به اختلال ذهنی را داشته باشد. اما آنچه ژن این بیماری را روشن می کند، همان ترکیبات وارد شده به بدن توسط دود سیگار می باشد.

بیش فعالی کودکان دختر 

پسران سه برابر دختران در معرض این اختلال هستند و به طور معمول دختران ۵ سال بعد از پسران تشخیص داده می شوند. دختران بی نظم و ساکت کمتر به چشم می آیند حتی اگر اختلال شان به اندازه پسران باشد. از علائم اختلال در دختران مبتلا به بیش فعالی  به بی توجهی و نادیده گرفتن موضوعات پیرامون می توان نام برد . در پسران به جای آن انجام و بروز حرکات و رفتارهای متفاوت و غیرمنطقی بدون انگیزه قبلی و برنامه عاری از فکر انتظار می رود.

در دوران دبستان دخترانی با اختلال بیش فعالی، کودکانی کم دقت یا بی دقت هستند، همچنین در آموختن مهارت های آموزشی و حل مسائل ضعیف بوده و به جزئیات و موضوعات محیط پیرامون خود توجه ندارند، کمتر توجه می کنند و با تمام کردن کارها مشکل دارند اما آنها معمولاً پرخاشگر نیستند. دختران قرار نیست کیف مدرسه شان را در زمین بازی جا بگذارند یا دفتر مشق شان کثیف باشد. که این موارد مراقبت از کودک بیش فعال را حائز اهمیت ویژه می کند.

درمان بیش فعالی کودکان      

برای درمان بیش فعالی کودکان می بایست از برنامه ها و راهکارهای متنوعی استفاده کرد و درمان این بیماری فقط با دارو موثر و مفید نیست، در ادامه به بیان راهها و آموزشهایی که والدین با یادگیری آن می توانند به درمان و مراقبت از کودک بپردازند، اشاره می کنیم و شما برای پیدا کردن درمان دارویی مناسب می بایست حتما به پزشک مراجعه کنید. بیاد داشته باشید درمان کودک چه از نوع دارویی و چه از نوع رفتاری می بایست با مشورت با پزشک صورت پذیرد. از آنجایی که بیش فعالی کودکان بیماری پیچیده ای هست و افرادی که به این بیماری دچار می شوند، مانند هم نیستند پس ارائه راهکاری موثر برای همه کودکان سخت است. اما بعضی از راهکارها و نکته های زیر می تواند به ایجاد فضایی مناسب برای درمان کودک موثر باشد.

11 روش کارآمد درمان بیش فعالی 

  1. از استراحت کافی کودکانتان مطمئن شوید، خستگی علائم بیش فعالی را بدتر می کند.
  2. صبور باشید. زمانی که با کودکتان برخورد می کنید، حتی زمانی که وی خارج از کنترل است، صبور باشید. 
  3. موقع حرف زدن با فرزندتان آرام و شمرده صحبت کنید و هنگام صحبت با وی ارتباط چشمی برقرار نمایید.
  4. به خودتان استراحت بدهید ، اگر شما خسته و تحت فشار باشید، تاثیر کمتری در درمان کودک خواهید داشت.
  5. برای وی محیطی مربوط و مختص خودش بسازید و آنجا را به شکلی خاص و قابل تشخیص برای کودک سازماندهی کنید.
  6. از تنبیه ها و دعواهای آرام، کوتاه و تاثیر گذار استفاده کنید. مانند قهری کوتاه مدت(البته اینقدر که کودک متوجه کارش شود).
  7. در درمان کودک واقع بین باشید و انتظار درمان یک شبه را نداشته باشید. برای درمان کودکتان برنامه ریزی طولانی مدت داشته باشید.
  8. راههایی برای افزایش عزت نفس کودکتان بیابید. کودکانی که دچار بیش فعالی هستند، معمولا در کارهای هنری و رزمی بهتر عمل می کنند. 
  9. در روز وقتی را برای آشنایی و صحبت با کودکتان بگذارید. سعی کنید این مدت فقط شما پیش او باشید و کودکان دیگر یا افراد دیگر مزاحم شما نشوند.
  10. برنامه منظمی برای خواب، استراحت و غذا خوردن کودکان تنظیم کنید. کودکانی که دچار بیش فعالی هستند، به سختی می توانند خود را با تغییرات تطبیق دهند. 
  11. از موقعیت های ناراحت کننده برای کودکتان تا آنجا که می توانید دوری کنید. نشستن در سخنرانی های طولانی و یا خرید در فروشگاههای بزرگ و گیج کننده برای کودک، بعضی از انواع این موقعیت ها می باشد.

داروهای درمان بیش فعالی کودکان

قبلا توضیح دادیم که تجویز دارو باید زیر نظر پزشک باشد و نام این داروها را فقط برای اطلاعات عمومی شما بیان می کنیم، این داروها به دوسته محرک و غیر محرک قابل تقسیم است.

