کم خونی زنان باردار از مشکلات رایج دوران بارداری است که برای حفظ سلامتی مادر و جنین، باید به آن توجه کرد. بدن خانم های باردار به میزان آهن بیشتری نیاز دارد. آهن به منظور تولید هموگلوبین خون ضروری میباشد و دوران بارداری زمانی است که مقدار خون بدن شخص باردار تا ۵۰% حد طبیعی بیشتر میشود. بدن شما مقداری آهن اضافی نیز برای مصارف جفت و جنین نیاز دارد. اکثر خانم های باردار با مشکل کم خونی مواجه میباشند و بارداری را بدون ذخیره کافی آهن شروع میکنند و در نهایت در ماههای پایانی بارداری با مشکل کمبود آهن شدید مواجه میشوند و این مسئله با زایمان و تولد نوزاد ادامه پیدا خواهد کرد. در این مقاله از سایت مرکز پارسیان مهرپرور به بررسی کم خونی بارداری و درمان سریع کم خونی در بارداری میپردازیم.
عناوینی که در این مقاله به آنها میپردازیم :
- 9 دلیل ایجاد کم خونی زنان باردار
- چگونه کم خونی را در دوران بارداری تشخیص دهیم ؟
- علائم کم خونی در دوران بارداری
- درمان کم خونی زنان باردار
- بررسی انواع دوزهای آهن
- خطر مسمومیت دارویی کودکان با قرص آهن
- عوارض مصرف قرص آهن در زنان باردار
- عوارض کم خونی در دوران بارداری بر جنین و مادر
- پیشگیری از کم خونی در دوران بارداری
- خلاصه مطلب
9 دلیل ایجاد کم خونی زنان باردار
بدن شما هنگام بارداری دچار تغییرات قابل توجهی میشود. مقدار خون در بدن زنان در دوران بارداری حدود۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش مییابد که در نتیجه تامین آهن و ویتامینهای مورد نیاز بدن برای ساخت هموگلوبین نیز افزایش پیدا میکنند. دلایل زیادی باعث ایجاد کم خونی زنان باردار میشوند که به طور مفصل در ادامه به آنها میپردازیم :
- 2 یا چندقلو بودن جنین ها
- بارداریهای بدون فاصله و پشت سرهم
- حالت تهوع و استفراغ در دوران بارداری
- خونریزیهای احتمالی در دوران بارداری مادر
- داشتن اختلالات ارثی و ژنتیکی کم خونی مانند سلولهای خونی داسی شکل
- کم خونی ناشی از بیماریهای کلیوی و آرتریت روماتوئید در خانم های باردار
- تغذیه نادرست مادر قبل و در حین بارداری زمانی که بدن مادر دچار کمبود فولات شود، منجر به نوع خاصی از کمخونی خواهد شد.
- کم خونی ناشی از تالاسمیها که در این گونه افراد میزان هموگلوبین به طور ژنتیکی کمتر از حالت طبیعی میباشد، که اینگونه افراد بایستی پیش از بارداری مورد مشاوره ژنتیک قرار گیرند.
- نوع دیگر کمخونی که ندرتاً اتفاق میافتد و در اثر کمبود ویتامین B12 اتفاق میافتد و بیشتر در مادرانی که سابقه رژیم های غذایی طولانی مدت گیاهخواری دارند دیده میشود و در کسانی که بیماری ژنتیکی خاصی دارند که رودههای آنها مواد مغذی را جذب نمیکند.
چگونه کم خونی را در دوران بارداری تشخیص دهیم ؟
با پیشرفت بارداری، احتمال ایجاد کم خونی افزایش مییابد. بنابراین در اواخر سه ماهه دوم یا اوایل سه ماهه سوم باید آزمایش ها تکرار شود. معمولاً پزشکان در معاینات اولیه دوران بارداری برای شخص باردار با کمک 2 نوع آزمایش کم خونی را بررسی و تشخیص میدهند که به شرح زیر میباشند :
- آزمایش میزان هموگلوبین: در این تست وزن هموگلوبین خون را اندازهگیری میکند.
- آزمایش (هماتوکریت): در این آزمایش درصد میزان گلبول های قرمز در پلاسما سنجیده میشود.
