مسمومیت غذایی بیماری شایعی است که در اثر سهل انگاری در رعایت بهداشت و آلودگی مواد غذایی رخ میدهند. مسمومیت از طریق غذا بسیار آزار دهنده و ناراحت کننده میباشد ولی مسئله غیر معمولی نیست. علائم مسمومیت در هر فرد متفاوت بوده و به میکروبی که وارد بدن شما شده بستگی دارد و بر این اساس ممکن است خفیف یا بسیار شدید باشد. بعد از مصرف آب یا غذای آلوده، این علائم خود را طی چند ساعت تا چند روز نشان میدهند. وقتی چیز آلوده ای میخورید، بدن شما برای پاکسازی سموم واکنش نشان میدهد. این واکنش ممکن است با علائمی مانند اسهال، استفراغ و تب همراه باشد. شایعترین علائم مسمومیتهای از طریق مواد غذایی شامل حالت تهوع، استفراغ و اسهال است. پس از مطالعه این مقاله از سایت مرکز مهرپرور شما با علل و علائم مسمومیت، نحوه تشخیص، پیشگیری و درمان این بیماری آشنا خواهید شد.
مسمومیت چیست؟
مسمومیت (intoxication) مجموعه ای از اختلالات در سیستم بدن است که در آن بدن موادی مضر را جذب میکند که اصطلاحاً به آن مواد سم نیز میگویند. در واقع مسمومیت غذایی (اصطلاحا بیماری ناشی از غذا یا غذازاد) زمانی رخ میدهد که شما غذای آلوده میخورید. منظور از آلودگی، یعنی غذا با باکتری، قارچ یا انگلی بیماریزا یا سموم میکروبی آلوده شده است. اکثر افراد خود به خود بهبود مییابند، اما برخی از افراد شدیدا بیمار میشوند. علت اصلی مسمومیت غذایی، خوردن غذای آلوده است. در این بین، باکتریها رایجترین عامل آلودهکننده مواد غذایی به شمار میروند، اما گروهی از ویروسها با نام نوروویروس هم بسیار رایج و مشکلساز هستند. نوروویروسها بیشتر در بزرگسالان شایع هستند. نوع دیگری از ویروسها به نام روتاویروسها در کودکان شایعتر بوده و مسئول قسمت عمده التهابهای معدهای-رودهای (گاستروانتریت) در کودکان هستند.
موجودات بیماریزا یا سموم ناشی از آنها در هر مرحلهای از فرآوری یا تولید، میتوانند باعث آلودگی غذا شوند. به عنوان مثال در صورت نگهداری یا پخت نادرست مواد غذایی، حتی در خانه هم ممکن است غذا آلوده شود.غذاهای مسموم کننده، بو یا مزه ناخوشایندی نداشته باشند.
انواع مسمومیت غذایی
- بوتولیسم: یک بیماری نادر ولی جدی است که در اثر باکتریهای رشد کرده در مواد غذایی که به نحو نامناسب کنسرو شده و نگهداری میشوند، ایجاد خواهد شد.
- سالمونلا: این باکتری در روده حیوانات میباشد، این باکتری میتواند در مواد غذایی حیوانی مانند گوشت و تخم مرغ زندگی کند. اگر غذای سالمند به مقدار کافی یا با دمای مناسب پخته شود، به احتمال زیاد تمام باکتریهای سالمونلا که در مواد غذایی وجود دارد از بین میروند.
- نوروویروس: عامل اصلی بیشتر مسمومیتهای غذایی این ویروس واگیر دار است . نورو ویروس در اثر تهیه غیر بهداشتی غذا گسترش ایجاد میشود. آشپز یا پیش خدمتهایی که دستهای خود را قبل از دست زدن به غذا نمیشویند، در عمل میتوانند باعث پخش شدن این ویروس در مواد غذایی که تهیه میکنند شوند.
- اشریشیا کلی: این باکتری در روده تمام انسانها و حیوانات وجود دارد. بعضی از مواد غذایی در زمان هضم میتوانند باعث ایجاد مسمومیت غذایی در سالمندان شوند. در اینگونه مواقع این باکتری ممکن است در طول فرآیند هضم، غذا را آلوده کند. باکتری اشریشیا کلی میتواند به غذاهایی که به صورت سالم تهیه نمیشوند، نفوذ نمایند و باعث ابتلای فرد به مسمومیت غذایی میشود.