داروهای محرک:

  • کنسترا
  • ویوانسه
  • کوییلیوانت ایکس آر
  • آدرال و آدرال ایکس آر
  • متیلین و متیلین ای آر
  • دکسدرین (Dexedrine)
  • Metadate CD and Metadate ER
  • فوکالی و فوکالین ایکس آر (Focalin )
  • ریتالین، ریتالین اس آر و ریتالین ال ای

داروهای غیرمحرک:

  • اینتونیو
  • استراترا
  • کاپ وای

توجه داشته باشید که این قسمت فقط برای اطلاعات عمومی بوده و استفاده این داروها بدون تجویز پزشک خطرناک می باشد. درمان بیش فعالی کودکان زمان بر می باشد و در صورت تشخیص بموقع بیشتر قابل کنترل خواهد بود . بچه های دارای  این اختلال می توانند زندگی عادی و شادی داشته باشند. کلید موفقیت داشتن یک برنامه و یک تیم است .  تیم شامل بچه، والدین ، معلمان، درمانگر و پزشک که همه با هم برای یک هدف کار می کنند.

ضرورت ورزش برای کودکان بیش فعال

همانطور که می دانید یکی از نشانه های بیش فعالی کودکان بی قراری است. کودکان بیش فعال نمی توانند چند دقیقه سرجایشان بنشینند و دائما توی صندلی شان وول می خورند. طبیعی است که ورزش کردن راهی برای آزاد کردن این انرژی های نهفته در کودک است و در کنار دارو و رفتار درمانی می تواند به بهبود وضعیت فرزندتان کمک کند علاوه بر این ورزش کردن کودکان بیش فعال باعث بهبود عدم توجه، تکانشگری و مهارت های اجتماعی این بچه ها خواهد شد.

ورزش های مناسب برای کودکان بیش فعال

  • شنا
  • فوتبال
  • دوچرخه سواری

میزان مناسب ورزش برای کودکان بیش فعال

۶۰ دقیقه ورزش متوسط تا شدید در تمام روزهای هفته. جالب است بدانید که حتی خارج شدن از خانه و گذراندن چند دقیقه وقت در فضای باز هم می تواند کودک بیش فعال را آرام کند. بر اساس مطالعه ای که به تازگی انجام شده، پیاده روی آرام کودکان بیش فعال حتی به مدت بیست دقیقه باعث می شود که بتوانند بهتر و بیشتر تمرکز داشته باشند و مراقبت از کودک را آسانتر می کند.

ورزش برای کودکان بیش فعال | مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور

تاثیر ورزش بر مغز کودک بیش فعال

ورزش و فعالیت بدنی فقط به تقویت ماهیچه ها کمک نمی کند، بلکه مغز کودک را نیز ورزیده می کند. وقتی بچه ها ورزش می کنند مغزشان شروع به ترشح ترکیبات شیمیایی می کند که با آنها انتقال دهنده عصبی گفته می شود. از جمله این انتقال دهنده ها می توان به دوپامین اشاره کرد که نقش مهمی در افزایش تمرکز کودک بیش فعال دارد. داروهایی که برای درمان بیش فعالی کودکان تجویز می شود هم دقیقا همین تاثیر را داشته و باعث افزایش انتقال دهنده های عصبی می گردند. پس طبیعی است که با ورزش کردن می شود علائم بیش فعالی را در کودک کاهش داد یا مهار کرد.  با ورزش می توان عملکرد و تاثیر دارو را بر کودک بیش فعال تقویت کرد. محققان معتقدند که ورزش و فعالیت بدنی به چند شیوه مختلف بر مغز کودک بیش فعال اثر می گذارند:

  1.  ورزش کردن می تواند جریان خون مغز کودکان بیش فعال را بهبود دهد.
  2. ورزش کردن فعالیت بخش هایی از مغز را که مسئول فکر و تمرکز هستند، بهبود می بخشد.
  3. ورزش کردن باعث تقویت عروق خونی مغز و در نتیجه باعث بهبود قدرت فکر کردن می شود.

ورزشهای رزمی بدترین ورزش ها برای کودکان بیش فعال

در پاسخ به این سوال که آیا بیش فعالی درمانی هم دارد،می توان توضیح داد که کودک بیش فعال را حتما باید به یک روانشناس برود تا حرکات اصلاحی را به او آموزش دهد. اینگونه کودکان نیاز به توجه و تشویق بیشتری دارند. ما به والدین یاد می دهیم که هر وقت کودک بیش فعالشان رفتار آرام و خوبی انجام داد، به او جایزه و پاداش بدهند و کودک را به سمت رفتارهای آرام و با طمأنینه سوق بدهند. هرگز نباید کودکان مبتلا به بیش فعالی را به سمت ورزش های خشن و رزمی هدایت کرد.