مركز خدمات بالینی ، مراقبتی و آموزشی در منزل پارسیان مهرپرور تحت نظارت مستقیم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي

  • info@mehrparvar.com
  • 021-44442410
تغذیه سالمندان | مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور

تغذیه سالمندان : مشکلات تغذیه ای سالمندان و مواد غذایی مناسب سالمندان (+ برنامه غذایی سالمند)

جمعیت سالخوردگان در جهان رو به افزایش است و این گروه توجه خاص می طلبند. مراقبت از سالمندان و استفاده از الگوی مناسب تغذیه سالمندان امری اجتناب ناپذیر است. دوران سالمندی مرحله از عمر است که باید از آن بهترین استفاده ها را کرد. پیشگیری و درمان به کمک تغذیه سالمندان در مقایسه با روش های درمان بیماری ها اولویت بیشتری دارد. تغذیه سالمندان از مشکلات این دوران می باشد. عدم استفاده از مواد غذایی مناسب در این دوران سبب بروز بیماری در سالمندان می شود. مقاله زیر برای کاربران مرکز خدمات پرستاری مهرپرور و پرستار سالمند تهیه شده تا با اصول تغذیه سالمندان آشنا شوند.

مشکلات مؤثر بر وضع تغذیه سالمندان

تغذیه سالمندان و عادات غذایی مطلوب و صحیح در پیشگیری از این بیماری‌ها مؤثر است، در نتیجه اگر اصول تغذیه سالمندان رعایت شود کمتر در معرض خطر ابتلا به انواع بیماری‌ها قرار می‌گیرند و این خود منجر به بهبود کیفیت زندگی آنان خواهد شد. برخی از مشکلاتی که بر تغذیه سالمندان تاثیر می گذارد به شرح زیر  است.

1- مشکلات سالمندان در خوردن غذا

تغییرات اعصاب ماهیچه ها و کاهش ترشح بزاق منجر به بروز مشکلات بلع در سالمندان می شود. این مشکل باعث ترس از خفگی و امتناع از خوردن غذا می شود. دهیدراسیون بدن  و مصرف برخی داروها باعث خستگی دهان می شود. سالمندان باید در حالت نشسته غذا بخورند. خوردن غذا در وضعیت خوابیده ، خطر ورود غذا به دستگاه تنفس و التهاب ریه را افزایش می دهد. پرستار سالمند در موقع دادن غذا به سالمند توجه و دقت کافی و لازم را جهت مراقبت از سالمند  داشته باشد..

2- اختلالات گوارشی

اختلالات گوارشی شامل حالت تهوع، ترش کردن و یبوست با بالا رفتن سن افزایش می یابد. پرستار سالمند باید هرگونه تغییر در وضعیت تغذیه سالمند را با خانواده ایشان در میان بگذارد.

نشانه های اختلالات گوارشی به شرح زیر است :

  •  کاهش ترشحات صفرا
  • عادات غذایی نامناسب
  • وضعیت نامناسب اجابت مزاج
  • نگرانی های ذهنی 
  • عوارض داروهای مصرف شده

3- مشکلات روده ای

یبوست مشکل رایج بسیاری از سالمندان است . علت یبوست دریافت ناکافی مایعات است. مایعات در بدن موجب تولید مدفوع زیاد و نرم و تعداد دفعات اجابت مزاج می شود.

4- بیماری ها و مشکلات تغذیه سالمندان

بیماری های مختلف بر روی وضعیت تغذیه سالمندان تأثیر می گذارد. فرد بیمار به دلیل پیشرفت بیماری و مصرف دارو به مواد مغذی بیشتری نیاز دارد. سالمندان باید از نظر سلامت عمومی،میزان فعالیت بدنی و وجود بیماری های مزمن به منظور دریافت تغذیه مناسب غذایی مناسب ارزیابی شوند.

برنامه غذایی سالمندان | مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور

نیازهای تغذیه سالمندان

1- انژری

با افزایش سن به علت تغییرات متابولیسم ، کاهش فعالیت بدنی و کاهش بافت ماهیچه ای نیاز به انرژی کم می شود. سالمندان خانم ۱۴۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلو کالری و سالمندان آقا حدود ۱۶۰۰تا ۲۴۰۰ کیلوکالری انرژی نیاز دارند. سالمندان دارای فعالیت محدود به ۱۱۰۰ تا ۱۳۰۰  ( زنان ) و ۱۳۰۰ تا ۱۶۰۰ ( مردان ) می باشد. ورزش سبب بهبود و توان فرد برای فعالیت بدنی و حفظ توانایی او برای فعالیت های روزانه می شود. کاهش انرژی دریافتی نسبت به سنین میانسالی برای پیشگیری از افزایش وزن لازم است. اگر مصرف انرژی به مقدار زیادی کم شود منجر به ضعف و محدودیت انجام فعالیت های بدنی می شود. تعادل انرژی دریافتی و مصرفی سالمندان اهمیت زیادی دارد. ثابت نگه داشتن وزن اهمیت زیادی دارد. به هنگام ابتلا به بیماری شرایط جسمی بیمار باید در نظر گرفته شود.