علائم مسمومیت غذایی
علائم بسته به منبع عفونت میتوانند متفاوت باشند. مدت زمان لازم برای ظهور علائم نیز به منبع عفونت بستگی دارد، اما میتواند از 1 ساعت تا 28 روز متغیر باشد. موارد معمول مسمومیت غذایی حداقل سه مورد از علائم زیر را شامل میشود:
این نشانهها و علائم ممکن است چند ساعت بعد از مصرف غذای آلوده یا حتی چند روز و چند هفته بعد بروز کنند. معمولاً بهبود عوارض مسمومیت غذایی و مشکلات ناشی از آن چند ساعت تا چند روز طول میکشد. پس اگر بهبودی کامل شما قدری طول کشید نگران نباشید. اما علائم خطرناک مسمومیت غذایی که اگر هر یک از این علائم را داشتید، باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید شامل موارد زیر است:
- ادرار خونین
- تب بالاتر از 38 درجه
- مشکل در دید یا صحبت کردن
- اسهال بیش از سه روز ادامه دارد.
- علائم کم آبی شدید که ممکن است شامل خشکی دهان، دفع ناچیز یا قطعی ادرار باشد.
افراد مستعد ابتلا به مسمومیتهای غذایی
عوامل مختلفی بر میزان مقاومت بدن شما در برابر عفونتها موثرند و میتوانند باعث کاهش قدرت دفاعی بدن شوند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- مادران باردار
- کودکان زیر ۵ سال و سالمندان بالای ۶۵ سال بیشتر مستعد ابتلا هستند)
- افراد دارای بیماریهای مزمن (مانند سرطان، بیماریهای نقص ایمنی و خودایمنی)
- افراد مصرف کننده برخی داروها مانند (کورتیکواستروئیدها و داروهای سرکوب کننده ایمنی)
3 روش درمان مسمومیت غذایی
بیشتر مسمومیتهای غذایی در خانه درمان میشود و در اغلب اوقات بیماری در عرض ۳ تا ۵ روز از بین خواهد رفت. در ادامه این مقاله راههای درمان خانگی و دارویی را برای شما بیان میکنیم.
1) درمان دارویی مسمومیت غذایی
- دارو برای درمان مسمومیت غذایی: برای درمان بعضی از عفونتها لازم است آنتی بیوتیک مصرف کنید. برای تشخیص نوع عفونت، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید تا داروی مناسب را برای درمان شما تجویز کند. بیشتر مواقع آنتی بیوتیکها ضروری نیستند و خیلی کمکی به درمان نمیکنند. بعضی مواقع ممکن است باعث تشدید علائم شود. پزشکان معمولا داروهای ضد اسهال را تجویز نمیکنند زیرا ممکن است طول درمان را افزایش دهد. بنابراین بهتر است قبل از مصرف هر نوع دارو با پزشک متخصص مشورت کنید.
داروهای بدون نسخه مانند ایمودیوم (Imodium) و پپتو بیسمول (Pepto-Bismol) میتوانند به کنترل اسهال و سرکوب حالت تهوع کمک کنند. با این وجود قبل از استفاده از این داروها باید با پزشک خود مشورت کنید، زیرا بدن برای خلاص شدن از سم از استفراغ و اسهال استفاده میکند. همچنین، استفاده از این داروها میتواند شدت بیماری را کاسته و زمان مراجعه شما به فرد متخصص را به تاخیر بیندازد.
- جایگزینی مایعات ازدسترفته: مایعات و الکترولیتها یعنی مواد معدنی مانند سدیم، پتاسیم و کلسیم که تعادل مایعات را در بدن شما حفظ میکنند، به دلیل اسهال مزمن از دست میروند و باید جبران شوند. برخی از کودکان و بزرگسالان با اسهال و استفراغ مزمن شاید نیاز به بستری شدن داشته باشند تا از طریق سرم (تزریق داخل وریدی)، نمک و مایعات دریافت کنند و کمآبی بدنشان، درمان یا از بروز آن جلوگیری شود.
2) رژیم غذایی هنگام مسمومیت های غذایی
هنگام مسمومیت غذایی بهتر است چه چیزی بخوریم؟ یا نخوریم! بهتر است به تدریج از خوردن غذاهای جامد خودداری کنید تا زمانی که استفراغ و اسهال تمام نشده باشد و در عوض با خوردن غذاهایی با هضم ساده و کم چرب، مجدداً به رژیم غذایی عادی خود بازگردید.
مواد غذایی مفید برای زمان مسمومیت | مواد غذایی مضر برای زمان مسمومیت |
|
|
3) درمان خانگی مسمومیت غذایی (7 روش درمان سریع)
- به معده خود استراحت دهید. برای چند ساعت خوراکی نخورید.