علائم کم خونی زنان باردار
کم خونی فقر آهن در دوران بارداری میتواند باعث احساس ضعف و خستگی شود. این علائم بسیار عمومی هستند و نمیتوان با قطعیت درباره آنها نظر داد اما در عین حال مهم است که عوامل ریسک ابتلا، علائم و اقداماتی را که می توانید برای جلوگیری از کم خونی در بارداری انجام دهید، بشناسید. کم خونی ممکن است علامت و نشانه خاصی نداشته باشد و مخصوصاً در موارد خفیف علائم کم خونی عبارتاند از :
- خستگی
- در برخی موارد تب
- سرگیجه در خانم های باردار
- اختلال در تمرکز حواس خانم های باردار
- تپش قلب و تنگی نفس در خانم های باردار
- رنگ پریدگی مخصوصاً در ناحیه ناخن، پلک و لب
- تمایل شدید برای خوردن مواد غیر خوراکی مثل یخ، کاغذ، خاک، گچ
نکته : البته هر یک از علائم کم خونی که در بالا ذکر شد میتواند جز علائم بارداری محسوب شود و ربطی به کم خونی نداشته باشد. بهترین زمان برای مصرف قرص آهن شب قبل از خواب است.
درمان سریع کم خونی در بارداری
چنانچه در آزمایشات اولیه بارداری کم خونی مشخص شود معمولاً پزشکان روزانه مکمل محتوا ۶۰ تا ۱۲۰ میلیگرم آهن و در برخی موارد حتی دوز بیشتری تجویز میکنند. برای جذب بهتر آن در روده بایستی با شکم خالی خورده شود و پس از آن به مقدار لازم آب یا آب پرتقال نوشیده شود. ویتامین C جذب آهن را تشدید میکند. از خوردن قرص آهن به همراه شیر و دوغ خودداری گردد.
بررسی انواع دوزهای آهن
دوز ۶۰ تا ۱۲۰ میلیگرم آهن مربوط به عنصر آهن یا آهن خالص میباشد و بعضی مکملها بجای آهن یا علاوه بر آن میزان “سولفات آهن” موجود را مینویسند (یکی از املاح آهن). مکملی که محتوا ۳۲۴ میلیگرم سولفات آهن باشد حدود ۶۰ میلیگرم آهن در اختیار بدن شخص باردار قرار میدهد. بعضی دیگر محتوا گلوکونات آهن هستند که مصرف ۳۰۰ میلیگرم آن باعث جذب ۳۴ میلیگرم آهن میشود.
خطر مسمومیت دارویی کودکان با قرص آهن
نکته بسیار مهم آن است که به خاطر داشته باشید قرصهای محتوا هر نوع آهن را از دسترس کودکان دور نگه دارید. تعداد کودکانی که همه ساله در اثر مصرف بیش از حد قرصهای آهن میمیرند بیش از تعداد کودکانی است که در اثر مسمومیت با سایر داروها میمیرند. در حقیقت تنها یک قرص بالغین کافی است که یک کودک را دچار مسمومیت دارویی سازد.
عوارض مصرف قرص آهن در زنان باردار
مصرف زیاد قرص آهن ممکن است باعث بروز اختلالات گوارشی در شخص باردار شود. مانند :
- تهوع: برای جلوگیری تهوع بعد از خوردن قرص آهن میتوانید آن را پیش از خواب مصرف کنید.
- اسهال: اسهال از عارضه های گوارشی مصرف زیاد قرص آهن در دوران بارداری، اسهال میباشد که باعث از دست رفتن آب بدن میشود. برای جلوگیری از عوارض بعدی این عارضه آب زیاد بنوشید.
- یبوست: در بیشتر موارد مصرف بیش از حد آهن موجب بروز یبوست میشود و این عامل باعث تشدید یبوست دوران بارداری نیز میشود. برای رفع یبوست، آب زیاد بنوشید، سبزیجات زیاد مصرف کنید و آب آلو بنوشید زیرا خود آلو منبع غنی آهن است.
توجه : برای جلوگیری از عوارض قرص آهن در دوران بارداری میتوانید از دوزهای پایین شروع کرده و کم کم میزان آن را افزایش دهید و همچنین اگر مدفوع زن باردار پس از خوردن قرص آهن سیاه شد جای نگرانی نیست و این تغییر کاملاً طبیعی است.
