تهوع و استفراغ در سالمندان، حس آزار دهنده ای است که البته در هر سنی هم رخ میدهد و همه ما حداقل یکبار آن را تجربه کرده ایم. سالمندان گروهی ارزشمند از جامعه هستند که نیاز به مراقبت و توجه ویژه دارند. از آنجا که علل تهوع و استفراغ میتواند متنوع باشد، مهم است که اطلاعات کافی در این زمینه داشته باشیم تا بتوانیم به بهترین نحو مراقبت از سالمندان عزیزمان کنیم. در این مقاله، به 6 علت اصلی تهوع در سالمندان پرداخته و سپس 9 روش درمان خانگی تهوع را به اشتراک میگذاریم. همچنین، به عنوان جزئی از مطالب اصلی، به سوالات متداولی که ممکن است در ذهن شما باشند پاسخ میدهیم.
در ادامه این مقاله موضوع حالت تهوع و استفراغ در سالمندان را در عناوین زیر بررسی میکنیم :
- 6 علت استفراغ و حالت تهوع در سالمندان
- ویروس عامل حالت تهوع و استفراغ
- راهکار تشخیصی تهوع و استفراغ
- درمان تهوع و استفراغ در سالمندان
- 9 درمان خانگی و طبیعی حالت تهوع در سالمندان
تهوع و استفراغ در سالمندان
حالت تهوع، حس آزاردهندهای است که در معدهتان دارید و احساس میکنید که میخواهید بالا بیاورید. این بیماری امکان دارد توسط یک ویروس، مشکل یا بیماریهای گوارشی، بارداری یا حتی یک بوی ناخوشایند ایجاد شود. برخی افراد علاوه بر حالت تهوع دچار استفراغ نیز میشوند. ادامه این حس میتواند به قدری زجر آور باشد که برای خلاصی از آن به هر روشی روی آورید.
6 علت استفراغ و حالت تهوع در سالمندان
تهوع و استفراغ حاد، در صورت فقدان درد حاد شکم، سردرد قابل توجه یا شروع اخیر داروهای خاص، معمولا نتیجهای از عفونت های خود محدود شونده گوارشی است. تهوع و استفراغ یکی از عوارض جانبی پرتو درمانی، شیمی درمانی و بیهوشی در جراحی است. دیگر علل بالقوه حالت تهوع در افراد مسن عبارتند از:
علت اول: داروها
تعداد زیادی از سالمندان داروها را برای مدتهای طولانی مصرف میکنند. این داروها ممکن است عوارض جانبی نظیر تهوع و استفراغ ایجاد کنند. اگر سالمند عزیز شما داروهایی مصرف میکند و احساس تهوع میکند، بهتر است با پزشک معالج خود مشورت کند.
علت دوم: بیماریهای دستگاه گوارش
بیماریهایی نظیر زخم معده، گلوکوما، یا عفونتهای معده میتوانند به تهوع و استفراغ در سالمندان منجر شوند. پرهیز از مواد تحریککننده و مشورت با پزشک معالج در این موارد میتواند کمک کننده باشد.
علت سوم: تغذیه نامناسب
تغذیه نامناسب یکی دیگر از عوامل تهوع در سالمندان است. اگر سالمندان به اندازه کافی غذا نخورند یا مواد غذایی نامناسب مصرف کنند، ممکن است تهوع ایجاد شود. توجه به تغذیه مناسب و مشاوره با تغذیهشناس میتواند به افتکاردرمانی کمک کند.
علت چهارم: عوامل روانی
عوامل روانی نظیر استرس یا اضطراب ممکن است علت تهوع در سالمندان باشند. ارتقاء وضعیت روانی و استفاده از تکنیکهای مدیریت استرس میتواند در این موارد مفید باشد.
علت پنجم: عفونتها
عفونتهای مختلف ممکن است باعث تهوع و استفراغ در سالمندان شوند. از اهمیت بهداشت شخصی و پیگیری درمان مرعوبهها آگاه باشید.
علت ششم: تنظیم نامناسب بدن
تنظیم نامناسب بدن میتواند علت تهوع و استفراغ در سالمندان باشد. به حفظ وزن مناسب و فعالیتهای بدنی منظم توجه کنید.
آزمون های آزمایشگاهی پایه تهوع و استفراغ
نشانه های هشدار دهنده نظیر دهیدراسیون، اسیدوز ناشی از یک اختلال متابولیک زمینهای یا شکم حاد، ارزیابیهای بیشتری را ایجاب میکنند. بر اساس تشخیص احتمالی آزمونهای آزمایشگاهی پایه که میتواند شامل آزمایش کامل ادرار، آزمایش ادرار از نظر بارداری، شمارش کامل سلولهای خون، مجموعه جامع آزمایشهای متابولیک، سطوح آمیلاز و لیپاز، سطح هورمون محرک تیروئید و آزمایش مدفوع با کشت باشد.
