بیماری های تیروئید از بیماریهای شایع است که نگرانیهایزیادی در مورد آن وجود دارد. هرگونه اختلال در کارکرد غده تیروئید، تغییر در میزان نرمال ترشح غدد تیروئیدی و تغییر اندازه و شکل غده تیروئید منجر به بیماری خاصی در بدن میشود. در این نگارش از سایت مرکز خدمات پرستاری مهرپرور، به معرفی کامل غده تیروئید ، نقش آن در بدن و بیماریهایی که این غده مهم را درگیر میکند میپردازیم.
غده تیروئید چیست؟
تیروئید غده ای کوچک و پروانه ای شکل است. محل قرارگیری تیروئید در بدن پایه گردن شما است . غده تیروئید بخشی از شبکه پیچیده غدد ، به نام سیستم غدد درون ریز است.
نقش غده تیروئید در بدن چیست؟
دستگاه غدد درون ریز مسئول هماهنگی بسیاری از فعالیت های بدن هستند. غده تیروئید هورمونهای تیروکسین و تری یدو تیرونین را میسازد. این هورمونها تاثیرات وسیعی در بدن دارند. هرگونه اختلال در ساخت و ترشح هورمونهای تیروئید تغییرات زیادی را در بدن ایجاد میکند. این هورمونها از تیروئيد به داخل جریان خون ترشح میشوند و در بدن گردش پیدا میکنند. هدف آنها تنظیم سوختوساز بدن ما است.
هورمونهای غده تیروئید
این غده دو هورمون اصلی را تولید و منتشر میسازد:
- تیروئید T3 (تیری یودوتیرونین)
- T4 (تیروکسین)
تحت عملکرد نرمال تیروئید، به طور معمول حدود 80٪ T4 و حدود 20٪ T3 تولید میشود، هر چند T3 قوی تر از هورمون T4 است.
غده تیروئید به میزان کمتر، کلسی تونین تولید می کند که به کنترل سطح کلسیم خون کمک میکند.
علائم بیماری های تیروئید و درمان آن ها
همانطورکه گفتیم تیروئید نقش مهمی در تنظیم فرآیندهای متابولیکی در سراسر بدن دارد. اختلالات تیروئیدی شرایطی است که غده تیروئید را تحت تاثیر قرار می دهند. از آنجا که غده تیروئید کنترل غده هیپوفیز و هیپوتالاموس را برعهده دارد، اختلالات این بافت ها می توانند بر عملکرد تیروئید تاثیر بگذارند و بیماری های تیروئیدی ایجاد شود. بیماریها و اختلالات تیروئید ، میتواند در هر سنی و ناشی از انواع علتها مانند آسیب، بیماری و یا سوء تغذیه (کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی) باشد.در ادامه به معرفی بیماری های تیروئید شایع ، نشانه های آن و درمان آنها می پردازیم.
1 – بیماری های تیروئید : کمکاری تیروئید
کمکاری تیروئید یا هیپوتیروئیدی (Hypothyroidism) یک بیماری نسبتا شایع در بین بیماریهای تیروئید است. در این حالتغده تیروئید کم تحرک است و نمی تواند به اندازه کافی هورمون تولید کند. کم کاری تیروئید اغلب در اثر بیماری هاشیموتو ، عمل جراحی برای برداشتن غده تیروئید یا آسیب در اثر اشعه درمانی ایجاد می شود.کمکاری تیروئید با کاهش تولید هورمونهای ترشح شده از تیروئید به وجود میآید.
علائم تیروئید کم کار یا کم کاری تیروئید
- افزایش حساسیت به سرما
- ضربان قلب آهسته
- مشکلات حافظه
- پوست خشک
- افزایش وزن
- افسردگی
- خستگی
- یبوست
- ضعف
- کما
درمان کم کاری تیروئید
درمان اصلی کم کاری تیروئید مصرف قرص های هورمون تیروئید است. دریافت درست دوز مهم است ، زیرا مصرف بیش از حد هورمون تیروئید می تواند باعث ایجاد علائم پرکاری تیروئید شود.
2- بیماری های تیروئید : پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید یا هایپرتیروئیدیسم (Hyperthyroidism) زمانی رخ میدهد که غده تیروئید بیش از حد نرمال هورمون ترشح میکند. بیماری گریوز ، از شایعترین علل پرکاری غده تیروئید است. در موارد خفیف تر پرکاری تیروئید، ممکن است علائم ظاهری وجود نداشته باشد.