عوارض کم خونی در بارداری بر روی جنین و مادر
در ادامه به بررسی عوارض کم خونی در دوران بارداری بر جنین و مادر به صورت جداگانه میپردازیم :
عوارض کم خونی در دوران بارداری بر جنین
جنین نیاز آهن خود را از بدن مادر برطرف مینماید. او سهم خود را قبل از زن باردار برداشت میکند. کم خونی در سه ماهه اول و دوم بارداری احتمال وقوع زایمان زودرس یا تولد نوزاد با وزن کم را بیشتر خواهد کرد. فقر آهن شدید باعث پایین آمدن ذخیره آهن بدن نوزاد به هنگام تولد خواهد شد و او را در دوران کودکی در معرض خطر کم خونی قرار خواهد داد.
عوارض کم خونی در دوران بارداری بر مادر
کم خونی و فقر آهن در دوران بارداری باعث آسیب رساندن به سلامت شخص باردار میگردد. انرژی شخص کم شده و قدرت مبارزه با عفونتها و باکتریها در بدن شخص کم خون کمتر خواهد شد.
پیشگیری از کم خونی زنان باردار
برای کم خونی در بارداری چه بخوریم؟ با رعایت چند مورد زیر میتوانید از کم خونی در دوران بارداری پیشگیری کنید :
- داشتن تغذیه مناسب در دوران بارداری
- مصرف مرتب مکملهای دوران بارداری
- خودداری از مصرف بیش از حد قهوه و چای در دوران بارداری
- مصرف نکردن مواد حاوی کلسیم به هنگام مصرف مکملهای آهن. بهتر است شیر در فاصله بین دو وعده غذا مصرف گردد.
- مادران باردار باید از مصرف جگر در دوران بارداری به شدت خودداری کنند زیرا حاوی ویتامین A میباشد که منجر به ناهنجاریهای مادرزادی خواهد شد.
چه میوه هایی برای کم خونی در بارداری مفید است؟
مصرف میوههایی مثل موز، خرما، زردآلو، انجیر و سبزیجاتی مثل کلم بروکلی، چغندر و سیب زمینی برای کم خونی در بارداری مفید است. در وعدهی صبحانه، مصرف جودوسر، غلات و نان سبوس به افزایش ایمنی بدن زن باردار و سطح آهن خون کمک میکند. با داشتن یک رژیم سالم و سرشار از آهن، میتوان به درمان سریع کم خونی در بارداری پرداخت.
- مصرف آب میوههای سرشار از ویتامین c برای جذب بهتر آهن مواد غذایی و مکملها مانند آب لیمو، آب گوجهفرنگی، توت فرنگی، گریپ فروت، کیوی و…
- مصرف سبزیجات و میوههای مناسب در دوران بارداری مانند : لوبیا، کشمش، خرما، آلو، انجیر، زردآلو، سیبزمینی (با پوست)، کلم بروکلی، چغندر، سبزیجات دارای برگهای سبز، نانهای سبوسدار، شیرۀ قند سیاه، و غلات غنیشده با آهن.
خلاصه مطلب کم خونی زنان در بارداری
بدن خانم های باردار به میزان آهن بیشتری نیاز دارد. اکثر خانم های باردار با مشکل کم خونی مواجه میباشند و بارداری را بدون ذخیره کافی آهن شروع میکنند و در نهایت در ماههای پایانی بارداری با مشکل کمبود آهن شدید مواجه میشوند. معمولاً پزشکان در معاینات اولیه دوران بارداری برای شخص باردار با کمک 2 نوع آزمایش کم خونی را بررسی و تشخیص میدهند. چنانچه در آزمایشات اولیه بارداری کم خونی مشخص شود معمولاً پزشکان برای درمان کم خونی زنان باردار روزانه مکمل محتوا ۶۰ تا ۱۲۰ میلیگرم آهن و در برخی موارد حتی دوز بیشتری تجویز میکنند. با داشتن تغذیه مناسب و مصرف مرتب مکملها میتوانید از این عارضه در دوران بارداری پیشگیری کنید.