آیا ورم مغزی کشنده است؟
ورم مغز در سالمندان بیماری بسیار خطرناکی است که باعث تجمع مایع در مغز میشود. عدم تشخیص و درمان به موقع میتواند کشنده باشد. در این مقاله از مرکز پارسیان مهرپرور به بررسی علائم، تشخیص، علت و درمان این بیماری میپردازیم. ورم مغز اغلب موارد با عفونتهای ویروسی ایجاد میشود. در مواردی نیز میتواند توسط باکتری ایجاد شود. ورم یا ادم، پاسخ بدن به بسیاری از انواع آسیبها میباشد. معمولا بدن به سرعت ورم میکند و درمان آن هم بوسیله استراحت کردن، گذاشتن یخ، مصرف دارو و خارج کردن مایعات اضافی از بدن انجام میشود. مغز نیز مانند سایر اندامهای بدن در اثر ضربه شدید ممکن است آسیب ببیند و حتی گاهی در برخی بیماریها و سایرعلل دچار ورم میشود، ولی ورم مغزی میتواند به سرعت باعث مشکلات خطرناک و حتی مرگ فرد شود.
ّّعناوینی که در این مقاله به بررسی آنها میپردازیم:
- ورم مغزی چیست؟ّ
- انواع ورم مغزی در سالمندان
- علل ورم مغزی در سالمندان
- علائم ورم مغزی در سالمندان
- پیشگیری از بروز ورم مغز در سالمندان
- 6 درمان ورم مغز در سالمندان
ورم مغزی چیست؟
این عارضه میتواند در بخش خاصی از مغز و یا در تمامی مغز رخ دهد که این مسئله بستگی به علت آن دارد. ورم بیش از حد مغزی باعث افزایش فشار داخل کاسه سر (جمجمه) میشود که به آن فشار داخل جمجمه ای یا ورم مغزی میگویند. این افزایش فشار از جریان خون به سمت مغز جلوگیری میکند. لذا مغز دچار کمبود اکسیژن میشود، در حالیکه اکسیژن برای عملکرد مغز لازم است. همچنین ورم از خروج مایعات دیگر از مغز جلوگیری میکند که این مسئله ورم را بدتر میکند. در نتیجه آسیب یا مرگ سلولهای مغزی اتفاق میافتد.
انواع ورم مغزی در سالمندان
به دلیل آنکه مغز عضو اصلی و مهم کنترل کننده بدن است، لذا باید همیشه کار کند و عملکرد آن حیاتی است. جمجمه استخوانی و ضخیم، از این عضو حیاتی در برابر آسیبها محافظت میکند و فضای کمی را برای ورم کردن مغز دارد. دو نوع ورم مغزی وجود دارد اولیه و ثانویه که در ادامه به بررسی آنها میپردازیم:
- ورم مغزی اولیه: یک ویروس به طور مستقیم مغز و نخاع را آلوده میکند.
- آنسفالیت ثانویه: زمانی است که یک عفونت درجای دیگر شروع میشود و در مغز حرکت میکند. اکثرکودکان خردسال، افراد بالای ۶۵ سال و یا کسانی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، به این بیماری مبتلا میشوند. اگر چه این بیماری کمیاب است، ولی در موارد بسیار جدی و شدید میتواند منجر به مرگ شود.
6 مورد از علل ورم مغزی در سالمندان
ضربه، بیماریهای عفونی، تومورها و حتی ارتفاع زیاد باعث ورم مغز در سالمندان میشود. در اینجا علل شایع ورم مغزی در سالمندان را بیان میکنیم:
1) آسیب مغز در اثر تروما
در این حالت یک حادثه ناگهانی باعث آسیب مغز میشود. مهم ترین حوادثی که باعث آسیب مغز در فرد سالمند میشوند عبارتند از:
- افتادن
- زمین خوردن
- برخورد سر به جایی
- ورم مغز بر اثر تصادف
- برخورد چیزی باشتاب به سر
- ضربه به سر و آسیب سر در حین دعوا
نکته : فرد سالمند به دلیل نداشتن تعادل در راه رفتن ممکن است بیشتر مورد آسیب باشد.
2) سکته مغزی ایسکمیک
این نوع سکته مغزی در اثر لخته شدن خون و یا مسدود شدن رگ خونی در مغز یا نزدیکی آن رخ میدهد. در نتیجه مغز نمیتواند خون و اکسیژن را که برای عملکرد آن لازم هستند دریافت کند. لذا سلولهای مغزی میمیرند و مغز دچار ورم میشود.