علائم پرکاری تیروئید یا تیروئید پرکار
- لرزش
- اضطراب
- خستگی
- افزایش تعریق
- مشکلات تمرکز
- عدم تحمل گرما
- ضربان قلب سریع
- کاهش وزن بی دلیل
- افزایش حرکات روده
- بیرون زدگی چشم ها
درمان پرکاری تیروئید
داروهای دیگر را می توان برای کمک به مدیریت علائم پرکاری تیروئید داد و باعث اتفاقاتی نظیر افزایش ضربان قلب می شود.اگر پرکاری تیروئید با داروها کنترل نشود، تخریب رادیو اکتیو ممکن است انجام شود.تخریب، شامل دادن مقدار ید با رادیواکتیویته است که به طور انتخابی بافت تیروئید را نابود می کند.
3 – بیماری های تیروئید : سرطان تیروئید
سرطان تیروئید (Thyroid Cancer) همانند سرطانهای دیگر به علت رشد بیرویه سلولها ایجاد می شود. در این اختلال سلولها داخل غده تیروئید رشد کرده و به سرعت تقسیم میشوند. در سرطان تیروئید ، تومورهایی سرطانی در بافت این غده ایجاد میشوند. اغلب موارد سرطان تیروئید دارای رشد خوب و میزان زنده ماندن بالا است، به ویژه زمانی که در مراحل اولیه خود تشخیص داده شده باشد.
علائم سرطان غده تیروئید
- درد گردن
- گرفتگی صدا
- بزرگ شدن غدد
درمان سرطان تیروئید
جراحی، زمانی که امکان سرطان تیروئید وجود دارد, ضروری است.اگر غده تیروئید به طور کامل حذف شود, فرد باید هورمون تیروئید مصنوعی برای زندگی اش بگیرد. جراحی تیروئید نیز می تواند در بیماری های گریو (تیروئیدکتومی زیرجلدی) مورد استفاده قرار گیرد و قبل از درمان RAI و داروهای ضد سرطان، درمان انتخاب شود.امروزه زیاد استفاده نمی شود.
4- بیماری های تیروئید : هاشیموتو
تیروئیدیت هاشیموتو (Hashimoto) یا تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن ، نوعی التهاب مزمن غده تیروئید است. این بیماری در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما بیشتر در زنان میانسال است. این بیماری بر اثر یک بیماری خودایمنی به وجود میآید. زمانی که سیستم ایمنی بدن به اشتباه حمله کند و به آرامی غده تیروئید و توانایی آن در تولید هورمون را از بین ببرد.
علائم هاشیموتو
- یبوست
- خستگی
- افسردگی
- پوست خشک
- عدم تحمل سرما
- افزایش وزن خفیف
- تیروئید بزرگ یا گواتر
- موهای خشک و نازک
- رنگ پریده ، پف صورت
- قاعدگی سنگین و نامنظم
درمان هاشیموتو
هیچ روش درمانی در مورد بیماری هاشیموتو وجود ندارد. از داروهای جایگزین هورمون اغلب برای بالا بردن سطح هورمون تیروئید یا کاهش سطح TSH استفاده می شود. همچنین می تواند به تسکین علائم بیماری کمک کند. جراحی ممکن است برای برداشتن بخشی یا تمام غده تیروئید در موارد نادر و پیشرفته از هاشیموتو لازم باشد. این بیماری معمولاً در مراحل اولیه تشخیص داده می شود و سالها پایدار است زیرا به آرامی پیشرفت می کند.
5 – بیماری های تیروئید : گواتر
گواتر (goitre) بزرگی غیر سرطانی و غیر طبیعی غده تیروئید است. گواتر معمولاً دردی به همراه ندارد، اما زمانی که غده تیروئید خیلی بزرگ شود، باعث سرفه شده و مشکلاتی را در بلع و تنفس برای بیمار ایجاد کند.شایع ترین علت گواتر در سراسر جهان کمبود ید در رژیم غذایی است. گواتر بعد از 40 سالگی و در خانم ها ، که احتمال ابتلا به اختلالات تیروئید است ، بیشتر دیده می شود.
علایم بیماری گواتر
- گرفتگی صدا
- مشکل در تنفس یا بلع
- سرفه یا خس خس سینه
- تورم یا سفتی در گردن شما
درمان بیماری گواتر
هیچ درمانی برای جلوگیری از حمله سیستم ایمنی به غده تیروئید و تولید بیش از حد هورمون ها وجود ندارد. با این حال ، علائم بیماری گریوز از چند طریق قابل کنترل است ، اغلب با ترکیبی از درمان ها:
- ید رادیواکتیو برای از بین بردن تمام یا بخشی از تیروئید شما
- مسدود کننده های بتا برای کنترل سریع ضربان قلب ، اضطراب و تعریق
- داروهای ضد تیروئید برای جلوگیری از تولید تیروئید در مقادیر بیش از حد هورمون
- در صورت عدم درمان ، بیماری گریوز می تواند منجر به مشکلات قلبی و استخوان های شکننده شود .