2- مصرف پروتئین در سالمندان

متابولیسم پروتئین در طول حیات فرد همواره در بدن ادامه دارد. هر چند با افزایش سن رشد بدن متوقف می شود. به دلیل مرگ سلول های پوست و مخاط دستگاه گوارش پروتئین لازم است. توصیه می شود ۱۲ تا ۲۰ درصد از انرژی دریافتی روزانه از پروتئین ها تأمین شود. در صورت کمبود پروتئین در بدن سالمندان سیستم دفاعی بدن دچار مشکل می شود.  نیاز به پروتئین در هنگام ابتلا به بیماری و عفونت، اعمال جراحی و شکستگی های استخوانی بیشتر می باشد. محل ذخیره پروتئین عضلات می باشند به دلیل تحلیل عضلات بدن در سالمندی نیاز بدن به پروتئین بیشتر می شود. انواع گوشت، لبنیات، تخم مرغ و حبوبات از منابع خوب پروتئین هستند. مصرف ماهی به میزان ۲ تا ۳ بار در هفته سبب تأمین پروتئین با کیفیت خوب می شود.

3 – چربی ها

کاهش چربی و انرژی دریافتی در دوران سالمندی سبب کاهش دریافت اسید چرب ضروری اسیدلینولئیک شود. تأکید بر محدودیت مصرف مواد غذایی سرخ شده است. مصرف یک قاشق سوپخوری روغنهای گیاهی به منظور تأمین اسید لینولئیک و ویتامین ای “ای” ضروری است. بهتر است ۲۵ تا ۳۰ درصد انرژی کل مورد نیاز از طریق چربی ها تأمین شود.

4-تأمین ویتامینها

با افزایش سن میزان نیاز افراد به ویتامین ها کاهش نمی یابد. کمبود هر نوع ویتامین با بهبود رژیم غذایی برطرف می شود. سالمندان به دلیل کاهش درآمدشان به کمبود ویتامین ها دچار می شوند. منبع دریافت ویتامین “آ” منابع حیوانی ، سبزی های سبز تیره و زرد تیره است. میوه هایی که غنی از کاروتن و پرو ویتامین “دی” در بدن سالمندان است کاهش می باید. دریافت ویتامین “دی” و از سوی دیگر میزان سنتز ویتامین “دی” در پوست کمتر می گردد. سالمندانی که در غذاهای آنها منابع غذایی غنی از ویتامین “دی” وجود ندارد مصرف کمکهای این ویتامین به میزان روزانه ۵ میکروگرم توصیه می شود.

5- ویتامین های محلول در آب

تیامین، ریبوفلاوین و نیاسین ویتامین هایی هستند که در متابولیسم انرژی دخالت دارند. میزان نیاز به آنها بستگی به میزان دریافت انرژی دارد. در سالمندان دریافت انرژی محدود است پس نیاز به این ویتامین ها هم کم می شود. کمبود ریبوفلاوین در افرادی که مواد لبنی کمتر مصرف می کنند دیده می شود.

غذاهای مفید برای سالمندان | مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور

6-ویتامین “سی”

متابولیسم اسید اسکوربیک در زنان و مردان سالمند متفاوت است. سالمندان باید روزانه حدود ۶۰ میلی گرم ویتامین “سی” مصرف کنند. بهترین منابع غذایی این ویتامین انواع مرکبات، سبزیها، گوجه فرنگی، هندوانه، فلفل دلمه ای و … می باشد. پختن سبزی ها به مدت طولانی و یا در معرض هوا و نور قرار گرفتن سبزی های خرد شده باعث از بین رفتن ویتامین “سی” موجود در آنها می شود.

7 – ویتامین ” دی “

در افراد سالمند بیشتر کمبود ویتامین d مشاهده می شود. مواد غذایی غنی از ویتامین D مانند زرده تخم مرغ ، جگر و روغن کبد ماهی است. مهمترین راه تأمین این ویتامین استفاده از نور مستقیم آفتاب می باشد نه از پشت شیشه ! قرار گرفتن در معرض نور آفتاب در نواحی دست ها، بازوها و صورت به مدت ۵ تا ۱۵ دقیقه در روز حداقل ۲ تا ۳ بار در هفته سبب تولید کافی ویتامین D در پوست می شود.