3) خونریزی مغزی و سکته مغزی هموراژیک
هنگامی که خون از رگ خونی به بیرون نشت کند، خونریزی رخ میدهد. سکته مغزی هموراژیک مهم ترین نوع خونریزی مغزی است. زمانی که رگ خونی موجود در مغز پاره شود، خونریزی و سکته مغزی رخ میدهد و در اثر خونریزی، فشار داخل مغز افزایش مییابد. به خصوص در سالمندان فشار خون بالا بیشترین علت سکته مغزی هموراژیک است.
نکته: برخورد ضربه به سر، مصرف برخی داروها و نقایص مادرزادی نیز باعث خونریزی مغزی میشوند.
4) بیماریهای عفونی
بیماریهایی که در اثر یک میکروب مثل باکتری و یا ویروس ایجاد میشوند نیز میتوانند باعث ورم مغز در سالمندان شوند. نمونههایی از این بیماریها عبارتند از:
- مننژیت مغزی در سالمندان : عفونت و التهاب پرده پوشاننده مغز را مننژیت میگویند. باکتری، ویروس، سایر ارگانیسمها و برخی داروها باعث مننژیت میشوند.
- توکسوپلاسموز: این بیماری توسط یک انگل ایجاد میشود. توکسوپلاسموز اغلب در جنین، نوزادان و افرادی که سیستم ایمنی بدنشان آسیب دیده است، دیده میشود.
- انسفالیت: عفونت و التهاب مغز را انسفالیت میگویند. انسفالیت اغلب توسط گروهی از ویروسها ایجاد میشود و معمولا با نیش زدن حشرات به دیگران منتقل میشود.
- آمپیم مغزی: این بیماری زمانی در سالمندان رخ میدهد که قسمتی از مغز دچار آبسه یا تجمع چرک شود و معمولا بعد از یک بیماری عفونی مثل مننژیت یا سینوزیت رخ میدهد. این بیماری عفونی به سرعت پخش میشود و باعث ورم مغزی و احتباس مایعات در آن میشود.
5) تومورها
تومورهای مغزی از طریق راههای مختلفی باعث ورم مغز در سالمندان میشوند. وقتی یک تومور رشد میکند، به سایر قسمتهای مغز فشار وارد مینماید. وجود تومور در برخی قسمتهای مغز، مانع خروج مایع مغزی نخاعی از مغز میشود. رشد رگهای خونی جدید در تومور و نزدیک آن نیز باعث ورم مغزی میشود.
6) مناطق مرتفع
ارتفاع بیش از ۱۵۰۰ متری باعث ورم مغزی میشود. هر چند که محققان علت دقیق آن را نمیدانند. این نوع ورم مغزی معمولا در اثر بیماری ارتفاع زدگی حاد یا ادم مغزی در ارتفاعات رخ میدهد، یعنی در اثر بیماری ارتفاع رخ میدهد.
علائم ورم مغزی در سالمندان
علائم ادم مغزی بسته به علت آن بسیار متفاوت است و میتواند وضعیت بسیار دردناکی باشد. سن بیمار، اندازه مغز و محل ادم نیز میتواند بر شدت علائم تأثیر بگذارد. طبق تجربه پزشکان، ادم مغزی نتیجه یک بیماری زمینهای است. بههمیندلیل، بیماران اغلب در اثر یک آسیب مغزی تروماتیک یا سکته مغزی، با این عارضه و طیف وسیعی از علائم عصبی مواجه میشوند. علائم ورم مغز در سالمندان مختلف هستند و بستگی به شدت و علت آن دارند. این علائم معمولا به طور ناگهانی شروع میشوند. این علائم عبارتند از:
- تشنج
- سردرد
- سرگیجه
- تنفس نامنظم
- کاهش حافظه
- تهوع یا استفراغ
- درد و خشکی گردن
- به سختی حرف زدن
- بی حسی و بهت زدگی
- عدم توانایی در راه رفتن
- کاهش هوشیاری (بیهوشی)
- کاهش بینایی یا تغییرات آن
پیشگیری از بروز ورم مغز در سالمندان
معمولا نحوه پیشگیری از ادم مغزی شامل انجام اقداماتی برای محافظت از سر و مغز است. برخی از بهترین راهکارها در این زمینه عبارتند از:
- استفاده از کمربند ایمنی هنگام مسافرت با وسیله نقلیه
- استفاده از از کلاه ایمنی در حین ورزش یا فعالیتهای بدنی
- ترک سیگار برای کاهش خطر اکسیداتیو و التهابی بروز سکته مغزی
- حرکت آرام رو به بالا هنگام کوهنوری برای جلوگیری از بروز ادم مغزی