مطالعات تصویربرداری شامل موارد زیر هستند :
- رادیوگرافی
- سونوگرافی
- توموگرافی کامپیوتری (CT)
مشکلات جمجمه ای
اگر شک به یک فرآیند حاد داخل جمجمهای وجود داشته باشد، لازم است CT از سر انجام شود. تهوع و استفراغ مزمن به علائمی اطلاق میشود که حداقل یک ماه طول کشیده باشد. بیماران با علائم خطر بدخیمیهای معده یا علائم هشدار دهنده باید با ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی ارزیابی شوند. اگر شک به پارزی معده وجود داشته باشد، بررسی تخلیه معده توصیه میشود. هنگام ارزیابی بیماران دچار تهوع و استفراغ مزمن، علاوه بر علل عملکردی، توجه به علل روان پزشکی نیز حائز اهمیت زیادی است.
تهوع و استفراغ یک علامت شایع مراجعین در مراقبتهای اولیه است. راهکارهای تشخیصی و درمانی بر اساس طول مدت علائم، متفاوت هستند. این مقاله با موارد نمونه به بررسی تهوع و استفراغ حاد و مزمن میپردازد.
تهوع و استفراغ حاد (معرفی مورد)
یک زن ۴۹ ساله با دیابت قندی نوع دو، به دلیل سابقهای از استفراغ متناوب و تهوع حاد از سه روز قبل مراجعه کرده است. بیمار هنگام خوردن غذاهای جامد به سرعت دچار تهوع میشود. وی تب و لرز، درد شکم، اسهال، هماتوشزی، ملنا یا یبوست ندارد. داروهای ضد اسید بدون نسخه موثر نبودهاند. اندازهگیریهای انجام شده قند خون در منزل کمتر از ۱۸۰ میلیگرم بر دسیلیتر بوده است.
بررسی ظاهر در افراد سالمند
طول مدت تهوع و استفراغ در سالمندان و سایر افراد، علائم همراه آن و عوامل تشدید کننده و تخفیفدهنده میتواند به تعیین علت احتمالی کمک کند. پزشکان باید در مورد مواجهه با سموم؛ غذای مشکوک؛ تماسهای پوستی؛ و شیمی درمانی، جراحی یا پرتو درمانی اخیر سوال کنند. فقدان درد شکمی قابل توجه، سردرد و دیگر علائم و نشانههای هشدار دهنده میتواند تشخیصهای افتراقی را محدودتر کند.
بررسی علائم حیاتی
بررسی علائم حیاتی و وضعیت هیدراسیون بیمار میتواند به تعیین شدت بیماری و مناسب بودن یا نبودن درمان سرپایی کمک کند. معاینه فیزیکی باید به بررسی فرآیندهای حاد داخل جمجمهای یا داخل شکمی و دیگر علل بپردازد. اگر شک به درد عضلانی – اسکلتی وجود داشته باشد افزایش درد شکم با سفت کردن جدار شکم (نشانه کارنت) میتواند مطرحکننده منشا جداره شکمی درد باشد. فقدان درد شدید شکم و هماتوشزی احتمال بدخیمی گوارشی (ارزش اخباری منفی ۹۹%) و زخمهای گوارشی (ارزش اخباری منفی ۹۷%) را رد میکند. بالعکس، درد شکمی که با استفراغ تسکین مییابد مطرحکننده انسداد روده است (ویژگی ۹۴%).
ویروس عامل حالت تهوع و استفراغ
تقریبا هر سال ۱۷۹ میلیون مورد گاستروانتریت حاد در ایالات متحده رخ میدهد که حدودا ۶۰۰۰۰۰ مورد بستری را نیز در پی دارد. اگرچه این بیماری معمولا طی ۵-۳ روز بهبود مییابد، باعث از دست رفتن ساعات کاری قابل توجهی میشود و سالانه رقم تخمینی ۱ میلیارد دلار هزینههای مستقیم و غیرمستقیم را در پی دارد.
- نوروویروس شایعترین علت در بزرگسالان است.
- گاستروانتریت ویروسی خود محدود شونده شایع ترین علت است.