- سیگار نکشید. نیکوتین شرایط را بدتر میکند. در حقیقت نیکوتین همیشه همه چیز را بدتر میکند.
- استراحت کنید. بیماری و کمآبی میتواند شما را خسته و ضعیف کند. بنابراین سعی کنید 2 تا 3 روز به مقدار کافی استراحت کنید تا بهتر شوید.
- تا زمان بهبودی، برخی از مواد غذایی خاص را مصرف نکنید. از جمله محصولات لبنی، کافئین، الکل و غذاهای چرب و پرادویه، پرنمک و حاوی سبزیجات و گیاهان متنوع.
- به تدریج شروع به غذاخوردن کنید. آهستهآهسته شروع به مصرف غذاهای ساده، کمچرب و زود هضم مثل غذاهای جدول بالا و در صورت بازگشت حالت تهوع، دست از غذا خوردن بکشید.
- استفاده از پروبیوتیکها. پزشک احتمالاً مصرف پروبیوتیک را تجویز میکند. به این نکته دقت کنید که پروبیوتیکها انواع مختلفی دارند، پس حتماً قبل از مصرف پروبیوتیک، با پزشکان مشورت کنید.
- تکهای یخ را بمکید یا جرعهجرعه آب بنوشید. (هرگز یخ را نجوید، این کار مینای دندانها را نابود میکند.) همچنین میتوانید آب گازدار ساده، عصاره گوشت ساده یا نوشیدنی بدون کافئین مصرف کنید. در صورت علائم کمآبی شدید یا اسهال میتوانید از محلولهای الکترولیت خوراکی آبرسان (ORS) استفاده کنید. هر وقت که دفع ادرارتان عادی و رنگ ادرارتان شفاف شد و تیره نبود، نشانه آن است که آب کافی دریافت میکنید.
علت و خطرات مسمومیت غذایی در سالمندان
افزایش سن در سالمندان میتواند منجر به تغییراتی شود که استفاده از اقلام غیر دارویی مانند محصولات بهداشت شخصی و تمیز کننده را علاوه بر داروهای مصرفی سالمندان، پرخطر نماید. این تغییرات شامل کاهش تدریجی قدرت حواس مانند بینایی، شنوایی، حس طعم و مزه و بویایی و کاهش حافظه کوتاه مدت و دیگر تغییرات ادراکی میباشد. معمولاً مسمومیت در سالمندان عبارت است از، مصرف دوز تکراری، مصرف غیر عمدی داروی اشتباه به دلیل ضعف در بینایی، مصرف داروی مربوط به دیگر اعضای خانواده و خوردن آنچه که خوراکی نمیباشد. در نهایت افزایش سن در افراد باعث ایجاد تغییرات فیزیولوژیکی میشود که توانایی سالمند را در متابولیزه نمودن و حذف دارو کم میکند. از این میان میتوان به کاهش مایعات کل بدن و حجم بافت عضلانی، افزایش بافت چربی، کاهش عملکرد کبد و کلیه، کاهش آلبومین سرم در بدن سالمندان اشاره کرد.
سالمندان خصوصاً وقتی که چند دارو را همزمان مصرف مینمایند بیشتر در معرض خطرات ناشی از عوارض جانبی داروها و تداخلات دارویی هستند و امکان دارد نتایج بدی از بروز عارضه جانبی یا مسمومیت ناشی از کاهش ظرفیت و کاهش قدرت بازسازی بدن شوند.
پیشگیری از مسمومیت غذایی در سالمندان
آماده کردن و پخت ایمن غذا و اجتناب از مصرف غذاهای ناسالم بهترین راه پیشگیری از مسمومیت غذایی در سالمندان است.بعضی غذاها به خاطر روش تهیه و پخت خاص به احتمال بیشتر فرد را دچار مسمومیت غذایی میکنند. برای مثال در این رابطه میتوان از موارد زیر نام برد:
همیشه قبل از پختن و خوردن غذا دستهای خود را بشویید. مطمئن شوید که غذای شما به نحو مناسب تهیه شده است. غذاهای سرد و یخ زده را به نحو مناسب نگهداری کنید. گوشت و تخم مرغ را به طور کامل بپزید. هر چیزی که با مواد غذایی خام تماس دارد باید قبل از استفاده برای پخت غذای دیگر تمیز و پاک شود. همیشه میوهها و سبزیجات را قبل از مصرف به خوبی بشویید. اطلاعات خود درباره مواد غذایی و بیماریهای متنوع ناشی از آنها را افزایش دهید. اگر اطلاع دارید مواد غذایی خریداری شده آلودگی دارند، از مصرف آنها جلوگیری کنید.