- کنترل فشار خون و کلسترول برای جلوگیری از بروز بیماری قلبی و سکته
البته تغییر سبک زندگی و توجه به نکات زیر نیز باعث پیشگیری از ورم مغز در سالمندان میشود:
- اجتناب از سیگار کشیدن
- حفط یک رنج وزنی سالم
- کاهش مصرف الکل و نوشیدنیهای حاوی الکل
- داشتن یک رژیم غذایی سالم، افزایش مصرف میوه و سبزیجات و کاهش مصرف شکر و نمک
6 درمان ورم مغز در سالمندان
تورم مغز یک وضعیت تهدیدکننده زندگی میباشد و باید فورا درمان گردد. انتخاب نوع درمان معمولا با هدف بازگرداندن جریان خون و اکسیژن به مغز و در عین حال کاهش تورم انجام میشوند. البته توجه به علت زمینهای برای جلوگیری از هرگونه آسیب بیشتر نیز مورد اطمینان است. معمولا درمان با توجه به شدت و نوع ورم مغزی انتخاب میشود که در ادامه به انواع آن میپردازیم:
1) درمان با دارو
با توجه به شدت بیماری و علت اصلی آن، پزشک ممکن است، دارویی را برای کمک به کاهش تورم و جلوگیری از لخته شدن خون تجویز کند. همچنین دادن مایعات و دارو به صورت تزریق داخل وریدی، میتواند از افت بیشازحد فشار خون جلوگیری نماید.با این حال، تجویز بیشازحد مایعات میتواند تورم را بدتر نماید. بههمیندلیل، پزشکان سعی میکنند از مقادیر مناسبی از مایعات برای درمان فردی که دچار تورم مغزی است استفاده نمایند.
2) اسموتراپی
زمانی که مغز شما متورم میشود، مایعات اضافی در میان سلولها جمع میشوند. اسموتراپی تکنیکی برای بیرون کشیدن این مایعات از مغز مورد استفاده میباشد. این کار با استفاده از عوامل اسمزی مانند مانیتول یا سالین پر نمک انجام میشود. اسموتراپی به بهبود گردش خون نیز کمک میکند و در کاهش تورم و فشار در جمجمه تاثیرگذار است.
3) هایپرونتیلاسیون
برخی از پزشکان ممکن است یک هیپرونتیلاسیون کنترل شده برای کمک به کاهش فشار داخل جمجمهای انجام دهند. در واقع تهویه بیشازحد باعث میشود که شما بیشتر از دم بازدم کنید و میزان دی اکسید کربن در جریان خون را کاهش دهید.
4) ونتریکولوستومی
یک روش تهاجمی شامل تخلیه مایع از مغز میباشد. در ونتریکولوستومی پزشک یک برش کوچک در جمجمه ایجاد و لولهای را برای تخلیه وارد می نماید. این مساله باعث کاهش فشار داخل جمجمهای میگردد.
5) هیپوترمی
هیپوترمی یا کاهش دمای بدن باعث کاهش متابولیسم در مغز می گردد و میتواند باعث کاهش تورم گردد. البته هنوز تحقیقات زیادی در این زمینه در حال بررسی میباشد.
6) اکسیژن درمانی هیپرباریک
تامین اکسیژن از طریق دستگاه تنفس کمک میکند تا پزشک مطمئن شود که خون اکسیژن کافی در خود دارد و نگران کاهش اکسیژن مغز نباشد.
طول مدت ادم مغزی
طول مدت ادم مغزی بسته به فرد، علت تورم مغز و برنامه درمانی متفاوت خواهد بود. کسانی که ادم مغزی را تجربه میکنند باید در 48 تا 72 ساعت اول پس از آسیب یا عفونت بهدقت تحتنظر باشند. سرعت درمان بیمار میتواند بر زمان بهبودی تأثیر بگذارد و نتیجه را بهبود بخشد
خلاصه مطلب
ورم مغز در سالمندان اغلب موارد با عفونتهای ویروسی ایجاد میشود. در مواردی نیز میتواند توسط باکتری ایجاد شود. ضربه، بیماریهای عفونی، تومورها و حتی ارتفاع زیاد باعث ورم مغزی میشود. علائم ورم مغزی مختلف هستند و بستگی به شدت و علت آن دارند. این علائم معمولا به طور ناگهانی شروع میشوند. انتخاب نوع درمان معمولا با هدف بازگرداندن جریان خون و اکسیژن به مغز و در عین حال کاهش تورم انجام میشوند.