راهبرد تشخیصی
اغلب مشکلات را میتوان به کمک یافتههای شرح حال و معاینه فیزیکی تشخیص داد. ممکن است در بیماران دچار نشانههای دهیدراسیون قابل توجه (مثلا کاهش برونده ادراری، کاهش قوام پوست، خشکی غشاهای مخاطی)، نشانه های اسیدوز ناشی از کتواسیدوز دیابتی یا اختلال زمینهای دیگر (مثلا افزایش قابل توجه سرعت تنفس، تنفس با بوی میوه، تغییر وضعیت ذهنی)، اتساع یا درد شدید شکم، هماتوشزی، یرقان، ملنا، سردرد شدید، علائم عفونت مجاری ادراری، درد شکمی که با استفراغ بهبود یابد، هماتمز یا استفراغ مواد مدفوعی، انجام آزمونهای تشخیصی ضروری باشد.
معرفی کیس با تهوع و استفراغ مزمن
بیماری که قبلاً شرح داده شده ۲ ماه بعد با تهوع و استفراغ گهگاهی که شدت آن به مراتب کمتر از مراجعه اول است، باز میگردد. علائم فعلی وی ۲ روز طول کشیده است و ۶ نوبت استفراغ کرده است. وی تب، لرز یا سردرد ندارد ولی ناخوشی گهگاهی در ناحیه اپیگاستر(سر دل) را همراه با تهوع و استفراغ ذکر میکند. علائم وی با داروهای آنتی اسید رفع نمیشود و او ملنا یا خون در مدفوع نداشته است. وی ذکر میکند هنگام غذا خوردن به سرعت دچار احساس سیری میشود و غالباً احساس نفخ شکم دارد. وی با هیچ فرد بیمار یا ماده سمی مواجهه نداشته است، الکل نمینوشد و هیدراسیون (میزان آب دریافتی) وی مطلوب به نظر میآید.
پیشزمینه تهوع و استفراغ در سالمندان
تهوع و استفراغ مزمن در سالمندان بیمار، طبق تعریف شامل علائمی است که حداقل یک ماه طول کشیده باشد. شرح حال و معاینه فیزیکی میتواند به تشخیص محتملترین علت کمک کند. یادداشت روزانه غذاها و تهوع به دنبال مصرف آنها میتواند به تعیین الگوهای علائم و عوامل شروعکننده تهوع و استفراغ کمک کند. اقدامات تشخیصی شامل تصویربرداری و ارزیابی آزمایشگاهی ممکن است با توجه به یافته های شرح حال و معاینه فیزیکی ضرورت داشته باشند. ممکن است با توجه به سیر بیماری و نتایج اقدامات تشخیصی، زوفاگوگاسترودیودنوسکوپی برای سالمند مبتلا لازم باشد.
راهکار تشخیصی تهوع و استفراغ
گاستروپارزی مرتبط با دیابت ، بیماری رفلاکس معده به مری، گاستریت و زخم معده از علل شایع تهوع و استفراغ مزمن هستند. اقدامات پاراکلینیکی اولیه باید بر اساس یافتههای حاصل از شرح حال و معاینه فیزیکی انجام شوند. زوفاگوگاسترودیودنوسکوپی در بیماران با علائم خطر یا نشانههای هشدار دهنده (مثل سالمندان بالای ۵۵ سال، کاهش وزن غیر عمدی، دیسفاژی پیشرونده، استفراغ پایدار، شواهد خونریزی گوارشی، سابقه خانوادگی از سرطان گوارشی) به منظور بررسی احتمال وجود تومور دستگاه گوارشی توصیه میشود.
در این بیمار، ماهیت مزمن علائم و سیر نوسانی در علائم نشان دهنده این است که محتمل ترین علت گاستروپارزی مرتبط با دیابت است. این بیمار و نیز دیگر بیماران مشکوک به گاستروپارزی، لازم است بررسی تخلیه معده انجام شود. در بیماران با تهوع و استفراغ مزمن یا مراجعی که دچار درد شکمی بدون علت فیزیولوژیک قابل تعریف هستند، پزشکان باید اختلالات روانی از قبیل: افسردگی ماژور ، اسکیزوفرنی، اختلالات سوماتیزاسیون یا سوماتوفرم، هیپوکندریا، اختلالات ساختگی، اختلال درد و اختلال اضطرابی منتشر را به علل احتمالی علائم بیمار در نظر داشته باشند.
درمان تهوع و استفراغ در سالمندان
در بیماری که قبلاً شرح داده شد، باید بر تعیین شدت بیماری در سالمندان ، روی یافتههای شرح حال و معاینه فیزیکی تمرکز داشت. درمان سالمندی که استفراغ دارد باید حمایتی و شامل محدود سازی غذاهای احتمالی محرک استفراغ و تجویز داروهای ضد استفراغ همراه با راهبرد مایع درمانی مناسب باشد.