8- ویتامین  “بی۱۲”  و  “بی۶”

از مشکلات شایع تغذیه سالمندان کمبود ویتامین “بی۶” است. مصرف کمتر گوشت قرمز، مرغ و ماهی به دلیل مشکلات جویدن و یا فقر مالی و درآمد است. معمولاً سالمندان کمبود مصرف محصولات گوشتی را با افزایش مصرف شیر و پنیر نیز جبران نمی کنند. در بعضی از سالمندان جذب ویتامین  “بی۱۲” مختل می شود. وجود فاکتور داخلی در شیره معده برای جذب این ویتامین ضروری است.

کمبود فاکتور های داخلی زیر سبب کمبود این ویتامین می شود:

  • گاستروکتومی
  • فقدان اسید کلریدریک معده
  • التهاب مزمن معده

9- مواد معدنی

در سالمندان تغییرات دستگاه گوارش سبب جذب آهن کمتر می شود. مصرف برخی آنتی اسید ها موجب افزایش “پی اچ” معده می شوند. برخی از داروها مانند کلسترامین منجر به کاهش میزان جذب آهن در بدن می گردد. به دلیل یائسگی در زنان سالمند مردان و زنان سالمند به یک میزان آهن احتیاج دارند. با افزایش سن میزان جذب کلسیم کم می شود که ناشی از کمبود ویتامین “دی” و یا مشکلات گوارشی است.

تغذیه در دوران سالمندی | مرکز خدمات پرستاری پارسیان مهرپرور

در زنان به دنبال یائسگی و قطع ترشح استروژن، حساسیت استخوان ها به “پی اچ” زیاد شده و آزادسازی کلسیم از استخوان ها تسریع می شود که در نتیجه باعث کاهش ترشح هورمون پاراتیروئید که خود باعث پایین آمدن جذب روده ای کلسیم و کاهش باز جذب آن در کلیه ها می شود. بنابراین اتلاف کلسیم در بدن افزایش یافته و به موازات آن میزان جذب آن نیز کاهش می یابد. چنانچه این روند ادامه یابد چگالی و استحکام استخوان ها کمتر شده و زمینه برای شکستگی های مکرر فراهم می شود. برای حفظ سلامت استخوان ها مصرف روزانه۸۰۰ میلی گرم کلسیم برای مردان و زنان توصیه می شود.

مواد غذایی غیر مجاز در تغذیه سالمندان

  • سس مایونز
  •  غذاهای چرب و سرخ شده
  • مصرف تخم مرغ بیش از سه عدد در هفته
  • سبزی های نفاخ مثل کلم، گل کلم و تربچه

نمونه ای از برنامه غذایی روزانه سالمند

تغذیه سالمندان برای حفظ سلامت آن ها ضروری است. گنجاندن مواد غذایی مفید در برنامه غذایی سالمندان لازم است.

  • رژیم غذایی سالمندان باید حاوی ویتامین ها و املاح و به ویژه کلسیم باشد.
  • مصرف کافی مایعات ، مواد پرفیبر ( نان کامل گندم ،گلابی رسیده ، آلو و زردآلو ) برای کنترل یبوست
  • مصرف غذاهای نرم مثل انواع پوره، گوشت های نرم، سوپ ها، آش ها و آب میوه برای مشکلات جویدن سالمندان
  • کنترل مصرف نمک و سدیم برای سالمندان مبتلا به فشارخون
  • توجه به مسئله تداخل دارویی
  • توجه به نحوه سرو غذا برای سالمندان ؛ غذا به صورت رنگی و جذاب و در جمع سرو شود.
  • توجه به تعداد وعده های غذایی (حداقل روزی ۵ وعده) و مقدار غذا در هر وعده کم باشد.
  • کاهش مصرف چای و قهوه غلیظ  پس از ساعت ۶ بعدازظهر محدود شود.
  • در صورت کم خوابی، خوردن یک لیوان شیر قبل از خواب توصیه می شود.
  • در تغذیه سالمندان به قد، وزن، محدودیت های رژیم، تمایلات فردی توجه شود.
  • از مصرف الکل و کشیدن سیگار باید اجتناب کرد.
  • مصرف تخم مرغ به ۳ عدد در هفته محدود شود.
  • پرهیز از مصرف ادویه، غذاهای چرب و سرخ شده، سس مایونز، سبزی های نفاخ مثل کلم و گل کلم