علائم، علت و درمان سریع مسمومیت غذایی کودکان
مسمومیت در کودکان به دلیل سهل انگاری والدین و یا دلائل دیگری اتفاق میافتد. مسمومیت در کودکان فقط از نوع گوارشی نیست. ممکن است مسمومیت کودکان به دلیل مصرف غذاهای آلوده، داروها و حتی استنشاق برخی مواد غذایی باشد. اما عمدهترین مسمویتها از نوع گوارشی مییاشد. مسمومیتی که از طریق میکروبهایی مثل استافیلوکوک طلایی میباشد که ممکن است در مدرسه یا مهدکودک در یک جشن یا مهمانی یا مراسم تولد، همگی کودکان به دلیل مصرف کیکهای خامهدار دچار علایم مسمومیت شوند.
علائم مسمومیت در کودکان معمولا از نیم ساعت تا سه ساعت بعد از خوردن غذای آلوده ایجاد میشود و شامل استفراغ، تب و گاهی اسهال و دل درد میباشد. گاهی هم امکان دارد این مسمومیت از طریق بعضی میکروبهایی به وجودآید که از مواد غذایی حاوی گوشتهای کاملا پخته نشده یا همبرگر ایجاد شود که در این صورت نیز علائمی نظیر دل درد، استفراغ، تب و حتی اسهال ایجاد میکند.
استفاده از برخی کنسروها که ظاهر مناسبی نیز ندارند، میتواند سبب تولید بیماری بوتولیسم در کودکان شود که این سم باعث ایجاد اختلالات بینایی ، حرکتی و فلج میشود و میتواند سبب ایجاد یبوست در کودکان شود.
علائم مسمومیت در کودکان
- تب
- استفراغ
- بیاشتهایی
- چنگ زدن شکم
- ضعف عضلانی و لرز
- مدفوع مکرر و آبکی، ممکن است در آن خون، چرک، یا مخاط نیز ببینید.
در زمان مسمومیت غذایی چه باید کرد؟
- عامل ایجاد مسمومیت در کودک را بیابید.
- مدفوع کودک مسموم را از نظر وجود خون یا مخاط در آن بررسی نمائید.
- در صورت وجود اسهال و استفراغ در کودک ، نیاز است درجه حرارت بدن او را اندازه بگیرید.
- از دادن هرگونه غذایی به کودک خودداری کنید و در عوض مایعات بدن کودک را با دادن نوشیدنیها به مقدار کم ولی بطور پیاپی و اضافه کردن مقدار خیلی کم نمک و یک قاشق مرباخوری قند به آن، حفظ کنید.
10 روش پیشگیری از مسمومیت در کودکان
- داروها را جلوی دید کودکان استفاده نکنید.
- مواد شوینده را دور از نگاه کودکان قرار دهید.
- داروهای قدیمی و تاریخ گذشته را دور بریزید.
- به کودک یاد بدهید که گیاهان را داخل دهانش نگذارد.
- کیف لوازم بهداشتی و آرایشی را دور از دسترس کودکان قرار دهید.
- کودک را تشویق کنید که به رنگ نقاشی و سایر مواد خطرناک دست نزند.
- هنگامی که در حال کار با مادهای خطرناک هستید، پشت به کودک ننشینید.
- برای کودک توضیح دهید که داروها و ویتامینها خوراکی و شکلات نیستند.
- موادی که باعث ایجاد مسمومیت در کودک میشوند را از دسترس کودک دور نگه دارید.
- مراقبت از کودک را جدی بگیرید و او را دقیق تحت نظر داشته باشید. بدن کودکان ضعیف و کوچک است و مسمومیت غذایی در آنها نیز به سرعت اتفاق میافتد.
خلاصه مطلب درمان سریع مسمومیت های غذایی
مسمومیت غذایی با وجود اینکه جزو بیماریهای پرخطر نیست اما باید به موقع تشخیص و درمان کنید. درست است که در شرایط عادی میتوان با درمانهای خانگی بهبود پیدا کرد ولی در هر صورت اطلاع داشتن از چرایی و روند درمان این بیماری حتماً به شما کمک میکند تا اگر روزی به آن مبتلا شدید، با کمترین عوارض بتوانید درمان شوید و دوباره به روند عادی زندگیتان برگردید.