1 – دارو برای درمان تهوع در سالمندان
سالمندان بیمار دچار دهیدراسیون ( از دست دادن آب بدن ) خفیف تا متوسط میتوانند از مایع درمانی خوراکی (یعنی تلفیقی از الکترولیتها، قند و آب) که بصورت پودر و قرص های جوشان موجود میباشد یا نوشابههای ورزشی بهرهمند شوند. داروهای ضد استفراغی که بطور متداول برای درمان استفراغ سالمندان تجویز میشوند شامل :
- پرومتازین
- متوکلوپرامید
- پروکلرپرازین
- اندانسترون
داروهای فوق حتما بایستی با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شوند.
2- درمان حالت تهوع و استفراغ در سالمندان با رعایت نکات تغذیه ای
بررسی تخلیه معده میتواند تأخیر تخلیه مواد جامد و مایع را که ممکن است تا ۵۵% بیماران دیابتی دچار آن باشند، کشف کند. افزایش کنترل قند در این بیماران میتواند باعث بهبود علائم شود. به علاوه یک رژیم کمچربی و دارای باقیمانده که شامل وعده های کم حجم و با تعداد زیاد است می تواند علائم گاستروپارزی را کاهش دهد. در صورت امکان داروهایی که باعث تأخیر در تخلیه معده می شوند (مثل اپیوئیدها، مسدود کنندههای کانال کلسیم، آنتی کولینرژیک ها) باید قطع شوند.
مصرف الکل، حشیش و نیکوتین نیز تخلیه معده را به تأخیر میاندازند. تأخیر تخلیه معده را میتوان با متوکلوپرامید که تا ۶۰% باعث بهبود علائم میشود درمان کرد. با این حال، تسکین علائم را باید در قبال خطر علائم شبه پارکینسون یا دیسکینزی تأخیری همراه با مصرف متوکلوپرامید تعدیل کرد. بیماران دچار گاستروپارزی و کاهش وزن قابل توجه، دهیدراسیون مکرر، یا اختلالات الکترولیتها باید برای درمانهای آندوسکوپیک احتمالی و تجویز مکملها به یک متخصص گوارش ارجاع داده شوند.
9 درمان خانگی و طبیعی حالت تهوع در سالمندان
عموماً داروهای ضد تهوع برای رفع این مشکل استفاده میشوند که اولویت هستند ، اما در کنار آن میتوان از درمان های خانگی هم کمک گرفت که عوارض کمتری دارند. در جدول زیر ماده برای رفع حالت تهوع معرفی شده است.
سوالات متداول
- آیا تهوع و استفراغ در سالمندان رایج است؟ بله، تهوع و استفراغ میتوانند در سالمندان رایج باشند به دلیل مشکلات گوارشی و دیگر عوامل
- چگونه میتوان تغذیه مناسب را تضمین کرد؟ تنظیم وعدههای غذایی با مقدار کمتر و خوردن آهسته و تمرکز بر مواد غذایی سالم میتواند به تغذیه مناسب کمک کند.
- آیا تهوع و استفراغ معمولاً نیاز به درمان دارند؟ تهوع و استفراغ معمولاً نیاز به درمان دارند، اما این درمان باید توسط پزشک تعیین شود و به عوامل موجب آن بستگی دارد.
- چه داروهایی میتوانند تهوع در سالمندان افزایش دهند؟ داروهایی مانند داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) و داروهای ضد افسردگی ممکن است تهوع را افزایش دهند.
- آیا تغییرات در روند زندگی میتوانند به تهوع و استفراغ منجر شوند؟ بله، تغییرات در روند زندگی مانند از دست دادن عزیزان یا مسائل مالی ممکن است به تهوع و استفراغ موجب شوند.
خلاصه حالت تهوع و استفراغ در سالمندان
احساس حالت تهوع در اغلب اوقات، موقتی میباشد و عارضهای جدی ایجاد نمیکند. درمانهای خانگی و داروهای بدون نسخه میتواند مفید واقع شود. برخی مواقع حالت تهوع به استفراغ منجر میشود. در بیشتر موارد حالت تهوع فرد بعد از استفراغ کردن، کاهش مییابد. به این نکته توجه داشته باشید که تهوع باعث ایجاد کم آبی در سالمندان میشود که باید برای درمان آن فوراً اقدام کرد. بسیاری از داروهای نسخهای نیز میتوانند باعث ایجاد حالت تهوع شوند. اگر سالمند پس از مصرف یک داروی خاص دچار تهوع میشود، با پزشک سالمند مشورت کنید صحبت کنید تا در صورت امکان، دارویتان را عوض کند.
سایت پارسیان مهرپرور از مجموعه سایت های خدمات پرستاری است و تلاش دارد شما را تا حد ممکن از مشکلاتی که باعث بروز بیماری میشود دور سازد. اما در صورت حادث شدن و نیاز داشتن شما به پرستار تیم پرستاری در منزل ما آماده خدمات رسانی در محل زندگی شما است.