- اگر نتوانید داروهای آنتی تیروئید یا ید رادیواکتیو را تحمل کنید ، جراحی برای از بین بردن غده تیروئید است.
- درمان موفقیت آمیز پرکاری تیروئید معمولاً منجر به کم کاری تیروئید می شود. شما باید از این نقطه به بعد داروهای جایگزین هورمون مصرف کنید.
6- بیماری های تیروئید : گریوز
گریوز (Graves) یک اختلال خود ایمنی است. در این بیماری سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غده تیروئید حمله می کند. این می تواند باعث تولید بیش از حد غده هورمون مسئول تنظیم سوخت و ساز شود. به همین دلیل این بیماری ، شایع ترین علت پرکاری تیروئید است. این بیماری در خانم های 20 تا 30 سال بسیار بیشتر است. عوامل ایجاد این بیماری : استرس ، بارداری و سیگار کشیدن است.
علایم بیماری گریوز
- بیخوابی
- اضطراب
- خستگی
- تعریق زیاد
- لرزش دست
- تحریک پذیری
- اسهال یا حرکات مکرر روده
- چشمهای بیرون زده و مشکلات بینایی
- ضربان قلب افزایش یافته یا نامنظم است
درمان بیماری گریوز
یک معاینه ساده فیزیکی می تواند یک تیروئید بزرگ، چشم های حدقه زده و علائم افزایش متابولیسم از جمله نبض سریع و فشار خون بالا را نشان دهد. پزشک همچنین آزمایشات خون را برای بررسی میزان بالای T4 و سطح پایین TSH انجام می دهد ، که هر دو نشانه بیماری گریوز هستند. همچنین ممکن است یک تست جذب ید رادیواکتیو برای اندازه گیری سرعت ید تیروئید از طریق تیروئید انجام شود. جذب زیاد ید با بیماری گریوز سازگار است.
اختلالات تیروئیدی در سالمندان
در دوران سالمندی، سیستم هورمونی سالمندان دچار تغییراتی خواهد شد و در پی آن ترشح هورمون ها کم می شود. از جمله نشانه های کم کاری تیروئید در سالمندان می توان به خستگی، ضعف، خشکی پوست، ریختن مو، یبوست، خواب آلودگی، ضعف حافظه، افسردگی، بیاشتهایی و کاهش زمان توجه میباشد. سیستم هورمونی با پیری تغییر میکند و ترشح هورمونها کم میشود.
تیروئید پیر میشود!
پیری بر تمام اعضای بدن تاثیر می گذارد. غده تیروئید هم به دوران پیری و سالمندی میرسد و ازاین روند مستثنا نیست. تغییراتی که در غده تیروئید اتفاق می افتد شامل تغییرات آناتومیکی (بیشتر به صورت افزایش بافت فیبروز) و نیز تغییرات عملکردی (به دلیل کاهش تجمع ترییدوتیرونین) است،ولی بسیاری از سالمندان با وجود افزایش سن، عملکرد تیروئیدی طبیعی خواهند داشت.
هرچند که اختلالات تیروییدی در سنین بالا وسالمندی بسیار شایع است، تشخیص این مشکلات اغلب بحثبرانگیز است. از آنجا که علایم و نشانههای بیماری غیراختصاصیاند، ناشی از بیماریهای دیگری که هم زمان فرد را گرفتار کردهاند تلقی میشوند و گاه نیز علایم را به روند طبیعی پیری نسبت میدهند، اما زیر نظر گرفتن دقیق علایم بیمار و پاسخدهی سالمند به درمانهای دارویی اولیه، پزشک را در تشخیص علایم و نشانههای کمکاری تیروئید هدایت میکند.
خلاصه مطلب بیماری های تیروئید
در برخورد با بیماریهای تیروئید، آنچه بیش از همه اهمیت دارد؛ این است که اگر علائم و زنگ خطرهای اختلالات تیروئید در بدنتان به صدا در آمده است، شما نباید دست روی دست بگذارید تا این نشانهها خود به خود بهبود یابند. اگر نشانه های بالا در مورد اختلالات تیروئیدی را در مشاهده کردید با مراجعه به یک پزشک متخصص غدد و با اتجام آزمایش های مربوطه ، درمان را آغاز کنید.